Victor Sjöström Kimdir? Sinemanın Efsane İsimlerinden Victor Sjöström’ün Hayatı ve Sanatı

0
Advertisement

Victor Sjöström kimdir? Victor Sjöström, İsveçli yönetmen ve oyuncu olarak sinema dünyasında adını altın harflerle yazdı. Bu yazıda, sinema tarihinde iz bırakan sanatçının hayatını ve unutulmaz eserlerini keşfedin.

Victor Sjöström

Victor Sjöström, sinema tarihinde iz bırakan bir İsveçli yönetmen, oyuncu ve senaristtir. 20. yüzyılın başlarında ve özellikle sessiz film döneminin öncülerinden biri olarak kabul edilen Sjöström, 1879 yılında Stockholm’de doğdu. Sanat kariyerine tiyatro oyunculuğuyla başlayan Sjöström, daha sonra sinemaya yönelerek, sinema sanatının gelişimine önemli katkılarda bulundu. Yönettiği ve oyunculuğunu üstlendiği filmleriyle büyük beğeni toplayan Sjöström, duygusal derinlik, estetik çekicilik ve teknik yenilikleri bir araya getiren bir yönetmen olarak sinema tarihinde unutulmaz bir iz bıraktı.

Silbodal’da dünyaya gelen ve çocukluğundan beri oyuncu olmak isteyen Sjöström, 1912’de sinemaya geçti ve bir yıl sonra dört filme yönetmen olarak imza attı.

1916: İsveç Sessiz Filminin Dönüm Noktası

Sjöström 1916’da çevirdiği Terje Vigen ile İsveç Sessiz Filminin tanınmasını sağladı. Hendrik Ibsen’in bir baladından (manzum masal) sinemaya uyarlanan bu yapıt, insanın kendisine yapılan haksızlıkları affedebilme yeteneğini konu almaktadır. Burada bir balıkçı denizde arızalanan bir yatın yardımına koşar. Teknenin kaptanını görünce, kendi karısıyla çocuğunun ölümünden sorumlu olan adam olduğunu anladığı halde, kendisinden yardımını esirgemez. Napolyon dönemi Fransası ile Büyük Britanya’nın arasındaki ekonomik savaşı fon olarak alan bu filmin hemen hemen tümü, enginliği Sjöström tarafından dramaturjik bir ustalıkla yansıtılan denizde ya da deniz kenarında geçer.

1917: Dramaturjik Araç Olarak Doğa Görüntüleri

Bir sonraki yapıtı olan Berg-Eyvind och hans hustru’da (Kanun Kaçağı ve Karısı, 1917) da Sjöström doğayı kendi başına bir unsur olarak konunun içine soktu. Konusu İzlanda’da geçen bu filmin manzaraları, aynı zamanda film kahramanlarının ruhsal durumlarını yansıtmaktaydı. Sjöström, yapıtlarının çoğunda yaptığı gibi, burada da başrolü kendisi üstlendi. Bir serseri, zengin bir dulun âşığı olur. Rakibi, serserinin geçmişini açıklayınca, âşıklar, köylülerin düşmanca davranışlarından kurtulmak için dağlara kaçarlar ve çaresizlikten, tek çocuklarını uçurumdan attıktan sonra, kendileri de ölümü seçerler. Sjöström, giderek dağların ıssızlığına çekilen bu iki insanı perdeye yansıtırken uzun kamera ayarlamaları ve lirik bir anlatım kullandı. Şahane doğa çekimleri sayesinde Sjöström “sinemanın peyzaj ressamı” olarak ün saldı.

Advertisement

1918-21: Selma Lagerlöf’ün Yapıtlarından Uyarlamalar

Sjöström, 1918’de en iddialı projesini hayata geçirip Selma Lagerlöf’ün iki bölümlük romanı “Jerusalem”i (Kudüs) sinemaya uyarlamaya başladı. Aslında bu yapıtı, toplam yedi saat sürecek olan beş filmle beyazperdeye aksettirmek istedi. Ne var ki kendisi ancak üç bölümü tamamlayabildi; diziyi Gustaf Morlander bitirdi. Lagerlöf’ün romanının ilk bölümleri Ingmars sönerna I + II adlı filmin esasım oluşturdu. Sevgilisi Ingmar kendisiyle evlenmek istemediği için, Britta doğmamış çocuğunu öldürür. Britta hapishaneden çıktıktan sonra, hatasını anlayan Ingmar kendisiyle evlenmek ister. Sjöström, doğağüstü kuvvetleri yansıtabilmek için trük sekanslardan yararlanarak ustalıkla kompoze ettiği görüntüler kullandı. 19I9’da filmin devamı olan Karin Ingmarsdotter’i gerçekleştirdi. Sjöström 1920/21 ‘de yine Lagerlöf’ün bir romanından Körkarlen adlı filmini çekti. Bu filmde Ecel yılbaşı gecesi, işlediği günah yüzünden ölecek ve ertesi yıl arabacılığını üstlenecek olan bir günahkâr arar. Bu romantik filmde Sjöström için tipik olan doğa görüntüleri arka plana geçirilerek ışık ayarlamaları ve çift ışıklandırmayla, fantastik/mistik bir atmosfer yaratıldı.

1923-30: ABD’deki Çalışmaları

1923’te Hollywood’a giden Sjöström burada dokuz film çevirdi. Bunların arasında en çok ünlenen yapıtı, Greta Garbo ile çevirdiği The Divine Woman (Tapılacak Kadın, 1927) oldu. Greta Garbo bu filmde aşkta sunduğu hizmetler parlak bir sahne kariyeriyle ödüllendirilen genç kadını oynadı. Garbo, 1925 yılında Sjöström’ün memleketlisi Mauritz Stiller ile ABD’ye gelmişti. Stiller, Sjöström’ün yanında, İsveç Sessiz Filminin başta gelen temsilcileri arasında yer almaktadır.

Sjöström, ABD’de sinemayla ilgili düşüncelerini gerçekleştirebilmek için umduğu olanakları bulamadı, İsveç’te çektiği filmlere ne ticari başarı, ne de kalite açısından yaklaşabildi.

1938’den Sonra Yönetmenlikten Çekilmesi

1930 yılında geri döndüğü İsveç’te, Sjöström ancak bir tek film daha, Markurells i wadköping’i (Babalar ve Oğullar, 1930) çevirebildi. Yedi yıl sonra da İngiltere’de Under the Red Robe (Kırmızı Palto) adı altındaki son yönetmenlik çalışmasını gerçekleştirdi. Sjöström, 1938’den sonra yalnız oyunculuk yaptı. 1943’te Svensk Film industri’nin sanat müdürlüğünü üstlenerek, başta, filmlerinde sık sık oyuncu olarak göründüğü Ingmar Bergman olmak üzere, genç yönetmenleri destekledi. Bergman’m Smultronstallet (Yaban Çilekleri, 1957) adlı filminde 77 yaşındaki Sjöström, bir araba gezisinde hayallere yer vermeyen, hayatının bilançosunu çıkartan tıp profesörü olarak çok parlak bir oyun çıkarttı. Üç yıl sonra da Stockholm’da dünyaya veda etti.


Leave A Reply