Vitamin Çeşitleri ve Görevleri Nelerdir?

Vitamin çeşitleri, görevleri ve özellikleri nelerdir? Vitaminlerin yararları ve eksikliğinde görülenler hakkında kısaca bilgi.

VİTAMİNLER

Vücudumuzda düzenleyici olarak görev yapan ve hastalıklarakarşı direncimizi artı-jan organik moleküllerdir. Küçük yapılı olduklarından sindirime uğramadan hücre zarından geçebilirler. Organik yapılı olmalarına rağmen enerji kaynağı olarak kullanılmazlar. Büyük bir bölümü enzimlerin yardımcı kısmı olan koenzim olarak görev yapar. Protein, karbonhidrat ve yağ gibi organik moleküller hücre yapısına katılırken vitaminler hücre yapısına katılmazlar.

Bitkiler ihtiyaç duydukları vitaminleri sentezleyebilirler. Hayvanlar ise vitamin ihtiyaçlarını yedikleri besinlerden karşılarlar. Bazı vitaminler provitamin olarak alınıp karaciğer, bağırsak ya da deride, vücudun kullanabileceği vitaminlere dönüştürülür.

Birçok vitamin koenzim olarak kullanıldığından, vücuttaki vitamin eksikliğinde bazı enzimler görev yapamaz. Buna bağlı olarak bireyde bazı metabolik aksaklıklar ve hastalıklar ortaya çıkar.

Vitaminler yağda ve suda çözünen vitaminler olmak üzere iki grupta incelenir.

Yağda çözünen vitaminler:

***A, D, E ve K vitaminleri yağda çözünen vitaminlerdir.
***Fazlası karaciğerde depolanır. Bu nedenle eksiklik belirtileri geç görülür.
***Aşırı miktarda alınmaları zehirlenmeye neden olabilir.
***Besinlerle alınan yağ miktarı yeterli olmazsa, bu vitaminlerin emilim oranı azalır.

Suda çözünen vitaminler:

***C vitamini ile B grubu (B1, B2, B3, B5, B6, B7, Bg, B12) vitaminleri suda çözünen vitaminlerdir.
***Fazlası genelde depo edilemediğinden idrarla atılır. Bu nedenle günlük olarak alınmalıdır.
***Vücutta depolanamadığı için eksiklik belirtileri çabuk ortaya çıkar.

A Vitamini

İhtiyacımız olan A vitaminini besinlerle doğrudan ya da provitamin A olarak alırız. Provitamin A karaciğerde A vitaminine dönüştürülüp kana verilir. Görme olayında etkili olan maddelerin yapısına katılır. Bu nedenle eksikliğinde gece körlüğü ortaya çıkar. Hücre yenilenmesi, mikroorganizmalara karşı direnç sağlanması ve cildimizin güneşin zararlı ışınlarından korunması için gereklidir.

Hayvansal besinlerden balık yağında, süt, peynir ve tereyağında, bitkisel besinlerden havuç, domates ve kayısı gibi sebze ve meyvelerde bulunur.

D Vitamini

Besinlerle alınan provitamin D’den güneş ışığı yardımıyla deri altı hücrelerinde sen-tezlenir. Kalsiyum ve fosforun ince bağırsaktan emilmesini hızlandırır. Kalsitonin hormonu ile beraber kandaki kalsiyumun kemiklere geçmesi ve depolanmasını düzenleyerek kemiklerin sertleşmesini sağlar. Büyüme döneminde bu vitaminin yeterince alınmaması kemiklerin gerekli oranda sertleşmemesine ve raşitizm hastalığının ortaya çıkmasına neden olur.

Balık yağında bol, süt ve yumurta sarısında az miktarda bulunur.

E Vitamini

Dişilerde yumurtalık, erkeklerde testis gelişiminde etkilidir. Eksikliğinde kısırlık görülür. Antioksidan özelliği ile kansere karşı koruyucu etkisi vardır.

Bitkisel yağlarda, et, süt ve yumurta sarısında bulunur.

K Vitamini

Besinlerle alınabildiği gibi kalın bağırsaklarımızda yaşayan bazı yararlı bakterilerce de üretilebilir. Kanın pıhtılaşmasında görev yapar. Eksikliğinde pıhtılaşma süresi uzadığından, kan kaybı artar.

Ispanak, domates, lahana, soya fasulyesi, yulaf ve karnıbahar gibi sebzelerde bulunur.

C Vitamini

Bağışıklık sisteminin güçlenmesi ve sinir sistemimizin düzenli çalışması için gereklidir. Ayrıca bağ doku hücreleri arasında bulunan kollagen proteininin sentezinde görev alır. C vitamininin eksikliğinde skorbit hastalığı oluşur. Diş etlerinin kanaması ve yaraların geç iyileşmesi skorbitin belirtileridir. Hava ya da ışıkla temas ettiğinde çabuk bozulduğundan, C vitamirti içeren besinlerin taze tüketilmesi gerekir.

Taze sebze ve meyvelerde bol miktarda bulunur. Portakal, limon, greyfurt, yeşil biber, domates, kuşburnu ve çilek gibi besinler C vitamini bakımından zengindir.

B1 Vitamini (Tiyamin)

Karbonhidrat metabolizması, kalbin çalışması, sinir sisteminin sağlığı ve zihinsel ak-tivitelerin düzenlenmesinde etkilidir. Uzun süreli eksikliğinde kalp yetmezliği, sinir sisteminin bozulması gibi belirtileri olan beriberi hastalığı ortaya çıkar.

Tahıl kabuklarında, bira mayalarında, fasulye ve mercimek gibi besinlerde bulunur.

B2 Vitamini (Riboflavin)

Solunum enzimlerinin yapısına koenzim olarak katılır. Bağırsaklarda demir emilimi ve görme olaylarında etkilidir. Eksikliğinde görme bozuklukları, deri ve ağızda yaralar ortaya çıkar.

Karaciğer, et, süt, tahıllar ve yeşil yapraklı sebzelerde bulunur.

B3 Vitamini (Niyasin = PP)

Sinir sisteminin sağlığı, besinlerden enerji elde edilmesi gibi olaylarda görev alır. Eksikliğinde pellegra hastalığı oluşur. Sinir ve sindirim sistemi bozuklukları, deride yaralar ve davranış bozukluğu bu hastalığın belirtileridir.

Karaciğer, böbrek, bira mayası, yumurta, bezelye ve kuru fasulye gibi besinlerde bulunur.

B5 Vitamini (Pantotenik Asit)

Strese karşı hormon üretimi, yağ metabolizması, vücudu iltihaplara karşı koruma ile saç ve cilt sağlığında etkilidir.

Tüm besin çeşitlerinde bulunduğu için eksikliğine bağlı belirtilerin ortaya çıkması zordur.

B6 Vitamini (Piridoksin)

Amino asit üretimi, kan hücrelerinin üretimi, sodyum ve potasyum dengesinin sağlanması, bağışıklık ve sinir sisteminin düzenli çalışması için gereklidir. Eksikliğinde deride yaralar, havale ve anemi görülür.

Taze et ve sebzelerde, karaciğer, balık, böbrek, tohumlar ve yumurta sarısında bulunur.

B7 Vitamini (Biotin)

Sinir ve sindirim sistemlerinin çalışmasını düzenler. Saç, tırnak ve cilt sağlığında etkilidir. Çiğ yumurta bağırsaklarda biotin emilimini engeller. Bu nedenle fazla tüketilmemesi gerekir.

Tüm besinlerde bulunduğu için eksikliğine bağlı belirtileri görmek zordur.

B9 Vitamini (Folik asit)

Kan hücrelerinin üretimi, hücre yenilenmesi, sinir ve sindirim sistemlerinin çalışmasında etkilidir. Eksikliğinde nemi, deride yaralar görülür.

En fazla ıspanak yaprağında bulunur.

B12 Vitamini (Kobalamin)

Alyuvar üretimi, DNA sentezi, amino asit üretimi ve hücre bölünmesi için gereklidir. Bitkisel besinlerde bulunmaz.

Bağırsak bakterileri tarafından üretildiği gibi, karaciğer, et, yumurta ve süt ürünleri gibi hayvansal besinlerle de alınabilir.