Vakıflar Haftasının anlam ve önemi ile ilgili yazı. Vakıflar Haftası hakkında bilgi. Vakıf nedir? Vakıflar Haftası neden kutlanır.
Vakıflar Haftası Neden Kutlanır?
Bir amme hizmetinin sürüp gidesiye yapılabilmesi için şahıslar tarafından bırakılan mülk veya paraya vakıf denir. Vakıfların belli şartları ve resmi şekli vardır. Kelimenin Arapça çoğulu evkaf’tır. Bugün evkaf yerine vakıflar denmektedir.
Vakfa sadaka’da denir. Gerçekte sadaka “Allah rızası için” fakirlere verilen şey demektir. Vakfedilen malın geliri de Tanrı uğruna topluma verildiğinden vakfa “sadaka” da denmiştir.
Tarihte Vakıf
Vakfın çok eski bir geçmişi vardır. Yalnız Doğu’da değil Batı ülkelerinde de eski çağlardan beri kurula gelen bir tesistir. Yapılan incelemelere göre önce dini amaçlara dayanılarak kurulan vakıflar zamanla toplumsal, insancıl ve sosyal amaçlar gütmeye başlamıştır.
Vakıf fikri çok Tanrılı çağda başladı. Tanrılara ibadet için yapılan tapınaklar kim tarafından yapılırsa yapılsın kişilerin elinde kalamaz topluma vakfedilirdi. Zamanla insanlar, daha iyi yaşamaya ve düşünmeye başladılar. Hayat şartlarının değişmesi vakıfların şeklini ve cinsini de değiştirdi.
Eski çağ milletlerinde de vakıflar vardı. Mısırlılar yaptıkları yardım tesislerinin korunmasına çok önem verirlerdi. O çağlardan kalan birçok “vakfiye” (bir vakfın şartlarını bildiren belge) bunu ispatlamaktadır. Yine eski çağlarda kurulan İskenderiye kütüphanesi, Kudüs Havuzları, Zemzem Kuyusu, tapınaklar, yollar ve köprüler birer vakıftı. Mekke’deki Kabe de peygamber İbrahim tarafından halka vakfedilmişti.
Müslümanlar’da Vakıf
İslamiyette ilk vakıf peygamber Hz. Muhammed tarafından Hicretin 32. ayında Medine’de kuruldu. Peygamber kendisine ait olan yedi hurmalığı “Müslümanlığı koruma” amacına tahsis etti. Daha sonra “Sevdiğiniz malınızdan başkalarına yardım etmedikçe ahiret sevabına nail olamazsınız” anlamına gelen ayetin vahyi üzerine Müslümanlar mallarını Tanrı buyruğuna uygun şekilde kullanmaya başladılar. Bu ayet Müslümanlar’da vakıfların gelişmesinde çok önemli bir rol oynadı.
Müslümanlar vakıf işlerine çeki düzen vererek onu birtakım temel prensiplere bağladılar. Vakfedilen şeylerin çoğalması vakıfların bir kuruma bağlanmasını gerekli kıldı. Evkaf bundan doğdu ve başına getirilene ele Nazır-Bakan adı verildi. Emeviler, Abbasiler, Mısır Sultanları, Selçuklular ve nihayet Osmanlılar vakıfları aynı şekilde ve gelişen şartlara göre yönettiler. Genel olarak din ve devlet bir olduğu için vakıflar Kur’an hükümlerine göre ve din adamları sayılan kadılar tarafından yönetilirdi.
Sultan Orhan yaptırdığı cami ve medreselerin yöneticiliğini —yani Nazırlığını— Sinan Paşa’ya vermişti. I. Mehmet vakıf işlerine bakan hakimlerin başına Mehmet Çelebi’yi getirdi. Böylece din işi ile vakıfların idaresi birleştirilmiş oldu.
Osmanlılar zamanında vakıflar çok gelişti. Evkaf Nezareti’nin kurulduğu XIX. yüzyıla kadar vakıf işleri vakfedenlerin şartlarına uygun olarak beş yerden yönetildi. Bunlar: 1) Haremeyn Nezareti, 2) Vezir Nezareti, 3) Şeyhülislam Nezareti, 4) Tophane Ümerası Nezareti, 5) İstanbul Kadıları Nezareti idi.
Evkaf Nezareti (Bakanlığı) kurulunca Haremeyn’den başkaları bir Nazır’ın idaresine verildi. Sonradan o da Evkaf Nezareti’ne bağlandı.
