Paraşüt nedir? Bir paraşüt nasıl açılır? Nasıl çalışır? Paraşüt nasıl icat edildi, çalışma prensibi, çeşitleri, tarihçesi hakkında bilgi.
Kayak : pixabay.com
20. yüzyılın başlarında uçağın ortaya çıkmasından önce bile, insanlık paraşütü mükemmelleştirmek için çabalıyordu. Aslında, bu hayat kurtaran cihazların ilkel versiyonları en az 15. yüzyıla ve Leonardo da Vinci’ye kadar uzanıyor. Eğlence amaçlı paraşütle atlamadan askeri görevlerle mücadeleye kadar değişen uygulamalarla, paraşütler günümüzde belirli amaçlar ve ortamlar için tasarlanmış çeşitli biçimlerde gelir; Sonuç olarak, bunlar birbiriyle ilişkili ancak farklı şekillerde çalışır.
Paraşüt; yüksek bir yerden düşen ya da inen bir cismin, bir insanın düşüşünü ağırlaştırarak yere inmesini sağlayan, genellikle ipekten yapılan büyük bir şemsiye gibi açılan düzenektir. Uçağı havada vurulan ya da ağır biçimde arızalanan pilotların havadan yere atlamaları için kullanıldığı gibi herhangi bir yere askeri birlik ve savaş araç-gereçleri indirmekte de kullanılır. Özellikle 1950’den sonra yaygın bir biçimde gelişen paraşütçülük sporunun da aracıdır.
Paraşütle ilgili temel bilgiler
Tüm paraşütler tek bir temel amaç için tasarlanmıştır: yerçekimi ile çalışan bir nesnenin, genellikle bir kişinin, bazen de cansız kargonun hava yoluyla düşüşünü yavaşlatmak. Bunu, mühendisler için bir nimetten çok bir sıkıntı olan fiziksel bir miktar olan atmosferik sürtünmeden yararlanarak yaparlar. Bir paraşüt tarafından üretilen sürtünme ne kadar büyük olursa, o paraşüte bağlı belirli bir nesne Dünya’ya o kadar yavaş iner. Vakumda, paraşüt işe yaramaz çünkü “çekecek” hava molekülleri olmazdı.
Paraşütün ana kısmına, yükü düşmeye başladığında dışa doğru şişen bir gölgelik denir. Kanopinin şekli, bir paraşütün davranışının en büyük belirleyicisidir.
Paraşüt genellikle ipekten yapılmış bir naylon kumaştan da yapılır. Şemsiye biçiminde olduğu gibi, kare ya da dikdörtgen biçimde paraşütler de vardır. Askıları, bükülmüş örülmüş ipek ya da naylon iplikten yapılır. Bu askılar paraşüt yeleğini şemsiye biçimindeki yelkene bağlamaya yarar. Yelek ya da kemer, paraşütle inecek insan ya da nesnenin kuşandığı bölümdür. Askılar da yelkene sıkı sıkıya tutunmaya yarar. Açış kumandası, paraşütün açılmasını sağlar. Paraşütün yelkeni genellikle dairemsi bir biçimdedir ve kubbenin tam ortasında bir hava deliği bulunur. Bu delik sayesinde paraşütün kubbesi altına gelen hava, düzenli bir biçimde çıkarak iniş sırasındaki düzenli inişi ayarlar.
Paraşütçü iniş anında istediği bir anda kemere bağlı olan kolu çekerek paraşütün açılmasını sağlar. Otomatik açılmalarda ise atlama sırasında uçağa bağlı olan bir kolun kumandasıyla paraşüt çantası açılır. Son yıllarda iniş sırasında paraşütü daha iyi yönetebilmek için birtakım yenilikler yapıldı. Tepesinde baca bulunmayan yarıklı paraşüt, hava borulu paraşüt gibi paraşütler bu çeşit yenilikleri içeren tiplerdir. Büyük uçak gemilerinde inişe geçen uçakların hızını yavaşlatmak için kullanılan paraşütler de vardır. Bu paraşütlerde yelken kumaşı, baca çevresinden kenarlara doğru iç içe şeritlerden oluşur. Uzay uçuşlarında da paraşütten yararlanılır. Uzay araçlarının ve füze başlıklarının uzaydan yeryüzüne dönüşlerinde hızı azaltmak için kullanılır.
Yuvarlak paraşütler
Erken yuvarlak paraşütler düzleştirildiklerinde daireseldi ve bu, kubbe şeklini oluşturmaya direndikleri için onları hareket halinde belirgin şekilde kararsız hale getirdi; bu da çok sayıda ölümlü kazaya neden oldu. Daha sonra, askeri amaçlı yuvarlak paraşütler, parabolik bir şekle sahip oldukları için çok daha iyi çalıştı. Bazı yuvarlak paraşütler yönlendirilebilir değildir, bu nedenle hakim rüzgar koşullarına göre hareket ederler. Bununla birlikte, yönlendirilebilir yuvarlak paraşütler, yolcularının bir dereceye kadar iniş kontrolü uygulayabilmeleri için kanopilerinin kenarlarına açılmış deliklere sahiptir. Yuvarlak paraşütler genellikle tıbbi görevlerde ve askeri kargo indirmelerinde kullanılır.
Diğer ortak tasarımlar
Birçok amaç için, orijinal yuvarlak veya konik paraşütün yerini koç veya parafoil hava paraşütü almıştır. Bu tip bir kanal kendi kendine şişen bir kanopiye sahiptir; Sonuç olarak, yerleştirme sırasında yuvarlak bir modelden çok daha yüksek bir sürükleme kuvveti direnci yaratır ve son hızı da daha yavaştır. Ayrıca, daha yavaş iniş, paraşütçüye düşüş yönü üzerinde daha fazla kontrol sağlar.
Süpersonik hızlarda seyahat eden ve yukarıda bahsedilen kanalların yırtılmasına neden olabilecek uçaklardaki el ilanları için, bant veya halka paraşütler tercih edilen araçtır. Bunlar, malzemenin maruz kaldığı basıncı azaltmak için kapağa yerleştirilmiş deliklere sahiptir, ancak bu delikler o kadar büyük değildir ki, oluğun kendisi bir güvenlik aracı kadar etkili değildir.
İlkler
Dünyada havadan yere paraşütle ilk inişi 22 Ekim 1797’de Fransız havacısı Andre Garnerin, uçaktan ilk paraşütle atlayışı ise ABD’ li yüzbaşı Berry 1 ve 10 Mart 1912’de Saint Louis’de gerçekleştirdi. 1913’te de Fransız pilotu Pegoud, uçağın gövdesine yerleştirilen bir paraşütle atlamayı yaptı. Bundan sonra giderek yaygınlık kazandı.
Kısa Hap Bilgi Arayanlara
Paraşüt, insanların yüksek yerlerden, daha çok uçaklardan yere atlamasında kullanılan araçtır. Dayanıklı bir bezden, özellikle bu iş için dokunmuş ipekli kumaştan yapılır. Atlayan kimsenin sırtına yerleştirilir. Uçaktan atladıktan belli bir süre sonra, atlayan, paraşütün ipini çekerek açılmasını sağlar. Paraşüt açılınca geniş bir yüzey meydana getirir. Bu geniş yüzeye düşen havanın kaldırma kuvveti de büyük olacağı için insanı yere çeken kuvvete karşı yönde bir kuvvet doğar. Bu kuvvet sayesinde insanın yere düşmesi yavaşlar. Böylece, hareket halindeki bir uçaktan yere atlamak mümkün olabilir.
Paraşüt en çok savaş sırasında insanların, savaş araçlarının bir yerden bir yere taşınmasında kullanılır. Ancak özellikle son dönemlerde paraşütçülük ayrı bir spor dalı olarak değerlendirilmeye başlanmış ve hem paraşütçülük kulüpleri sayesinde iyice yaygınlaşmaya başlamıştır.
