Mikroskobun kullanılması, bakımı, maddeler halinde kullanırken yapılacaklar. Mikroskop ne işe yarar, bölümleri nelerdir ve nasıl kullanılır?
Mikroskop ve Bölümleri
Gözümüz, genellikle 0,1 mm’den daha küçük objeleri ayırt edemez. Gözle görülemeyecek kadar küçük olan bu objeleri incelemek için mikroskop denilen aletler kullanırız. Mikroskobun esası, merceklere ve mercek sistemlerine dayanır. Bir mikroskopta optik bölümden başka, destek ve ayarlama işi için kullanılan mekanik kısımlar bulunur.
Mikroskobu kullanırken objeyi ne kadar büyüttüğünü bilmeniz gereklidir. Büyütmeyi hesaplamak için, oküler üzerindeki sayıyı, kullanmakta olduğunuz objektif üzerindeki sayı ile çarpmanız yeterlidir. Meselâ oküler üzerinde (10x), objektif üzerinde (40x) yazılı ise, büyütme = 10×40 = 400’dür. Yani incelenen obje 400 defa büyütülmüş demektir.
MİKROSKOBUN KULLANILMASI
Mikroskobun Bakımı
Mikroskop dikkatli bakım gerektiren pahalı bir alettir. Bu aleti kullanırken aşağıdaki genel kaidelere mutlaka uymak gerekir:
- a) Mikroskobu daima iki elle taşıyınız. Bir elle kolu sıkıca tutarken, diğer elinizle ayağın altından destek olunuz.
- b) Kullanılan mikroskobu masanın kenarına koymayınız. Elektrikli aydınlatma tertibatı varsa, kablonun mikroskop altında kalıp ezilmemesine dikkat ediniz. Mikroskopla çalışırken, masanın üzerinde o anda lüzümlu araç ve gereçlerden başka bir şey bulundurmayınız.
- c) Kullandığınız preperat bir sıvı damlası ile hazırlanmışsa, mikroskobun gövdesini eğik duruma getirmeyiniz.
- d) Mikroskobun en pahalı ve korunması gereken parçaları mercekleridir. Bu sebeple, mercekleri taşıyan oküler ve objektifleri, çok yumuşak tüysüz bir bezle silinmelidir.
- e) Mikroskobu yerine kaldırırken, küçük objektifi kullanma durumuna getiriniz.
Mikroskobun Kullanılmaya Hazırlanması
- a) En küçük objektifi kullanma durumuna getiriniz (çıt sesini duyunuz).
- b) Aynayı, ışık tablanın ortasındaki delikten geçecek şekilde ayarlayınız. Mikroskopların çoğunda ışık miktarını ayarlamak için bir diyafram bulunur. Diyaframı açıp kapayarak, baktığınız obje için en uygun ışık şiddetini bulunuz. Bazı objeler az ışıkta, bazıları ise kuvvetli ışıkta daha güzel görünür.
- c) Merceklerin temizliğini kontrol ediniz.
- d) Mikroskop kullanmada en önemli faktör bakılan obje ile objektif arasındaki mesafedir. En büyük objektifi kullanırken bu mesafe çok az olduğundan, dikkatli çalışmalısınız. Büyütmesi yüksek olan objektifle çalışırken en emin yol, mikrovidayı (ince ayar vidasını) kullanmaktır.
- e) Bir gazete veya mecmuadan E ve H harfi keserek bunu temiz bir lâm üzerine koyup, bir damla su damlatınız. Damlanın üzerini bir lamelle kapatınız. Lâmelin üzerine parmak ucuyla hafifçe dokunmak, lâm ve lâmel arasındaki hava kabarcıklarının büyük ölçüde dışarı çıkmasına yardımcı olur.
- f) Hazırladığınız bu örneği mikroskobun tablası üzerine koyarak maşalarla tutturunuz. E, H harfini tablodaki deliğin ortasına getirinceye kadar preperatı hareket ettiriniz. Bu arada en küçük objektifi kullanma durumuna getiriniz. Makrovidayı çevirerek, tüpü görüntü alana kadar aşağı doğru indiriniz (Bazı mikroskoplarda mikroskop tablası hareketlidir).
- g) Harfi gördükten sonra ince ayar vidası ile iyice netleştiriniz. Bu arada harfin çıplak gözle ve mikroskopla görünüşü arasında bir fark olup olmadığına dikkat ediniz.
- h) Farklı iki renkten oluşan iplik parçasını lâm üzerine yerleştirerek bir preperat hazırlayıp büyük objektifle inceleyiniz. İpliklerin her tarafını net olarak göremediğinize dikkat ediniz.
Kaynak: pixabay.com
Mikroskop Hakkında Kısa Bilgi
Mikroskop; ufak objeleri büyüten ve büyük objelerin ayrıntılarını açığa çıkaran bir alettir. Gözlerimizle göremediğimiz bütün bir dünyayı açığa çıkarır.
İlk mikroskop Hollandalı gözlük yapımcısı Zacharias Janssen tarafından 1609 yılında yapılmıştır. 1670’de yapmış olduğu mikroskop İle bakteri gören ilk bilim adamı ise Hollandalı Anton van Leeuwenhoek‘dir. İlk mikroskoplar optik mikroskoplardı; yani üzerinde çalışılan nesne ya da numune bir merceğin içinden görülmekteydi. Bunun gerçekleştirilebilmesi için de numunenin, ışığın içinden geçebileceği kadar ince olması gerekiyordu.
ELEKTRON MİKROSKOBU
Elektron mikroskobu, ilk olarak 1930’larda kullanılmaya başlandı. Elektron mikroskobu ışık yerine, manyetik alanlar ile kontrol edilen elektron ışınları kullanır. Çok güçlüdürler ve optik mikroskoba göre ayrıntıları 1.000 kez daha büyüterek gösterebilir. Ancak; elektron mikroskobunda bulunan mercek kurulanmalı ve çok ince bir kesite sahip olmalıdır. Ayrıca; elektronların kolayca yayılabilmeleri için elektron mikroskobunun içindeki ve merceğin çevresindeki hava alınmalıdır.
OPTİK MİKROSKOPLAR
Bir optik mikroskobunda, nesneden parlayan ışık lensten geçerken kırılır. Bu sayede nesne daha büyük görünür. İkinci bir lensin eklenmesiyle daha büyük bir görüntüye ulaşılır. Birçok lens kullanılan optik mikroskoplara bileşik mikroskop adı verilir ve bir nesne 2.000 katına kadar büyütülebilir.
Kaynak: pixabay.com
DİĞER MİKROSKOPLAR
Tarayıcı elektron mikroskopları merceğin yüzeyinde bulunan elektron ışınını hareket ettirir. Sıçrayan elektronların toplanmasıyla bir görüntü oluşturulur. Tarayıcı mil mikroskobu ve atomik kuvvet mikroskobu 1980’lerin son yıllarında icat edildi. Her bir atomu bir milyon kez büyüterek gösterebilmektedirler. Son derece sivri bir araştırma mili, mercek şeklinin en ufak detaylarını hissedecek şekilde merceğin yüzeyinde hareket eder. Bir bilgisayar milden gelen sinyalleri bir televizyon ekranında görülen 3 boyutlu bir görüntüye dönüştürür.
