Wilhelm von Humboldt kimdir ve ne yapmıştır? Wilhelm von Humboldt hayatı, biyografisi, eserleri ve felsefesi hakkında bilgi.
Wilhelm von Humboldt
Wilhelm von Humboldt; (d. 22 Haziran 1767, Potsdam – ö. 8 Nisan 1835, Tegel, Berlin yakınları, Prusya), dilbilimin gelişmesine yaptığı katkılarla 20. yüzyılda büyük önem kazanan Alman dil uzmanı, düşünür, diplomat ve eğitim reformcusudur.
Dilin yapısının ve özelliklerinin, konuşanın kişiliğini ve kültürünü yansıttığını ileri sürmüş ve insanların dünyayı temel olarak dil yoluyla algıladığını savunmuştur. Humboldt bu görüşleriyle dil ile kültür arasındaki ilişkiyi inceleyen etnik dilbilimin gelişiminin habercisi olmuştur.
Doğabilimci Alexander von Humboldt‘un ağabeyiydi. Jena Üniversitesi’nde okuduğu sırada, Friedrich Schiller ile yaşamı boyunca sürecek yakın bir arkadaşlık kurdu (Schillerte yazışmaları 1830’da yayımlanmış, kitabın yeni basımı 1889’da yapılmıştır). 1790’ların sonlarında kazandığı edebi ün, Prusya hükümetince Roma’da bazı görevlere getirilmesini sağladı. Roma’da görev yaptığı 1801-08 arasında, birçok sanatçı ve bilim adamını korumasına aldı. 1809’da Prusya eğitim bakanı oldu ve Berlin’deki Friedrich Wilhelm Üniversitesi’nin (bugün Humboldt Üniversitesi) kurulmasında önemli bir rol oynadı. Ayrıca, öğretmenlerin eğitim ve yeterlilik düzeyini artırarak ilköğrenimi yeniden düzenledi ve Prusya’ nın, eğitimdeki ilerlemenin en önlerinde yer almasını sağladı. Kısa süren eğitim bakanlığından sonra devlet hizmetinden ayrıldıysa da, 1812’de Viyana büyükelçisi oldu. 1813’teki Prag Kongresi’nde, Avusturya’nın Fransa’ya karşı Prusya ve Rusya ile ittifak kurma kararı almasında rol oynadı. 1815’te, Prusya hükümeti adına II. Paris Antlaşması’nı imzalayan temsilcilerden biriydi.
Diplomatlık yaşamının sonlarına doğru (1817), J.C. Adelung’un, dilleri karşılaştırmalı olarak incelediği Mithridates oder allgemeine Sprachenkunde (Mithridates ya da Genel Dilbilim) adlı yapıtına, özellikle Bask diline ilişkin önemli düzeltme ve ekler yaptı. Bu katkılarıyla araştırmacıların ilgisini Bask diline çekti ve bu dilin bilimsel çalışmalara konu edilmesine ön ayak oldu. Bask Ülkesi’ ni de gezen Humboldt, 1821’de İspanya’da yaşayan eski halklar üzerine bir inceleme yazdı. 1828’de, tekil ve çoğuldan farklılık gösteren ikil sayı üzerine incelemelerinden yola çıkarak bir tür dil metafiziğine yöneldiği Über den Dualis’i (İkil Sayı Üzerine) yayımladı.
Humboldt belki de en önemli yapıtı olan, Cava’da konuşulan eski Kavi dili üzerine çalışmasını tamamlayamadan öldü. Yarım kalan yapıtı kardeşi ve J. Buschmann Über die Kawisprache auf der Insel Java (1836-40, 3 cilt; Cava Adasındaki Kavi Dili Üzerine) adıyla yayına hazırladılar. Yapıtın giriş bölümünü oluşturan Über die Verschiedenheit des menschlichen Sprachbaues und ihren Einfluss auf die geistige Entwicklung des Menschenge schlechts (1980; Dillerin Yapısı Arasındaki Farklılıklar ve İnsanlığın Kültürel Gelişimindeki Etkileri Üzerine), konuşma felsefesi alanındaki temel yapıtlardan biri sayılır. Humboldt’un dilbilim alanındaki öteki yazılarını kardeşi, estetik konusundaki denemeleri ve şiirleriyle birlikte, 1841-52 arasında yedi cilt olarak yayımladı. Goethe ile yazışmaları ise 1876’da basıldı. Humboldt üzerine 20. yüzyılda yazılan en önemli yaşamöyküleri H. Nette’in Wilhelm und Caroline von Humboldt: ein Leben in Briefen (1956; Wilhelm ve Caroline von Humboldt: Mektuplarda Bir Yaşam) ve Paul R. Sweet’in Wilhelm von Humboldt (1978-79, 2 cilt) adlı yapıtlarıdır.
