Türkiye’nin İklimini Değiştiren, Belirleyen Faktörler Nelerdir? Açıklamaları

0
Advertisement

Türkiye’de iklime etki eden faktörler nelerdir? Türkiye iklimini değiştiren ve belirleyen faktörler ve etkileri, açıklamaları, hakkında bilgi.

Türkiye iklim haritası

Kaynak: wikipedia.org

TÜRKİYE’NİN İKLİMİNİ ETKİLEYEN FAKTÖRLER

1- Matematik Konumun Etkisi

Türkiye’nin matematik konumu şu noktalarda etkisini çok belirgin bir biçimde gösterir :

  • 1. Güneş ışınlarının düşme açılarındaki büyük değişikliklere bağlı olarak yıllık sıcaklık farkının büyük olması ve dört mevsimin belirgin bir biçimde yaşanması.
  • 2. Güneş ışınlarının tam dik ya da aşırı eğik gelmemesi nedeniyle aşırı sıcak ya da aşırı soğuk görülmemesi, ılıman iklim koşullarının etkili olması.
  • 3. Türkiye’nin bulunduğu kuşağın kışın kutupsal, yazın tropikal hava kütlelerine bağlı basınç merkezlerinin etkisinde kalması.

2 – Özel Konumun Etkisi

Türkiye’nin iklimini sadece matematik konumu belirlemez. Eğer böyle olsaydı yurdumuzda güneyden kuzeye gidildikçe sıcaklık düzenli bir biçimde azalır, aynı enlemler arasında yer alan Ege, İç Anadolu ve Doğu / Anadolu bölgelerinde aynı iklim koşulları hüküm sürerdi. Oysa Türkiye’de kısa mesafeler arasında bile büyük iklim farklılıkları olduğunu biliyoruz.

Bu duruma yol açan başlıca faktörler

  • • Kara ve deniz dağılışı,
  • • Yerşekilleri,
  • • Basınç merkezlerinin etkisi vb. dir.

Bunların etkisiyle Türkiye’de kısa mesafelerde bile iklim farklıdır.

3 – Etrafındaki Denizlerin Etkisi

Türkiye’de;

Advertisement
  • • Sıcaklık dağılışı,
  • • Yıllık sıcaklık farkı,
  • • Donlu günlerin sayısı,
  • • Devamlı kar sınırı,
  • • Kar örtüsünün yerde kalma süresi,
  • • Yağış rejimi

vb. iklim faktörlerinin dağılışı ile denizlere göre konum arasında sıkı bir ilişki vardır.

Türkiye’nin üç tarafı derin ve sıcak denizlerle çevrili olmasına rağmen, yüksek kenar dağlar nedeniyle deniz etkisi ancak dar kıyı şeridinde görülebilmektedir.

Denizlerin önemli etkilerinden biri ülkemiz iklimini ılımanlaştırmasıdır. Türkiye’de çöl iklimi görülmemesi bunun sonucudur.

4 – Etrafındaki Kara Kütlelerinin Etkisi

Türkiye bir yarımada olmakla birlikte doğuda büyük bir kara kütlesine bağlı olduğu için genelde karasal bir özelliğe sahiptir.

Bu karasallık,

  • • Kıyılardan iç kısımlara,
  • • Batıdan doğuya,
  • • Kuzeydoğu Anadolu’ya

gidildikçe şiddetlenir.

Advertisement

Ayrıca Türkiye, Asya, Avrupa ve Afrika kıtalarının birbirlerine en çok yaklaştığı yerdedir. Dolayısıyla bu büyük kara kütleleri üzerindeki hava olayları, Türkiye’nin bulunduğu alanı büyük ölçüde etkilemektedir.

Sibirya üzerinde kışın oluşan yüksek basınç merkezi kimi zaman sarkarak Dogu Anadolu’yu etkisi altına alır. Böyle zamanlarda bu bölgemizde şiddetli kışlar görülür.

Yine, kışın Balkanlar üzerinde oluşan soğuk hava kütleleri başta Batı Anadolu olmak üzere yurdumuzu sık sık etkisi altına almaktadır. Böyle dönemlerde bütün yurtta sıcaklık düşerken, yer yer yağışlar görülmektedir.

Yaz döneminde Türkiye’nin güneyindeki kara kütleleri (Arabistan ve Suriye çölleri) aşırı ısındığından buralardaki sıcak hava kütleleri Türkiye’yi de etkisi altına alır. Bunun sonucunda Güneydoğu Anadolu Bölgesi’nde yaz sıcaklıkları aşırı yükselir.

5 – Etrafındaki Basınç Merkezlerinin Etkisi

Türkiye, mevsimlere göre etki alanları ve şiddetleri değişen çeşitli basınç merkezlerinin etkisinde kalmaktadır.

Ülkemizi etkileyen başlıca basınç alanları;

  • • Asor,
  • • Sibirya,
  • • Afrika’nın kuzeyi ve
  • • Akdeniz’in batısındaki antisiklon (yüksek basınç) merkezleri ile
  • • Basra,
  • • İzlanda, ,
  • • Akdeniz ve
  • • Karadeniz’in doğusundaki siklon (alçak basınç) merkezleridir.

6 – Yeryüzü Şekillerinin Etkisi

Ülkemizde değişik iklim karakterlerinin görülmesinde yerşekillerinin önemli etkisi vardır.

Yerşekillerinin iklim üzerindeki etkilerinden biri de dağların uzanış yönüyle ilgilidir. Kuzey ve Güney Anadolu dağları kutupsal ve tropikal hava kütlelerinin hareket yönlerine dik bir biçimde ve kıyıya paralel uzanır. Yükseklikleri de oldukça fazladır.

Toroslar kışın tropikal havanın iç kısımlara, iç kısımlardaki kutupsal havanın da güney kıyılara geçmesine engel olurlar. Bu nedenle kışın iç kısımlar biraz daha soğuk, buna karşılık güney kıyılar biraz daha sıcaktır.

Kuzey Anadolu Dağları da kutupsal hava kütlesinin iç kısımlara geçmesine engel olurlar.

Kuzey ve güneydeki kıyı dağlarının da etkisiyle kışın iç kısımlar devamlı bir yüksek basınç alanı halindedir. Bu durum iç kısımlarla kıyılar arasında kış boyunca önemli sıcaklık ve yağış farklılıklarına yol açar. Bu farklılık sadece iç kısımlarla kıyı arasında değil, kıyıdaki yerler arasında da görülür.

Advertisement

Dağların uzanış yönünün bir etkisi de bakı nedeniyle denize bakan yamaçların çok ı daha fazla yağış almasıdır.

Yüksek kenar dağların kuzey ve güney kıyılar boyunca kıyının hemen gerisinden başlamaları Karadeniz ve Akdeniz’in sıcaklık ve yağış etkisinin ancak dar kıyı şeridiyle sınırlı kalmasına neden olmuştur.

Batı Anadolu’da dağ sıralarının doğu-batı doğrultulu olması deniz etkisinin 150-200 km kadar içerilere sokulmasını sağlamıştır. Buna karşılık kışın, İç Anadolu üzerindeki soğuk hava kütlesi etkisini kısmen kaybederek dağ sıraları arasındaki oluklardan kıyıya doğru ilerler.

Güneydoğu Toroslar, kuzeyden gelen soğuk hava kütlelerini engelleyerek burada sıcaklığın düşmesine engel olurlar. Bu nedenle kışın Güneydoğu Anadolu’da karasallığın etkisi şiddetli olmaz.

Güneydoğu Torosların bir etkisi de yazın güneyden gelen sıcak hava kütlelerinin kuzeye geçmesini engellemesidir. Dogu Anadolu’da sıcaklığın yaz aylarında fazla yüksek olmamasında bu durumun da etkisi vardır.


Leave A Reply