Ülkeler Rehberi Ürdün – Ürdün ile ilgili bilgi, başkenti, ekonomisi, tarihi, bayrağı, komşuları, coğrafi konumu hakkında bilgi
Kaynak: pixabay.com
ÜRDÜN
- Yüzölçümü: 88.946 kilometrekare
- Başkenti: Amman.
- Dil: Arapça, İngilizce.
- Din: Müslüman (% 93 Sünni, % 3 Şii), az sayıda öteki dinler.
- Para birimi: 1 Ürdün dinarı = 1.000 fil.
- Başlıca kentleri: Zarka, İrbid, Nablus, Hebron, Betlehem.
Güneybatı Asya’da (Ortadoğu) devlettir. Çöllerle kuşatılmış, sınırları yapay bir ülke olan Ürdün; kuzeyden Suriye, kuzeydoğudan Irak, güneydoğudan Suudi Arabistan, batıdan İsrail ile çevrilidir. Ülke Akabe Körfezi kıyısında, dar ve ıssız bir bölgede Kızıldeniz’e açılır.
Yüzey Şekilleri;
Ürdün toprakları, Suudi Arabistan Çölü’nün kuzeydeki uzantısıdır. Yüzölçümün % 87’si kıraç, dağlık yüksek bölgelerle deniz düzeyinden 600-900 m yükseltideki çöl yaylalarından oluşur. Bu bölge, kesintisiz, ülkenin üç Arap koşusu Suriye Irak ve Suudi Arabistan’a kadar uzanır. Şeria Vadisi, Doğu Afrika Büyük Rift Vadisi’nin bir koludur. Kuzeyde, Ürdün (Şeria) Irmağı ile dünyanın en tuzlu gölü Ölü Deniz’e bağlanan Taberiya Gölü (deniz düzeyinden 209 m aşağıda) yer alır.
İklim;
Yazlar sıcak ve kurak, kışları serin geçer. Başkent Amman’da sıcaklık, ağustosta 18-32°C, ocakta 4-12°C arasında değişir. Yalnız Şeria Vadisi’ nin doğusunda kalan alanın üzerinde yer alan yüksek bölgeler, tarım etkinliklerinin sürdürülmesine yetecek ölçüde yağış alır. Bununla birlikte, Yarmuk Irmağı tarafından sulanan kuzeydeki bölgeler de, ilkbahar ve kışın, tarıma olanak sağlayacak oranda yağış alır. Yüksek bölgelerde, kışın don olayı ve zaman zaman kar yağışı görülür.
Bitki Örtüsü ve Hayvanlar;
Ürdün’de, bitki örtüsü ve doğal yaşamın seyrek olduğu, tepeler ve çöllerden oluşan kıraç görünümlü bir çevre egemendir. Yeşil alanlar, vadi tabanları, Şeria Irmağı kıyılarıyla sınırlıdır. Yaban domuzu, sırtlan, çakal, tilki, yaban tavşanı, dağ keçisi, özellikle çölde çıyan, akrep, yılan, kertenkele, sık görülen hayvanlardır.
Kaynak: pixabay.com
Ekonomi;
Tarım ye Hayvancılık: Yağmur alan kuzeydeki dağlık bölgelerde, buğday ve arpa yetiştirilir. Sulamalı tarım yapıları Şeria Vadisi’nde zeytin, turunçgil, domates, kavun gibi meyve ve sebzeler üretilir. Suriye sınırında Nagari Barajı’nın dar yer aldığı Şeria Vadisi Kalkınma Planı, sulama, ulaştırma, sınıflandırma, paketleme, pazarlama gibi hedefleri içeren kapsamlı bir tasarıdır. 1967 öncesi meyve ve sebze yetiştirilen alanın % 80’ini oluşturan Batı Şeria’nın yitirilmesi, tarım üretimine büyük sekte vurmuştur. Hayvancılık (koyun, keçi, sığır, deve), yerel tüketime dönüktür.
Endüstri: Endüstri etkinlikleri, Amman ve Nablus (Hebron, Betlehem ile birlikte, İsrail işgali altındaki Batı Şe-ria’dadır) çevresinde yoğunlaşmıştır. Petrol arıtma, çimento, demir, yapay gübre, dokuma dışındaki dallar, küçük ölçeklidir (ayakkabı, plastik, kozmetik, sigara, meşrubat, besin).
Doğal Kaynaklar: En önemli doğal kaynak, 2 milyar ton rezervli fosfattır. Ölü Deniz’den elde edilen potas da, ekonomik açıdan değer taşır. Petrol (Azrak ve Layyun’da), bakır, alçıtaşı, manganez, feldispat üretimleriyle sınırlıdır.
Kaynak: pixabay.com
Tarihi
İlkçağda bir süre İsrail Kuzey Krallığı’na bağlı kalan Ürdün, İÖ 8. yüzyılda Asurluların, 600’de Babillerin, daha sonra da Perslerin eline geçti. Ürdün, İS 106’da, Roma İmparatoru Traianus’un yönetimine girene kadar Nabatilerin egemenliğinde kaldı, 636′ da, Araplar tarafından ele geçirildi.
Daha sonra Abbasi Halifeliği’nin denetimine girdi. Bölgeyi 14. yüzyılda alan Memlûklar, Osmanlı İmparatorluğuna bağlanıncaya (1517) kadar egemenliklerini sürdürdüler. Birinci Dünya Savaşı sonrasında İngiliz mandası durumuna getirilen Ürdün, Mart 1921’de, Prens Abdullah’ın Büyük Britanya tarafından emir tanınmasının ardından 1928’de yarı bağımsız bir konum kazandı. Ürdün, 1945’te Arap Birliği’ne katıldı ve 1946’da mandanın sona ermesiyle tam bağımsızlığını kazandı. 1948’deki Arap-İsrail Savaşı’nda, batı Şeria’nın Ürdün Ordusu tarafından alınmasının ardından ülkenin resmi adı Ürdün Haşimi Krallığı olarak değiştirildi. Filistinli Arapların yeni kurulan İsrail Devleti’nden ayrılarak Ürdün’e sığınmasıyla mülteci sorunu patlak verdi.
1951’de, Kral Abdullah’ın ölümünden sonra yerini alan oğlu Tallal, daha sonra 1952’de tahtı 17 yaşındaki oğlu Hüseyin’e bıraktı. O dönemden 1999 yılına kadar Ürdün’ü yöneten Kral Hüseyin, Ortadoğu’nun yaşamında etkin rol oynar. 1957’de bakanlar kurulunu dağıtan Hüseyin, partilerin etkinlik göstermelerini yasakladı. 1958’de, kuzeni Irak Kralı II. Faysal’ın devrilmesini izleyen günlerde, Kral Hüseyin, askeri bir darbeden, kendisine bağlı Bedevi güçlerin ve Kıbrıs’taki İngiliz üssünden gönderilen İngiliz paraşütçü birliklerinin yardımlarıyla kurtuldu.
1967′ de Altı Gün Savaşı’ndan sonra tüm Batı Şeria’nın İsrail’in eline geçmesi, Ürdün’e ikinci bir Filistinli mülteci alanını doğurdu. Körfez Savaşı’nda (17 Ocak-28 Şubat 1991) Irak’ın yanında yer alan Ürdün, ekonomik açıdan büyük zararlara uğradı.
