Ülkeler Rehberi Uganda – Uganda ile ilgili bilgi, başkenti, tarihi, ekonomisi, bayrağı, komşuları, coğrafi konumu hakkında bilgi
Kaynak: pixabay.com
UGANDA;
- Yüzölçümü: 241.139 km2.
- Başkenti: Kampala.
- Dil: İngilizce, Svahli.
- Din: Hristiyan (% 40 Katolik, % 26 Protestan), doğal dinler (% 29), Müslüman (% 5).
- Para birimi: 1 Uganda şilini =100 cent.
- Başlıca kentleri: Jinja, Bugembe, Masak, Mbale.
Doğu Afrika’da devlettir. Ekvatorun iki yanında yer alan, denize çıkışı bulunmayan Uganda; kuzeyden Sudan, batıdan Kongo Demokratik Cumhuriyeti (eski Zaire), güneyden Ruanda, Tanzanya, doğudan Kenya ile çevrilidir.
Yüzey Şekilleri;
Ülkenin orta bölümü, merkezde Kioga Gölü’nün yer aldığı, deniz düzeyinden ortalama 1.250 m yükseltili, verimli bir yaylayla kaplıdır. Yaylanın batısında, Albert (eski Mobutu Sese Soko), George ve Edward göllerini içeren Rift Vadisi’nin batı kolu uzanır. Albert ve Edward gölleri arasında, Uganda’nın en yüksek noktası olan Margherita Doruğu’nun da (5.119 m) yükseldiği karlarla kaplı Ruvenzori Dağlan uzanır. Edward Gölü’nün güneyinde Virunga Dağları’nın yüksekliği ise 4.500 m’dir. Yaylanın güneydoğusunda, yarısı Uganda topraklarında kalan Victoria Gölü’nü, düz tepeli dağlarla bölünmüş geniş vadiler içeren bir ova çevreler. Yaylanın doğusundaki yanardağ zincirinin güney ucunda, Elgon Dağı (4.321 m) yükselir. Kuzeydoğuda Karamoja, en kurak bölgedir. Ülkenin öteki ırmakları, Victoria ve Albert Nili dışındaki ırmaklar, yavaş akışlı, suları az, mevsimliktir.
İklim;
Ekvatoral kuşakta yer almakla birlikte, yükselti ve göller, bu yapıyı tropikal iklime dönüştürür. Yıl boyunca sıcaklık değişimlerine az rastlanır. Ortalama sıcaklık 21°C’dır. Yılın en serin ve en yoğun yağışlı ayı temmuzdur. Victoria Gölü’nün kuzey kıyıları yıl boyunca yağış alır. Güneyde kurak ayların arasında iki nemli dönem (mart-mayıs, ekim-kasım) görülürken, kuzeyde tek nemli dönem (nisan-ekim) yaşanır, yılın geri kalan bölümü kurak geçer. Yıllık ortalama yağış tutan 400 mm (kuzeydoğuda) 2.000 mm (Victoria Gölü’ndeki Sese Adaları) arasında değişir.
Kaynak: pixabay.com
Bitki Örtüsü ve Hayvanlar;
Ormanların büyük bölümü tarıma açılmış olmasına karşın, bataklık bölgeler, Ruvenzori Dağları ve Victoria Gölü’ndeki adalar, hâlâ ağaçlıktır. Ormanlar, toplam yüzölçümün % 12’sini içerir. Sert keresteli ağaçların ticari açıdan değeri büyüktür. Savanlık merkez yaylasında başlıca bitkiler, filotu, akasya ve sütleğendir.
Büyük av hayvanlarının yanı sıra zebra, camgöz, Afrika’ya özgü geyik ve ceylanlar, kudular, zürafa, gergedan, goril, şempanze gibi hayvanlar yaşar. Toprakların % 3’ü turizm potansiyeli bulunan av alanlarına ayrılmıştır.
Ekonomi;
Tarım: Yüzölçümün % 22’sini oluşturan ekili alanlarda yetiştirilen başlıca tarım ürünleri; akdarı, muz, incir, mısır, sorgum, tatlı patates, şekerkamışı, yerfıstığı ve manyoktur. Dışsatım ürünlerinin başında kahve, pamuk ve çay gelir.
Hayvancılık: Büyük ve küçükbaş (sığır, koyun, keçi, domuz), kümes hayvanları (tavuk, horoz) varlığı toplamı 30 milyondur. Hayvan yetiştiriciliği ticari amaçla yapılmasına karşın, deri dışındaki ürünlerin dışsatımı çok sınırlı düzeydedir. Hayvan beslenen başlıca bölgeler kuzeydoğu ve güneybatıdadır. Ülke, dünyanın en büyük tatlısu ürünleri üreticilerinden biridir.
Endüstri: Endüstri etkinlikleri, büyük ölçüde tarım ürünlerinin işlenmesine dayalıdır (pamuk, şeker, çay, tütün, vb). Çimento, dokuma, yapay gübre, boya, meşrubat, öteki başlıca dallardır.
Doğal Kaynaklar: Doğal kaynaklar sınırlıdır. Bakır (Ruvenzori Dağları eteğinde), kalay, apatit, başlıca kaynaklardır. Demirfilizi, tungsten, kobalt yataklarının varlığı saptanmasına karşın, henüz üretime geçilememiştir.
Kaynak: pixabay.com
Tarihi
12. yüzyılda Bantu dilini konuşan topluluklar, batıdan Uganda’nın güneybatısına göç etti ve 14. yüzyılda Svazi devletleri olarak bilinen krallıklar kurdular. Svazi devletleri, 1500’ler de Sudan dilini konuşan Luo halkının egemenliğine girdi. 16. – 17. yüzyıllarda Uganda’nın güneyinde egemenliğini sürdüren Bunyaro Krallığı egemendi. 1800’lerde Victoria Gölü çevresindeki alanlar Buganda Krallığı’nın denetimine girdi. Uganda’ya, 1877’de İngiliz misyonerler, 1879’da da Fransızlar geldi. 1894’te Büyük Britanya Buganda’yı koruması altına aldı. 1904’te pamuğun, 1920’lerde, kahve ve şekerin ekimi başlatıldı. 1921’de kurulan yasama meclisine, ilk Siyah Afrikalı üye, 1945’te alındı, çok sayıda sandalyenin Afrikalılara ayrılmasıyla, ancak 1950’lerin ortalarında gerçekleşti. 1962’de Uganda bağımsızlığına kavuştu, Milton Obote başbakan oldu.
Uganda’nın 1963’te cumhuriyet olmasıyla birlikte “Kabaka” II. Frederick Mutesa başkan seçildi. 1966’da Obote bakana karşı bir darbe düzenleyerek anayasayı askıya aldı ve tüm yürütme yetkilerini ele geçirdi. 1967’de hazırlanan birlik anayasasıyla dört krallık kaldırıldı ve merkezi hükümetin yerel yönetim üzerindeki denetimi arttı. 25 Ocak 1971’de Tuğgeneral İdi Amin’in düzenlediği bir darbeyle Obote görevden uzaklaştırıldı. Amin, 1972’de, Uganda yurttaşı olmayan tüm Asyalıların ülkeden ayrılmasını istedi. Üç ay içinde 60 bin kişi Uganda’dan çıktığı gibi İngiliz ve Asyalıların mallan da devletleştirildi. 1972’de Entebe’ye indirilen bir uçağın Filistin yanlısı gerillalar tarafından kaçırılması Uganda’nın İngiltere ve Kenya ile arasının açılmasına yol açtı. 1978’de Tanzanya ile başlayan savaş, 1979’da Uganda’nın yenilgisiyle sonuçlandı. Amin ülkeden kaçtı, ordu yönetime el koydu. Uganda’da 18 yıldan sonra ilk kez Aralık 1980’de düzenlenen genel seçimlerde, eski başkanlardan Dr. Milton Obote yönetime geçti.
İkinci kez yönetime gelişinden beş yıl geçmesine karşın, Obote, ülkedeki ekonomik ve politik bunalıma köklü çözümler getiremedi. Ordu içersinde de yandaşlarını yitiren Obote, 27 Temmuz 1985’te Kara Kuvvetleri Komutanı Bazalio Olara Okello’nun düzenlediği bir darbe sonucu devrildi. Darbeden iki gün sonra kendini devlet başkanı seçtiren Bazilio Olara Okello’nun iktidarı çok kısa ömürlü oldu. Hem Obote, hem de Okello yönetimlerine karşı savaş veren Ulusal Direniş adlı gerilla örgütünün önderi Yoveri Musevini, 1985’in sonlarına doğru Ruanda ve Kenya desteğindeki güçlerle Okello’yu 17 Aralık 1985’te devirdi. Ocak 1986’da yeni hükümeti kurma çalışmalarını tamamlayan Musevini, 29 Ocak 1986’da devlet başkanlığını üstlendi. İdi Amin yönetime karşı gerilla savaşı veren kuzeyli Langho ve Akoli boylarının başına geçme girişimleri (Ocak 1989), başarısızlığa uğrayınca, Amin, yeniden Suudi Arabistan’a dönmek zorunda kaldı. Musevini 9 Mayıs 1996’daki seçimleri ezici bir çoğunlukla kazanarak iktidarını sürdürdü.
Uganda’da Yaşayan Bir Halk : Bagandalar
Bagandalar gandalar olarak da bilinir, Victoria Gölünün batısında ve kuzeyindeki bölgede yaşayan ve Benue-Kongo dil öbeğinden Luganda (Ganda dili) adlı Bantu dilini konuşan halk. Uganda’daki en kalabalık grubu oluşturan Bagandalar bu ülkedeki en verimli topraklarda yaşar. Eskiden Uganda Protektorası’nın çekirdeğini oluşturan Bagandalarda yaşam, eğitim ve çağdaşlaşma düzeyi Uganda’da yaşayan öteki kavimlerden daha yüksektir.
Bagandalar yerleşik çapa tarımı yaparlar; en önemli ürünleri muzdur. Ayrıca pamuk ve kahve üretip ihraç ederler. Koyun, keçi, tavuk ve büyükbaş hayvan beslerler.
Soy zinciri, miras ve ardıllık babayanlıdır. Dışarıdan evlenme kuralına bağlı yaklaşık 50 klanın her birinin, öldürülmesi ve yenmesi yasak birincil ve ikincil totem hayvanları vardır.
Geleneksel Bağanda dininde, atalar, geçmişteki krallar, doğadaki ruhlar ve ruhlar aracılığıyla yaklaşılabilen tanrılar vardı. Bugün ise Bagandaiarın çoğu Hıristiyandır. Geleneksel Baganda köyleri, reisin konutu çevresinde toplanmış evlerden oluşurdu.
19. yüzyıl başında, Bagandalar iyi örgütlenmiş, etkin bir yönetim hiyerarşisine ve merkezinde kabaka’nın (kral, krallık kurumu) yer aldığı gelişkin bir siyasal sisteme sahiptiler. Kabaka aynı zamanda ülkenin başrahibi ve başyargıcıydı. Ülkeyi valiler ve bölge reislerinin yardımıyla yöneten kabaka’nın, sürekli büyüyen krallıkta mutlak bir denetimi vardı. Savaşa göre örgütlem Bağanda Devleti’nin geleneksel düşman Nyorolardı. Bölgede İngiliz etkisini benimseyen ilk halk olan Bagandalar, Uganda Protektorası’nın siyasal yaşamı içinde daha da güçlenerek özel bir konum edindiler ve İngilizlerin ülkeden çekilmesinden sonra da güçlerini korudular. 1966’da Uganda’daki Milton Obote yönetimi sırasında ise yüzlerce yıllık krallık kurumu kaldırıldı; son kabaka II. Mutesa da 1969’da sürgünde bulunduğu İngiltere’de öldü.
