Üretimi etkileyen beşeri faktörler nelerdir? Sermaye birikimi, işgücü kaynakları, tarımsal, teknolojik faaliyetler, sanayi ve hammaddenin etkisi hakkında bilgi.
Üretimi Etkileyen Beşeri Faktörler
Sermaye Birikimi
Daha önceden üretilmiş ve üretime tahsis edildiğinde emeğin verimini artıran her şeye sermaye denir. Sermayenin en önemli özelliği önceden biriktirilmiş üretim vasıtası olmasıdır. Üretime tahsis edilmeyen varlıklar sermaye malı değildir.
Sermaye ekonomide her türlü mal ve hizmet üretmede kullanılabilecek kaynakların tümüdür.
Bir ülkede sermaye birikiminin fazla olması o ülkenin üretim gücünün yüksek olması demektir.
Sermaye daha kısa zamanda daha fazla, kaliteli ve ucuz üretime imkân verir.
Üretimde sermayenin hem miktarı hem de kalitesi önemlidir. Sermayenin kalitesini teknolojik seviye belirler. Yeni teknoloji üretimi verimliliği ve rekabeti artırır. Teknoloji küresel iletişimde rekabeti ve verimliliği artırır.
İşgücü Kaynakları
Üretimde kullanılan insan gücüne emek denir. Emek olmadan diğer üretim faaliyetlerini üretime dönüştürmek mümkün değildir. Ekonomik anlamda emek; faydalı mal ve hizmet üretmek için planlı bir şekilde yapılan bedensel ve zihinsel faaliyettir.
Nüfusu çok olan ve genç bir yapıda olup, iyi eğitilmiş işgücü kaynağına sahip ülkeler avantajlı ülkelerdir.
Emeğin özellikleri;
• Emek işçiden ayrı düşünülemez.
• Emeğin mal gibi seri üretimi söz konusu değildir.
• Emek mal gibi biriktirilemez.
• Emek değişik işlerle ortaya çıkar. İşgücü ikiye ayrılır:
Vasıflı İşgücü: Nitelikli, becerikli veya yetişmiş işgücüdür. Yani işinin ustasıdır.
Vasıfsız İşgücü: Niteliksiz veya belirli bir beceri gerektirmeyen işgücüdür. Bu tür işgücü, üretimde fazla verimli değildir.
Sanayi tesislerinin çalışması ve üretimin artması yönünden iş gücüne ihtiyaç vardır. Özellikle gelişen teknoloji ile birlikte sanayi tesislerinin büyümesiyle işyerlerinde makineleri kullanabilecek işgücü ihtiyacı artmaktadır. Sanayinin gelişebilmesi için konularında uzman nitelikli ve sürekli işgücünün olması gereklidir.
Tarımsal Faaliyetler
Tarımsal faaliyetlerin özelliği, tarımda kullanılan teknolojiler, üretim miktarları ve üretilen ürünlerin kalitesi, üretilen ürünlerin fiyatlanma durumu ve dünya piyasasına uygunluğu üretim açısından önemlidir.
Tarım Yöntemleri
İntansif (Modern-Yoğun) Tarım Metodu:
Nüfusa göre ekili dikili alanların sınırlı olduğu ülkelerde uygulanır. Tarımda verimi artıran yöntemler kullanıldığı için birim alandan alınan verim çok yüksektir.
Ekstansif (İlkel-Kaba-Yaygın) Tarım Metodu:
Nüfusa göre tarım alanlarının fazla olduğu ülkelerde uygulanan tarım metodudur. Tarım daha çok insan emeğine bağlı olduğu için birim alandan alınan verim düşüktür. Üretim miktarında doğal koşulların etkisi vardır.
Nadas Tarım Metodu:
Nadas, toprağın su ve mineral kazanmasını sağlamak amacıyla bir yıl dinlendirilmesidir. Verimi düşük tarım metodudur. Tamamen iklime bağlılık gösterir. Yağışın az, sulamanın yetersiz olduğu alanlarda uygulanır.
Ülkemizde nadas olayının en yaygın olduğu bölge İç Anadolu’dur. Eskiden Güneydoğu Anadolu Bölgesi’nde de nadas tarım metodu çok yaygındı, ancak GAP ile birlikte arazilerin sulanmaya başlaması ile nadas tarım metodu bazı yerlerde terk edilmiştir.
Şunu unutmamak gerekir, nadas tarım metodu yağışın ve suyun az olduğu yerlerde mecburiyetten yapılır. Eğer bir yerde sulamalı tarım yapılmaya başlanırsa orada nadas tarım metodu terk edilir. İç Anadolu Bölgesi’nde Konya Ovasını Sulama amaçlı projeler hayata geçirilirse burada da nadas tarım yöntemi azalacaktır.
Plantasyon Tarım Metodu:
Tropikal kuşakta ticari amaçla çok geniş alanlarda bir veya bir kaç çeşit ürün yetiştirmeye dayalı tarım metodudur. Brezilya’da çay, kahve ve muz; Seylan’da çay, Malezya’da kauçuk gibi.
Tarımda modern yöntemlerin kullanılması ile birim alandan alınan verim yükselir ve tarım sektöründe işçiye duyulan ihtiyaç azalır.
Özellikle 18. yüzyıldan sonra dünyanın birçok yerinde tropikal ormanlar muz, kahve, şekerkamışı, çay, kauçuk, yağ palmiyesi ekim alanları oluşturmak veya var olan ekim alanını genişletmek için ortadan kaldırılmıştır. Bu tür plantasyonlar çoğunlukla yabancı sermayeli olup, yöre halkı bu plantasyonlarda çok ucuza çalıştırılmaktadır.
Teknolojik Gelişme
Teknolojik gelişmeler üretimin artırılması, kaliteli ve ucuza mal üretiminin gerçekleşmesinde önemlidir. Gelişen teknolojilerle daha kaliteli, daha seri ve ucuza üretim gerçekleşmekte daha kaliteli ve nitelikli ürünler üretilebilmektedir. Ülkeler her geçen gün teknoloji yarışına girmekteler ve teknoloji harikası ürünleri sergileyerek dünya piyasasına hâkim olma amacındadırlar.
Teknolojik gelişmelere paralel olarak Dünya’nın bir çok ülkesinde teknoloji fuarları kurulmakta ve bu fuarlarda firmalar ürünleri tanıtıp, var olan teknolojilerini tüketicilere kanıtlamaya çalışmaktadırlar. Teknoloji yarışı adı verilen bu durum üretilen malın kalitesini arttırmaktadır. Ülkemizde de son yıllarda gelişen teknolojiye özellikle otomotiv ve silah sanayisinde ayak uydurmuş ve buna bağlı olarak ülkemize ait firmalar uluslararası fuarlarda boy göstermeye başlamıştır.
Sanayinin Etkisi
İşlenmemiş (hammadde) ya da yarı işlenmiş maddelerin fabrika ve imalathanelerde makinelerle işlenerek kullanılabilir ve tüketilebilir duruma getirilmesine sanayi denir.
Sanayide üretim yapan tesislere sanayi tesisi, yapılan faaliyetlere sanayi faaliyetleri denir. Sanayinin ekonomiye katkısı tarıma oranla oldukça yüksektir. Bu nedenle sanayileşen ülkeler daha gelişmiştir.
Sanayide dayanıklı, depolanabilir mal üretebildiği ve sanayinin daha örgütlü bir yapısı olduğu için getirişi daha yüksektir. Sanayi faaliyetlerinin kuruluş yeri seçiminde sermaye, hammaddeye yakınlık, enerji, su durumu, pazara yakınlık, ulaşım önemli etmenlerdir. Ülkemizde sanayinin en fazla geliştiği bölgenin Marmara olmasında bu etmenlerin büyük çoğunluğunun bu bölgede var olması en önemli etmendir.
Hammaddelerin Etkisi
Sanayide makineler, işlenmemiş ya da yarı işlenmiş maddeleri işleyerek kullanılabilir ve tüketilebilir hale getirir. Bu şekilde kullanılabilir hale getirilen her türlü işlenmemiş ya da yarı işlenmiş maddelere hammadde denir.
Tarladan toplanmış pamuk, şeker pancarı işlenmemiş hammaddedir. Pamuk ipliği ise yarı işlenmiştir. Pamuk ipliğinin dokuma tesislerinde işlenmesi ile üretim gerçekleşir. Sanayide üretim yapılabilmesi için hammaddenin olması gerekmektedir.
Sanayi tesisleri hammaddelerin yoğun olduğu alanlarda özelikle taşınması güç olan hammaddelerin bulunduğu yerlerde kurulmaktadır. Şeker fabrikalarının şeker pancarı üretim alanına kurulması bisküvi, makarna gibi unlu mamullerin fabrikalarının İç Anadolu’da yoğunlaşması buna örnektir.
Çabuk bozulabilen hammaddeler sanayi tesislerinin yakın yerde kurulmasını ortaya çıkarmıştır. Örneğin konserve, salça, meyve suyu fabrikaları ve süt üretim tesislerinin hammadde alanlarına yakın kurulması buna örnektir.
Hammadde Kaynakları
• Yer altından elde edilen hammaddeler (demir, krom, bakır, gibi),
• Tarımsal hammadde kaynakları (şeker pancarı, pamuk gibi),
• Hayvansal hammaddeler (süt ve deri gibi),
• Deniz ve göllerden elde edilen hammaddeler (soda, tuz, kum, sodyum sülfat gibi) şeklinde sınıflandırılır.
