Ve bağlacı cümleye nasıl bir anlam katar? Ve bağlacının kullanılması, yazımı, örnek cümleler. Ve Bağlacı İle İlgili Cümleler
ve
Ve Bağlacı İle İlgili Cümleler
Arapçadan alınan, dilimizde eskiden beri sık kullanılan bir bağlaçtır. Görevdeş öğeler arasında bağlantıyı sağlar.
Ve bağlacının türlü görevleri Vardır:
1— Aynı türden sözcükleri bağlar:
bağ ve bahçe, güzel ve çirkin, iç ve dış gibi.
- “Sonbahar uzun ve güzel geçti.”
- “Biz, gene dalgın ve üzüntülü halimizden sıyrılamıyorduk.”
- “Polis ve liseli çocuk nerdeyse kucak kucağa sıkıştılar kaldığım yere.”
- “Vasıf’ı hem mert ve arkadaş canlısı bir insan, hem de gayet pişkin bir politikacı olarak tanıyordum.”
2— Görevdeş sözcükler arasında bağ kurar:
- “Azı ve ufağı incelemek elbette çoğu ve büyüğü tetkikten kolaydır, kolay ve doğrudur.”
- “Öteki başını ve elini şöyle salladı: Uzun iş manasına… ve mırıldandı.”
- “Ağızlarında beyazımsı bir köpük çiğneyerek dalgın ve küskün arka arkaya, ağır ağır, yumuşak yumuşak, iz bırakmadan ve toz çıkarmadan gidiyorlardı.”
3— Tamlamalarda kullanılır:
gül ve karanfil kokuları, kuş sesleri ve cıvıltıları, anne ve baba sevgisi gibi.
- “Buruşuk gözkapakları ve uzun kaşları altında sık sık yok oluyor bu küçük boncuk gözler.”
- “Bir yerlerden sızan ıslak soğuk, yolların tipisini ve keskin ayazı her an üstüme üstüme yığıyor.”
- “İşte ilk muz ağaçları ve ilk hurmalar!”
4— Tümce bağlacı olarak kullanılır. Sıralı, bileşik ve girişik tümceleri bağlar:
- “Nihayet, bu zahmetten yorulmuş gibi başını kuştüyü yastıkların arasına soktu ve orada düşünmekten kurtulmaya çabaladı.”
- “Kolunu baş ucundaki masaya uzattı, oradan küçük kolonya şişesini aldı ve elini ıslatıp alnına götürdü.”
- “Gelen yumruk sıkıydı. Ve Çılkır’ı hemen savunmaya geçirecek ağırlıktaydı.”
- “Kişnedi ve şahlandı.”
Yukarıda da değindiğimiz gibi ve bağlacının başladığı sözcüklerin, sözcük öbeklerinin tür ve görev yönünden eşdeğerli ve aynı görevi yapan öğeler olması gerekmektedir. Bu sözcüğün ad, sıfat, özne, tümleç ve tamlama gibi öğeleri bağlaması söz konusudur.
ve bağlacıyla bağlanan tümcelerin eylemlerinde, zaman ve kişi yönünden birlik olması gerekmektedir.
Arka arkaya sıralanan öğeleri, tümceleri bağlarken kimi eklerin kullanılmaması yoluyla anlatıma kıvraklık, akıcılık kazandırılır. Kullanılmayan ekler ve’deıı sonra gelen eşdeğerli sözcüğe getirilir: O her gün gelir (-di), görür (-dü) ve giderdi; öğrenci ve öğretmenler (öğrenciler ve öğretmenler) gibi.
- “Bazen o söylerdi de biz oynar ve duymazdık.”
- “… kâğıt üstündeki projenin hakikat sahasında ne dereceye kadar tatbik kabiliyeti olduğu görülecek ve ondan sonra, ancak ondan sonra Vekâletin ret ve tasvibine arz olunacaktır.”
Aynı biçimde, kimi sözcükler de kullanılmaz: ilk ve ortaokullar (ilkokullar ve ortaokullar), öğretmen ve meslek okulları (öğretmen okulları ve meslek okulları), gece ve gündüz eğitimi (gece eğitimi ve gündüz eğitimi)… gibi.
- “Çevik ve kurnaz bir saldırışla Çılkır’ın kuyruğunu yakaladı.”
- “Yanlış ve zahiri noktalar üzerinde inat ve ısrarla geçen yüzyıl sonunda…”
5— Bağlaçlı ikileme kurar:
yıllarca ve yıllarca, aylarca ve aylarca, günlerce ve günlerce … gibi.
ve bağlacı, genellikle sözcükler tümceler arasında kullanılır. Tümce başında ve’nin kullanılışı, Türkçenin anlatım özelliklerine aykırıdır. Ancak kimi yazarların kullandığı görülür:
- “Ve aşağıda Akdeniz!”
- “Ve iki gün sonra Mebus Beyin gönderdiği yaylıda, birtakım. …”
- “Kesik bir hırıltı duydu. Ve Çılkır’ın başı toprağa düştü.”
Aynı tür sözcük ya da sözcük öbekleri, tümceler virgülle ayrıldıktan sonra çoğu kez, en sonuncusunun ve bağlacıyla ötekilere eklendiği görülmektedir:
- “Annesi, karısı ve kızkardeşi, misafirleri orada bekliyordu.”
- “Bunların arkasında alim, teknisyen, mütehassıs ve yetiştirilmiş işçi vardı.”
Türkçede çoğu kez ve bağlacı yerine -p (-ıp, -ip, -up, -üp) ekiyle yapılmış bağlama ulaçları kullanılmaktadır: Gelip gitti (geldi ve gitti); Görüp aldı (gördü ve aldı) gibi.
Daha önce de değindiğimiz gibi, ve bağlacı kimi zaman ile bağlacıyla eşdeğerlidir.
