Türkiye’nin en çok yağış alan yerleri ile en az yağış alan yerleri hakkında bilgiler ve yağış rejimi özelliklerinden bahseden yazımız.
Yıllık yağış tutarının az, ya da çok oluşu yüzey şekilleriyle yakından ilgilidir. Yurdumuzda en çok yağışlara kıyı dağlarının denizlere bakan yamaçlarında rastlanır. İç kesimlere doğru gidildikçe yağışlar azalır.
ÇOK YAĞIŞLI YERLER
Türkiye’nin en yağışlı yerleri Karadeniz ve Akdeniz kıyı kesimleriyle Güneydoğu Toroslar’dır. Kuzey Anadolu’nun dağlık kesimlerinde yıllık yağış ortalaması 1 m.’yi aşan birçok yerler vardır (Rize: 2.440 mm, Giresun: 1.319 mm, Zonguldak: 1.250 mm). Karadeniz Bölgesi’nin doğu kesimi batı kesiminden daha yağışlıdır. Karadeniz kıyı kesiminin bütünüyle yağışlı oluşu, yakınında Karadeniz gibi oldukça büyük, nispeten sıcak bir iç denizin bulunmasından, ayrıca güneyindeki, daha çok güneydoğu ve doğusundaki engebenin kuvvetli oluşundan ileri gelir.
Karadeniz kıyıları boyunca, çok yağışlı olmayıp, yer yer orta, hattâ az yağışlı denebilecek yerler de vardır. Doğu kesiminde Trabzon (837 mm), orta kesiminde Samsun (731 mm), Sinop (669 mm).
Sakarya ağzından İstanbul Boğazı’na, hatta daha batıda bulunan Terkos Gölü yakınlarına kadar olan alanda yıllık yağış tutarının nispeten az oluşu da bu kesimlerde engebenin önemsiz oluşu ile ilgilidir. Buralarda yıllık yağış ortalaması 800 – 1.000 mm. arasındadır. (Şile: 735 mm, Büyükdere 858 mm).
Ege Bölgesi, güneybatı köşesi dışında, çok yağışlı bir bölge değildir. Yıllık ortalama yağış 1.000- 1.500 mm. arasında olan yerler, doğu-batı doğrultulu ovaları birbirinden ayıran dağların nemli rüzgarlara açık yamaçlarıdır. Bu bölgenin en çok yağış kaydeden meteoroloji istasyonu olan Muğla’da yıllık ortalama yağış 1.180 mm.’dir.
Teke Yarımadası’nın kıyı kesimiyle buradaki dağların batı ve güneybatı yamaçları Akdeniz Bölgesi’nin çok yağış alan yörelerinden biridir. Antalya’nın yıllık yağış ortalaması 1.030 mm.’dir. Bölgenin doğusunda, Amanos Dağları’nın eteğinde bulunan Dörtyol’da da yıllık yağış tutarı 1 m’yi geçer (1.039 mm).
Yurdumuzun çok yağışlı yerlerinden biri olan Güneydoğu Toroslar içinde Bitlis’te yağış 1.000 mm. kadardır.
AZ YAĞIŞLI YERLER
Türkiye’nin az yağışlı yerlerine gelince; bunlar arasında İç Anadolu, Güneydoğu Anadolu düzlükleriyle Doğu Anadolu’nun çukur ovaları başta gelir.
İç Anadolu’da Konya Ovası ile Tuz Gölü dolayları Türkiye’nin az yağışlı alanları arasında en genişidir. İç Anadolu’da az yağışlı alan, Yukarı Sakarya çığırı boyunca, Eskişehir’in batısına doğru bir dil biçiminde uzanır. Bu alanın içinde kalan Ankara, Ayaş, Beypazarı, Eskişehir gibi yerlerde yıllık yağış ortalamaları 400 mm.’nin altındadır. (Ankara 360 mm, Eskişehir 369 mm).
Yurdumuzda 300 mm.’den az yağış alan iki küçük alan Doğu Anadolu’da bulunur: Malatya havzasının doğu kesimi ile İğdır Ovası. Bunlardan İğdır’da yıllık ortalama yağış tutarı ancak 256 mm.’dir. Van Gölü’nün doğu kesimi de çok az yağışlı yörelerdendir (Van: 383 mm).
Yağış Rejimi
Yıllık yağışın mevsimlere bölünüşüne «yağış rejimi» denir. Yağış rejimi bakımından Türkiye’nin gösterdiği başlıca özellik yazın çok yerde kurak geçmesidir. Yalnız Erzurum-Kars yaylalarında yaz ayları az çok yağışlıdır.
Yağmur mevsimi Marmara Bölgesi’nde, Akdeniz ve Ege kıyılarında sonbaharda başlar, kışı da kaplar, ilkbahar sonlarına kadar sürer. Güneydoğu Anadolu’da yağmur mevsimi kış ve ilkbahardır. Bütün İç Anadolu’da ise yağışlar kışa, en çok ilkbahara rastlar.
Yurudumuzda kar yağışlı günlerin sayısı, karın yerde kalma süresi çeşitli yörelerde çok farklı durumdadır. Meselâ Antalya’da bazı yıllar kar yağarsa da karın yerde kaldığı süre bir günü bulmaz. İzmir’de yılda birkaç gün kar yağar; ancak, sıcaklık uzun zaman 0°’nin altında kalmadığından, kar toprak üzerinde çok durmaz, hemen erir. 30 yıllık ortalamalara göre, İzmir’de karın yerele kalma süresi 0,4 gündür. Biraz içeride bulanan Manisa’da İse karla örtülü günler sayısı daha çoktur (2,3 gün). Kuzeye doğru gidilince karla örtülü günlerin sayısı artar (Çanakkale’de 5,7 gün). Bu sayı Marmara çevresinde 10 gün kadardır (Bursa’da 10, Göztepe’de 8,4). Trakya’ya geçilince karla örtülü günler sayısı artar (Edirne’de: 18,3 gün).
Kar, Karadeniz kıyılarına Marmara kıyılarından daha çok yağar, yerde de daha çok kalır. Karla örtülü gün sayısı doğuya doğru artar (Samsun’da: 9,6, Giresun’da 11,7, Rize’ de 16,7 gün).
Kıyılardan içerilere doğru girilince, doğuya doğru karın yerde kalma süresi gittikçe artar (Kayseri’de: 39,8, Sivas’ta: 65,1, Erzurum’da: 116,4 gün).
Türkiye’de daimî kar sınırı yüksekliği, Karadeniz kıyı dağlarının kuzey aklanında 3.100-3.200 m., Toroslar’da 3.400-3.500 m.’dir. Bu sınır içerilere doğru gidildikçe, şiddetli yaz sıcakları dolayısiyle, yükselir (Erciyas’ta 3.500, Suphan Dağı’nda 3.700, Ağrı Dağı’n-da: 4.400 m.).
