Yardımcı Fiiller Nelerdir? Örnek Cümleler

0
Advertisement

Yardımcı fiiller, eylemler nelerdir? Yardımcı fiiller nasıl yazılır, kullanımları nedir? Yardımcı fiiller ile ilgili cümle örnekleri.

Yardımcı Fiiller (Eylemler) Nelerdir? Örnek Cümleler

Yardımcı eylem olarak kullanılan eylemler, bir başka öğeyle birlikte, bir anlam ve görevi ortaklaşa yüklenen öğelerdir.

Türkiye Türkçesinde yardımcı eylemler, ad soylu sözcüklerin ya da kimi eylemsilerin eylem gibi kullanılmalarını sağlayan ve bir tür bileşik eylem oluşturan sözcüklerdir, etmek, eylemek,, olmak, kılmak gibi eylemler dilimizde yardımcı eylemlerdir. Bunlara ayrı bir bölüm olarak ele aldığımız ekeylemi de katmalıyız.

Yardımcı eylemler, kimi ad soyundan sözcüklerin ya da eylemsilerin eylem gibi görev yapmalarını sağlamakta, dolayısıyla bir tür bileşik eylem oluşturmaktadırlar.

Bir adla ya da bir eylemsiyle kurulan yardımcı eylemlerde ad ya da eylemsi, anlam yönünden, bütün ağırlığı taşır. Yardımcı eylem ise çekime girerek yargının bütünlenmesini sağlar. Biçim ya da anlam yönünden bileşik eylem olan bu sözcük öbekleri, tümcede yüklem görevini yaparlar.

Yardımcı eylemler, kimi kez Türkçede -laş-, -lan- gibi eylem türeten eklerin yerlerini tutarlar: iyileş- yerine iyi olmak, hastalan- yerine hasta olmak kullanılabilir.

Advertisement

Yukarıda sıraladığımız olmak, etmek, kılmak, eylemek gibi yardımcı eylemlerin dışında, bilmek, vermek, kalmak, durmak gibi kimi eylemlerin de eylemsilerle yardımcı eylem gibi kullanıldıkları ve bir tür bileşik eylem yaptıkları görülür.

Kısaca, yardımcı eylemleri bir tür bileşik sözcük sayabiliriz. Yazımda kiminin bitişik, kimininse ayrı yazıldığı görülür. reddolmak, iyi olmak gibi.

Yardımcı eylemler içinde en çok kullanılanları olmak ve etmek sözcükleridir. Yardımcı eylemler, tümcede adların, sıfat, belirteç, ilgeç, ünlem ve yansımaların eylem gibi kullanılmalarını sağlarlar: -para et- (ad), iyi ol- (sıfat), ileri ol- (belirteç), gibi ol-(ilgeç), ah et- (ünlem), dan dun et- (yansıma) gibi.

Yardımcı eylemlerle kurulmuş bileşik eylemlerin tümcede ilk görevleri, yalın eylemlerde olduğu gibi, yüklem olmalarıdır. Ancak, tümcede kimi kez, az da olsa özne, nesne, tümleç görevini yüklendikleri görülür. Kendileri de özne, nesne, tümleç alabilirler.

Yardımcı eylemler, çatı eklerini de alarak çatı değiştirebilirler: laf etmek, laf ettirmek, laf ettirilmek, meşgul olunmak, affolunmak gibi.

Ayrıca, yardımcı eylemlerin kullanıldığı kimi bileşik eylemlerin deyimleştiği görülür: göz etmek, canından olmak, bir dediğini iki etmemek, adam etmek, adam olmak, başı bağlı olmak, kol kanat olmak gibi.

Advertisement

Deyim niteliği taşıyan kimi öbeklerde ikilemelerin yardımcı eylemlerle kullanıldığı olur: kaş göz etmek, yeşil yeşil olmak, kem küm etmek, toz toprak olmak gibi.

Olmak Yardımcı Fiili İle İlgili Cümleler

Etmek Yardımcı Fiili İle İlgili Cümleler

Eylemek Yardımcı Eylemi

Yalnızca yardımcı eylem olarak kullanılan bir sözcüktür. Bu eylem yerine, bugün daha çok etmek yardımcı eylemi kullanılmaktadır.

Eylemek yardımcı eylemi daha çok yabancı sözcüklerle bileşik eylem yapmaktadır ve giderek kullanılışı azalmaktadır: sabreylemek, reddeylemek, niyaz eylemek, arz eylemek, seyreylemek gibi.

Kullanılışı diğer yardımcı eylemler gibi olup, onlar gibi eylem çekimine girer.

Kılmak Yardımcı Eylemi

Bu yardımcı eylem de etmek anlamında, az kullanılan bir yardımcı fiildir. Namaz kılmak, mecbur kılmak, etkili kılmak, yetkili kılmak, zorunlu kılmak, etkisiz kılmak gibi pek az örnekte bu yardımcı eylemin kullanıldığı görülür.

“Bu hal, Fransız devlet adamı üzerinde nasıl bir tesir kıldı “


Leave A Reply