Uluslararası Futbol Federasyonu FİFA nedir? FİFA’nın organları, özellikleri, FİFA’ya bağlı kurumlar, çalışmaları hakkında bilgi.
Uluslararası Futbol Federasyonu (FİFA)
Dünya futbolunun yönetici kuruluşu olan FIFA Uluslar Arası Futbol Federasyonu (Federation International de Football Association) futbolda uluslar arası maçların ve turnuvaların düzenlenmesi konusunda en yetkili organdır. Uluslar Arası Olimpiyat Komitesi (IOC) ile birlikte dünyada spor organizasyonu konusunda tek yetkili organ kabul edilen FIFA, “Uluslar arası futbol şampiyonası düzenleme yetkisi sadece FİFA’ya aittir” maddesi ile organizasyonun düşünsel ve hukuksal temelini ortaya koyar. Bu madde doğrultusunda, FIFA yönetmeliklerine aykırı hiçbir ülke müsabaka düzenleyemez; uluslar arası turnuva ve şampiyonalara katılamaz.
FIFA, 21 Mayıs 1904’te kendi federasyon kuruluşlarını gerçekleştiren Avrupa ülkelerinden Fransa, Belçika, Danimarka, Hollânda; İsveç ve İsviçre’nin katılımlarıyla, o güne kadar sadece Britanya Adaları’nda düzenlenen İngiltere, K. İrlanda, Galler ve İskoçya’nın katıldığı uluslar arası futbol turnuvasını genişleterek bir dünya turnuvası hâline getirmek amacıyla Paris’te kuruldu. FIFA hareketinin öncüsü, organizasyonun bir süre başkanlığını da yapan Fransız futbolcu Robert Guerln ve Hollândalı Hirschmann’dı. ilk başta Britanya Futbol Federasyonları (İngiltere, İskoçya, Galler ve K. İrlanda) FİFA’da yer almadılar. Ancak bir süre sonra İngiltere FİFA’ya üye olma isteğini belirtirken, başkanlığa da 1906 yılında İngiliz D.B. Woolfall getirildi.
I. Dünya Savaşı’nın çıkmasıyla İngiltere ve Britanya Adaları, Almanya ve dostlarıyla aynı federasyon çatısı altında bulunamayacaklarını belirterek 1920’de FİFA’dan ayrıldılar. Bu olaydan 3 yıl sonra ise ise Türkiye 1923’te federasyona dâhil oldu. Britanya federasyonları (İngiltere, İskoçya, Galler ve K. İrlanda) ve FIFA arasındaki ikinci anlaşmazlık 1928 Amsterdam Olimpiyat Oyunları sırasında IOC (Uluslar Arası Olimpiyat Komitesi)’nin FİFA’dan bağımsız futbol turnuvası düzenleme isteğinden dolayı çıktı. FIFA bu girişimi kabul etmesine rağmen, Britanya federasyonları üyelikten tekrar ayrıldılar. Bu ayrılış 1947’ye kadar devam etti ve 1947’de dört federasyon tekrar FIFA üyesi oldular. Özellikle savaşın yarattığı zorluklara rağmen, FIFA (Uluslar Arası Futbol Federasyonu) her geçen gün biraz daha güçlenerek 1994 yılı itibarıyla 190 ülkenin üye olduğu, dünya futbolunda 1 numaralı otorite hâline geldi. Üye sayısı 2000 yılında 204’e yükseldi. Dünya futbolu FİFA’nın aşağıdaki kıta konfederasyonları aracılığıyla yönetilir:
1. Afrika Konfederasyonu (CAF): Mısır, Sudan, Habeşistan ve Güney Afrika federasyonlarına mensup üyeler tarafından 1956’da Lizbon’da yapılan bir toplantıyla kuruldu. Bir süre sonra Gana, Nijerya, Fas, Tunus, Kenya ve Uganda başta olmak üzere toplam 56 Afrika ülkesi federasyona katıldı. Afrika Konfederasyonunun katıldığı ve düzenlediği şampiyonalar şunlardır:
a. FIFA Dünya Kupası
b. Olimpiyat Oyunları
c. CAF (Afrika Konfederasyonu) Uluslar Kupası
d. Afrika Oyunları (Hepsi)
e. AFC-CAF (Afrika-Asya) Uluslar Kupası
f. Afrika-Asya Oyunları
g. Akdeniz Oyunları
h. Pan-Arap Oyunları
i. C.O. M. E. S. A. Kupası
2. Asya Konfederasyonu (AFC): Afganistan, Birmanya, Kamboçya, Seylân, Çin, Hindistan, Endonezya, İran, İsrail, Japonya, Güney Kore, Malaya, Pakistan, Filipinler, Singapur, Taylând ve Vietnam’ın katılımlarıyla 1954 yılında Hong-Kong’da oluşturuldu. Asya Konfederasyonu’na 46 ülke üye oldu. Asya Konfederasyonunun katıldığı ve düzenlediği şampiyonalar şunlardır:
a. FIFA Dünya Kupası
b. Olimpiyat Oyunları
c. AFC Asya Kupası
d. Asya Oyunları
e. AFC-CAF (Afika-Asya) Uluslar Kupası
f. Afrika-Asya Oyunları
g. AFC-OFC Kupası
h. Pan-Arap Oyunları
i. Akdeniz Oyunları
3. Avrupa Futbol Birliği (UEFA): Kısa adı UEFA olan bu birlik, 1954 yılında Avrupa kıtasına mensup federasyonları tarafından İsviçre’de kuruldu, ilk başkanlığını Danimarkalı M. Ebbe Schwartz’in yaptığı federasyona Türkiye 1962 yılında kabul edildi. 1994 yılında 48 üyesi bulunan UEFA, 2000’de 52 ülkeye ulaştı. UEFA’nın katıldığı ve düzenlediği şampiyonalar şunlardır:
a. FIFA Dünya Kupası
b. Olimpiyat Oyunları
c. UEFA Avrupa Şampiyonası
d. UEFA Avrupa Şampiyonlar Ligi
e. UEFA Kupası
f. UEFA ínter Toto Kupası
g. Akdeniz Oyunları
h. Baltık Kupası
4. Güney Amerika Konfederasyonu (CONMEBOL): Arjantin, Brezilya, Uruguay, Paraguay, Şili, Peru, Ekvator, Bolivya ve Kolombiya tarafından Güney Amerika’da düzenlenen şampiyonaları organize etmek üzere 9 Temmuz 1916’da kuruldu. Güney Amerika Konfederasyonu’nun düzenlediği şampiyonalar şunlardır:
a. FIFA Dünya Kupası
b. Olimpiyat Oyunları
c. Pan-Amerikan Oyunları
d. Amerika Kupası (Cup America)
e. Sudamericana Kupası
f. Mercosur Kupası
g. Libertadores Kupası
h. Merconorte Kupası
i. Conmebol Kupası
5. Kuzey Amerika, Karaip ve Orta Amerika Konfederasyonu (CON-CACAF): 8 Şubat 1938’de Orta Amerika ve Karaip Konfederasyonu, Kosta Rika, Curacov, Guatemala, Dominik, Honduras, Panama, Salvador ve Venezuelâ gibi ülkelerin katılımıyla kuruldu. Daha sonra Küba, Meksika ve Birleşik Amerika’nın katılımlarıyla 1961 yılında Kuzey Amerika, Karaip ve Orta Amerika Konfederasyonu doğdu. 2000 yılında 40 ülkeye ulaşan CONCACAF’ın katıldığı veya düzenlediği şampiyonalar şunlardır:
a. FIFA Dünya Kupası
b. Olimpiyat Oyunları
c. Pan-Amerikan Oyunları
d. CONCACAF Altın Kupası
6. Okyanusya Konfederasyonu (OFC): Avustralya, Yeni Zelânda, Samua, Amerikan Samuası, Papua Yeni Gine gibi 18 ada ülkesinden oluşmaktadır. Okyanusya Federasyonunun katıldığı ve düzenlediği şampiyonalar şunlardır:
a. FIFA Dünya Kupası
b. Olimpiyat Oyunları
c. Okyanusya Uluslar Kupası
d. AFC-OFC Kupası
e. Güney Pasifik Oyunları
204 millî federasyon FİFA’ya üyedir. Ayrıca çeşitli sebeplerle kıta konfederasyonlarının bir ülkeyi üyeliğe kabul etmemesi, o ülkenin FIFA üyeliğini geçersiz kılmaz.
FİFA’NIN ORGANLARI
Kongre: Her federasyondan 3’er temsilcinin katılımıyla oluşur. Her ülke 1 oy hakkına sahiptir, iki yılda bir toplanarak yönetim kurulu ve öteki komisyon üyelerini seçen kongrede 3’e 1 oy çoğunluğuyla olağanüstü kongre toplanabilir.
İcra Kurulu: icra Kurulu Komitesi 4 yıl için seçilir. 1 başkan, 8 as-başkan ve 12 üyeden oluşur ve üyeler 2 yılda bir yenilenir.
Acil İşler Komitesi: FIFA başkanı, Finans Komitesi başkanı ve Kıta Konfederasyonlarının icra Kurulundaki birer temsilcilerinden oluşur. Karara acilen bağlanması gereken konularda icra Kurulunun toplantısını beklemeden karar alınabilir.
Finans Komitesi: Kuruluşun malî işlerini yönetir, icra Kuruluna seçilmiş aynı federasyondan gelen beş üyeden oluşur.
Dünya Kupası Organizasyon Komitesi: FIFA icra Kurulundan seçilmiş bir başkan ve yine FIFA icra Kurulundan seçilmiş 2 üye ve diğer üyelerden oluşur. Komite Dünya Kupası programını tespit eder ve uygulanacak kuralları belirler.
Amatör Komite: Dünyada amatör futbolun gelişmesi, olimpiyat futbol turnuvalarının düzenlenmesi, futbolcuların amatörlüğün onaylanması konularında yetkili olan komite, 1 başkan ve üyelerden oluşur.
Oyuncu Yönetmeliği Komitesi: Uluslararası maçlarda oynayabilecek oyuncuların niteliklerini belirleyen komite; futbolcuların amatör, yarı amatör, profesyonel sınıflandırmasını yapar, icra Komitesi üyelerinden seçilen bir başkan ve beş üyeden oluşur.
Teknik Komite: İcra Komitesi’ne seçilen 1 başkan ve üyelerden oluşan komite, futbol antrenman metotlarının ve antrenörlüğün geliştirilmesi, futbolla ilgili eğitici programların düzenlenmesi gibi teknik konulardan sorumludur.
Sağlık Komitesi: icra Komitesi tarafından seçilen spor konusunda uzmanlaşmış 1 başkan ve doktor üyelerden oluşur. Doping kontrolünü yürütür.
Basın ve Tanıtma Komitesi: FİFA’nın katıldığı organizasyonlarla doğrudan düzenlediği uluslararası müsabakalarda basınla iş birliği sağlar. 1 başkan ve 5 üyeden oluşur.
Disiplin Komitesi: Hakem ve gözlemci raporlarına dayanarak suçlu bulunan oyuncu, antrenör ve takımlar hakkında ceza kararları alır. 1 başkan ve 4 üyeden oluşur.
Genel Sekreter: İcra Komitesi tarafından seçilir. Malî federasyonlarla olan yazışmalardan sorumludur. Çalışmaları, günlük işleri ve kongre hazırlıklarını yürütür.
International Board: Britanya federasyonları ile FİFA’nın 4’er temsilcisinden oluşan 20 kişilik bir kuruldur. Oyun kuralları konusunda tek yetkili organdır.
Futbol Ligleri Uluslararası İrtibat Komitesi: italya Lig Komitesi’nin teklifi üzerine “Profesyonel Ligler Geçici irtibat Komitesi” yerine 26 Ekim 1959’da kurulmuştur.
FİFA’NIN MÜSABAKA ORGANİZASYONLARI
FİFA’nın yönetimsel etkinlikleri çoğunlukla futbolun dünya çapında tanıtımına, kalkınma projelerine ve karşılaşmaların organizasyonuna ilişkindir. Artan talepler doğrultusunda, FIFA karşılaşma repertuvarını, hâlen mevcut geleneksel etkinliklerine kıtalar arası düzeyde birkaç turnuva ekleyerek genişletmiştir.
1. Dünya Kupası: 4 yılda bir düzenlenen dünyanın en büyük organizasyonu olup 1930 yılında başlatılmıştır.
2. Erkekler Olimpik Futbol Turnuvası: Olimpiyat Oyunları sırasında IOC-FIFA iş birliği ile düzenlenir, ilk kez 1904’teki olimpiyat programı içinde bir gösteri sporu olarak yer almıştır.
3. Bayanlar Olimpik Futbol Turnuvası
4. FIFA Dünya Gençlik Şampiyonası: 1977’de bir dünya gençlik turnuvası niteliğinde Tunus’ta başlatılmıştır. İki yılda bir gerçekleştirilir.
5. FIFA U17 Dünya Şampiyonluğu: 1985’te Çin’de başlatılmıştır, iki yılda bir yapılır.
6. FIFA Konfederasyonlar Kupası.
7. Futsal (salon futbolu) Dünya Şampiyonluğu: Ocak 1989’da Hollanda’da başlatılmıştır. Her dört yılda bir oynanır.
8. Bayanlar Dünya Kupası: 1991 yılında Çin’de 12 takımla başlatılmıştır. Her dört yılda bir oynanır.
9. FIFA U19 Bayanlar Dünya Şampiyonluğu.
10. FIFA Dünya Kulüpler Şampiyonluğu.
