Virüs nedir? Virüsler hakkında genel bilgiler. Virüslerin özellikleri, virüs tipleri ve virüslerin yaşama şekilleri hakkında bilgiler.
Virüslerin Özellikleri ve Yaşama Şekilleri
Canlı (konak hücre) dışında tamamen cansız olup, ancak canlı vücuduna girdikten sonra canlılık özelliği gösterebilen organizmalardır. Bu yüzden virüsler; doğada hem canlı, hem cansız özellik gösteren tek varlıktır. Çünkü, normal bir hücre kristal hale getirilemez veya kristal hale gelen hücre tekrar canlılık özelliği gösteremez.
Nükleoprotein yapıda olan virüsler, dışta protein kılıf, içte ise bir nükleik asit (DNA veya RNA)’ten oluşur.
Virüslerin Özellikleri
*** Virüslerin sitoplazmaları ve kendilerine ait metabolizmaları bulunmaz; üzerinde yaşadığı canlının metabolizmasından faydalanır.
*** Elektron mikroskobu ile yapılan çalışmalarda virüslerin çok çeşitli büyüklükte ve şekillerde oldukları bulunmuştur. Çok küçük (10-400 nm) olan virüsler canlı organizasyonun en alt basamağında kabul edilirler (37.000 virüs ancak bir bakteri kadar olabilir).
*** Her virüs çeşidi vücudun belli hücrelerine girer ve çoğalır. Sarı humma virüsü karaciğerde; kuduz virüsü beyin ve omurilikte; çiçek, kızamık, siğil virüsleri ise deride çoğalır.
*** Latince zehir anlamına gelen virüsler antibiyotiklerden etkilenmezler, ancak fiziksel ve kimyasal faktörlerden etkilenirler. Örnek olarak pH, radyasyon, yüksek sıcaklık, kurutma (suyun alınması) gibi faktörleri sayabiliriz.
Virüsler hakkındaki bilgiler, daha çok bakteriyofajlar (bakteri yiyen virüs) üzerinde yapılan çalışmalar sonucu elde edilmiştir. Bir bakteriyofaj virüsü DNA ve bunun etrafını çeviren protein kılıftan yapılmıştır. Kompleks bir yapısı olan bu kılıfa kapsid denmektedir.
Örneğin tütün mozaik virüsü üzerinde yapılan çalışmalarda, virüs kılıfında, 158 aminoasit ve 16 çeşit protein olduğu gösterilmiştir.
Virüslerin Yaşama Şekilleri
Daha öncede açıkladığımız gibi virüsler herhangi bir konak hücre dışında yaşayamazlar. Dolayısıyla virüsler mecburi parazitler olup, mutlaka canlı hücre içinde canlılık özelliği gösterirler.
Virüsler bitkilerde, bakterilerde, böceklerde, hayvan ve insan hücrelerinde yaşarlar. Virüslerin çoğu hastalığa sebep olur. Hatta bazı kanserlerin bile sebebinin virüsler olduğu düşünülmektedir.
Virüsler bulundukları canlılara göre; bitki virüsleri, hayvan virüsleri ve bakteri virüsleri (bakteriyofajlar) olmak üzere üç gruba ayrılır.
Bitki virüsleri:
Bu tip virüsler yalnız RNA taşır. Kristalleri iğne şeklinde görülür. Örnek olarak patates virüsü, tütün mozaik virüsü, şeftali virüsü, şeker kamışı virüsü ve marul virüsünü verebiliriz.
Hayvan ve insan virüsleri:
Bu virüsler hayvan ve insanlarda hastalık yaparlar. Bunların nükleik asidi RNA veya DNA olabilir. Nükleik asidi RNA olan virüslere; grip, çocuk felci, kızamık, kızamıkçık, kabakulak, kuduz, AİDS hastalığı virüslerini örnek olarak verebiliriz.
Bakteri virüsleri (Bakteriyofajlar = Faj Virüsleri):
Genellikle nükleik asit olarak DNA bulunduran virüslerdir. Çeşitli bakterileri tahrip eden bu virüslerden ancak Escherichia coli bakterisinde üreyen fajlar üzerinde deneysel olarak çalışılmıştır.
