Türkmenistan Nerededir? Özellikleri, Konumu, İklimi, Ekonomisi

Ülkeler Rehberi Türkmenistan – Türkmenistan ile ilgili bilgi, başkenti, ekonomisi, bayrağı, komşuları, coğrafi konumu hakkında bilgi

Kaynak: pixabay.com

TÜRKMENİSTAN

• Yüzölçümü : 448.100 km2.
• Başkenti: Aşkabad.
• Dil: Türkmence (resmi), Rusça. Resmi dil olan Türkmence, Ural-Altay Dil Grubu’na giren Türkçe’nin bir dalıdır. SSCB döneminde resmi dil olan Rusça günümüzde de etkisini sürdürmektedir.
• Din: Müslümanlık (Sünni). SSCB döneminde dinsel etkinliklerden uzak kalan ülke, bağımsızlık sonrasında yeniden dinsel özgürlüğüne kavuştu. Halkın çoğunluğu Sünni Müslümandır.
• Para birimi: 1 Türkmen manatı = 100 tenge.
• Başlıca kentleri: Çarcui, Taşauz, Merv, Nebit-dag, Krasnovodsk.

Orta Asya’da devlettir. Kuzeybatıdan Kazakistan, kuzey ve doğudan Özbekistan, güneyden Afganistan ve İran, batıdan Hazar Denizi ile çevrilidir.

Yüzey Şekilleri;

Karakum Çölü, ülke topraklarının yaklaşık % 80 lik bölümünü içerir. Güneybatıda Kopet Dağları, güneyde büyük bölümü Afganistan sınırları içinde kalan Paropamis Dağları ile çevrili yaylalar, kuzeye doğru açılır. Hazar Denizi kıyılarına açılan toprakların bir bölümü, deniz yüzeyinin altında kalan düzlükler ve kumluklarla kaplıdır. Kuzeydeki kıyı bölümünde geniş koylar vardır. Ülkenin en önemli ırmağı, Aral Gölü’ne dökülen Amu Derya’dır (Ceyhun). Irmak, doğuda Afganistan ile olan sınırın bir bölümünü çizer; kuzeyde Özbekistan topraklarında birçok kolun birleşmesiyle oluşur. Güneyde Afganistan topraklarından doğan Murgab ve Tecen (Herirud) ve Atrek ırmakları, ülke topraklarının orta bölümünde, Karakum Çölü’nde kuruyarak son bulur.

İklimi;

İklim karasaldır. Yazları çok sıcak ve kurak (35°C, Karakum Çölü’nde 50°C), kışları çok soğuk (-35° C) geçer. Yağış çok düşüktür (çöllerde 80 mm, dağlık alanlarda 300 mm), bu nedenle, tarım ancak vahalarda ve ırmak boylarında yapılabilir.

Bitki Örtüsü Hayvanlar;

Ülkenin tamamına yakının çöllerin kaplaması nedeniyle vahalar ve vadi tabanları dışında doğal bitki örtüsü çöle özgüdür. Koper Dağları’nın eteklerinde çeşitli meyveler ve ağaç türleri yetiştirilir. Çöllük ve dağlık alanlarda çeşitli memeliler, göçmen kuşlar ve sürüngenler yaşar. Hazar Denizi’nde çeşitli balıklar avlanır.

Kaynak: wikipedia.org

Ekonomi;

Ekonominin temeli, büyük kuraklığa karşın, tarıma dayanır. Geniş alanlarda pamuk ekimi yapılır. Buğday, arpa, dan, mısır gibi tahılların yanı sıra, hurma, susam, zeytin, incir, üzüm, kavun, yonca, jüt yetiştirilir. Tarımsal etkinlikler alüvyonlu ve yamaçlarda kara topraklar (çernozyom) üzerinde yoğunlaşır. Hayvancılık, göçer toplulukların başlıca geçim kaynağıdır. Sığır, domuz, koyun yetiştirilir. Karakul adı verilen postu değerli özel bir koyun türü yaygındır. Ulaşımda yararlanmak amacıyla deve ve at yetiştirilir. Koyun postu, astragan kürk; yöreye özgü ünlü halıların üretiminde kullanılır. Hazar Denizi kıyılarında balıkçılık yapılır. Çeleken Yarımadası ve Nebit Dağ’da zengin petrol, doğal gaz yatakları vardır. Fosfat, tuz, mirabilit, sülfür, ozokerit, iodin, bromin, bentonit, linyit, barit, kil, kireçtaşı, alçıtaşı, öteki önemli doğal kaynaklardır. Pamuk ipliği, dokuma, metal işleme, balık konserveciliği, et işleme ve et ürünleri, ham petrol arıtımı, kimya, giyim, yapı gereçleri, tarım araç ve gereçleri, gemi, demiryolu araç, gereç ve vagon yapımı, temel endüstri etkinlikleridir.

Türkmenistan Türk Edebiyatı

Türkmen edebiyatının başlangıcında diğer Türk boylarına paralel olarak zengin bir halk edebiyatı geleneği vardır. Dede Korkut Hikâyeleri, Köroğlu, Âşık Garip ve Şahsenem, Yusuf ile Züleyha, Tahir ile Zühre vb. destanlar, halk öyküleri Türkmenler arasında yaygın olarak anlatılır.

Türkmen edebi dilinin temeli XVIII. yüzyılda yaşayan Mahdumkulu’nun şiirleriyle atılmıştır. Bizde Yunus Emre’nin rolünü Türkmenistan’da Mahdumkulu yüklenmiştir. Türkmenistan’ın Ruslar tarafından işgaline kadar geçen süre içinde Nur Muhammed Andelib, Şeydaî, Seydî, Aşıkî, Mağrubî, Zelili, Molla Nepes gibi şairler yetişmiştir.

Rus işgalinin ardından Türkmenistan şiirinde milliyetçi konu ve temalar işlendi. Daha sonra Sovyet rejiminin baskıları sonucu yazar ve şairler “rejimin” anlayışına ters düşmeyecek eserler vermeye başladılar. Bu dönemi temsil eden isimlerden bazıları şunlardır: Berdi Kerbabayev, Garaca Bunurov, Ata Govşutov, Hıdır Deryayev, Nurmurat Sarıhanov …

II. Dünya Savaşı yıllarında savaş konularını işleyen Türkmenistan edebiyatı 1960’lı yıllarda siyasî baskının hafiflemesiyle canlanır, 1980’li yıllarda daha serbest ve hızlı gelişim sürecine girer. Türkmenistan Cumhuriyeti’nin ilânı edebiyatı olumlu yönde etkiler.

1950’li yıllardan günümüze Türkmenistan edebiyatını temsil eden önemli şair ve yazarlar şunlardır: Ata Atacanoğlu, Memmet Seyldov, Gurbandurdı Gurbansehetov, Tanrıgulı Tağanov, Kerim Gurbannepesov, Berdinazar Hudaynazarov, Anna Gurtgeldiyev, Halil Kuliyev, Kakıbay İlyasov, Govşut Şamiyev, Tirkiş Cumageldiyev, Yılgay Durdıyev, Nargılıç Hocageldiyev, Atacan Tağanov .