Yavuz Sultan Selim Kimdir? Hayatı, Dönemi Hakkında Bilgi

0
Advertisement

Osmanlı İmparatorluğuna halifelik makamını taşıyan büyük Osmanlı padişahı Yavuz Sultan Selim’in dönemi olayları, savaşları hakkında maddeler halinde bilgiler.

Yavuz Sultan Selim

Yavuz Sultan Selim

Yavuz Sultan Selim Kısaca Kimdir?

Osmanlı padişahlarının dokuzuncusudur. II. Bayezit’in oğludur. Amasya’ da doğdu, İstanbul’da şirpençe hastalığından öldü. İyi bir öğrenim görmüştü. Şehzadeliği sırasında Trabzon Sancakbeyi’ydi. Tahta geçince, ilk yaptığı iş Osmanlı devleti için büyük bir tehlike haline gelen din, mezhep kavgalarını ortadan kaldırmak amacı ile harekete geçmek oldu. Şah İsmail’in üzerine yürüyerek 1514 ağustosunda Çaldıran Ovası’nda onun ordusunu yendi, Tebriz’i aldı. Dönüşünde Diyarbakır, Van, Bitlis yörelerini aldı, Dulkadiroğlu Devleti’ni ortadan kaldırarak Maraş’ı, Elbistan’ı bu arada Erzurum ve Erzincan’ı Osmanlı topraklarına kattı.

Yavuz Selim, 1516’da, Şah İsmail’den yana olan Mısır Kölemen (Memlûk) sultanı Kansu üzerine yürüdü. Halep yakınlarında Mercidabık’ta Mısır ordusunu yendi. Bu savaşta Sultan Kansu da öldü. Yavuz Selim Malatya’yı, Antep’i, Halep’i aldı. Gazze’de başka bir Mısır ordusunu da yenerek Suriye’yi, Filistin’i ele geçirdi.

Mısır’da 1 yıl kaldı. Bu arada Kölemenler’in elinde oyuncak olan son Abbasî halifesi El-Mütevekkil’den de 1517′ de halifeliği aldı. Böylece, halifelik Osmanlı hanedanına geçmiş oldu.

Yavuz Selim, istanbul’a döndükten sonra yeni bir sefer hazırlığına giriştiği sırada, şirpençe hastalığına yakalanarak öldü. Adını taşıyan camiin yanındaki türbeye gömüldü.

Sekiz yıl tahtta kalan Yavuz Selim, uzunca boylu, geniş yapılı, sert yaradılışlıydı. Sanata, bilime sevgisi, saygısı vardı. Kendisi de iyi bir şairdi. Türkçe, Farsça güzel şiirleri vardır.

Advertisement

YAVUZ SULTAN SELİM DÖNEMİ (1512 – 1520)

Yavuz, ilk iş olarak şehzadeler sorununu çözmek istedi. Çünkü iki kardeşinin sağ kalması kendisi için tehlikeliydi.

Her iki ağabeyine, devlet büyüklerinin ağzından, isyana teşvik edici sahte mektuplar gönderdi. Bu yolla bağlılıklarını denemek istedi. Her ikisi de bu mektuplara inanarak cevap verince de onları idam ettirdi. Ayrıca bütün yeğenlerini de öldürttü.

Şehzadeler sorununu çözmek Yavuz’un iki yılını aldı; ama Yavuz, saltanatını tehlikelerden tamamen uzaklaştırmış oldu.

İRAN SEFERİ

Yavuz, Trabzon’da vali iken doğuda olup bitenleri yakından izlemiş, Şah ismail’in Anadolu’da etkinlik kazanmaya başladığını görmüştü. Bu nedenle ilk iş olarak İran üzerine bir sefer yapmaya karar verdi.

Nedenleri

  • a. Safevi Devleti’ni ortadan kaldırarak; doğudaki Türk-İslâm ülkelerini birleştirmek.
  • b. Safevi Devleti’nin ortadan kalkmasıyla Anadolu’da huzurun sağlanması ve Türkistan yolunun Osmanlılara açılması
  • c. Doğu ticaret yollarının ele geçirilmesi

Çaldıran Savaşı (1514)

Çaldıran Ovası’nda yapılan savaşta, Şah ismail ağır bir yenilgiye uğradı. Bu savaşın sonucunu top ve tüfek gibi ateşli silahlar belirlemiştir.

Advertisement

Yavuz, Tebriz’e girdi. Tebriz sarayının çok kıymetli eşyaları ile birlikte Tebriz halkından binlerce zanaatkâr, tüccar, bilim adamı İstanbul’a gönderildi.

Yavuz’un amacı o kışı iran’da geçirip baharda tekrar Şah ismail’in üzerine yürümekti. Fakat ordunun karşı çıkması üzerine geri dönmek zorunda kaldı.

Savaş dönüşü yapılan Turnadağ Savaşı’yla Dulkadiroğulları Beyliği’ne son verildi (1515).

İran Seferinin Sonuçları

  1. İran Seferi ile Doğu ve Güneydoğu Anadolu Osmanlı denetimine geçti.
  2. Şah ismail’in Anadolu’daki prestiji sarsıldı. Safevilerin propaganda yapmaları güçleşti.
  3. Dulkadir Beyliği ortadan kaldırıldı. Böylece Anadolu birliği kesin olarak sağlandı.
  4. Osmanlılar Memlûklerle komşu oldular.
  5. İpek Yolu, Osmanlıların denetimine geçti. ‘
  6. Yeniçeri Ocagı’na fazla güvenilemeyeceği ortaya çıktı.,
  7. Bu kazançlarına karşın Yavuz, Safevî Devleti’ni tamamen ortadan kaldıramadı, izleyen dönemde de Osmanlılarla İranlılar arasında yıllarca süren kanlı savaşlar oldu. Bir süre sonra Şah ismail, Tebriz ve Azerbaycan’ı geri aldı.

Yavuz Sultan Selim

MISIR SEFERİ

Doğu Akdeniz ticaretini ele geçirmek, Suriye ve Mısır’a egemen olmakla mümkündü. Bunu çok iyi gören Yavuz, önce İran üzerine sefere çıkarak Memluklerle ittifak yapabilecek olan Şah İsmail’i güçsüz düşürdü. Ayrıca doğu ticaret yolunun güvenliğini de yeniden sağlamış oldu. Artık, sıra Suriye ve Mısır’a gelmişti.

Nedenleri
  1. Akdeniz ile Basra arasındaki Baharat Yolunu ele geçirmek
  2. Safevîlere karşı yapılacak seferlerde donanmanın orduya ikmal yapma imkânını sağlamak
  3. Güçsüzleşen Memlûklar’ın, Hint deniz yolunu ele geçiren Portekizlilere karşı etkili olamaması
  4. Memlûkların Osmanlılar için her şeye rağmen bir tehlike oluşturmaları (Osmanlı iç işlerine karışarak istikrarsızlık yaratmaları, Cem Olayı, Dulkadir, Ramazan Bey olayları vb)

Mercidabık Savaşı (1516)

Büyük bir ordu ile Suriye üzerine yürüyen Yavuz, Memlûklerle ilk savaşını Mercidabık denilen yerde yaptı. Mercidabık Savaşı’nda Memlûklular yenildi. Memlûk Sultanı Kansu Gavri savaş sırasında öldü. Osmanlılar Halep’e girdiler. Bu savaş Osmanlılara Suriye’yi kazandırdı.

Yavuz kışı Şam’da geçirdi. Ertesi yıl Mısır üzerine yola çıktı.

Memlûklularm başına geçen Tomanbay, Venediklilerden top ve tüfek alarak Kahire’nin doğusunda, Ridaniye denilen yerde güçlü bir savunma hattı oluşturdu.

Ridaniye Savaşı (1517)

Yavuz önce Filistin’i alarak Sina çölünü geçti. Ridaniye savunma hattını yandan sararak topları işe yaramaz duruma düşürdü. Yapılan saldırıda Memlûk ordusu büyük bir bozguna uğradı.

Osmanlılar, Ridaniye Zaferi’nden sonra Kahire’ye girdiler. Mısır, tamamen Osmanlı egemenliği altına girdi.

Başta gelen Bedevi aşiret reisleri Yavuz’a bağlılıklarını bildirdiler. Mekke Şerifi kentin anahtarlarını Yavuz’a gönderdi. Böylece Hicaz bölgesi Osmanlı topraklarına katılmış oldu.

Advertisement

Diğer Gelişmeler

Yavuz Selim, bir önlem olmak üzere Kahire’deki hükümdar oğullarını, halife ve akrabalarını, etkin olabilecek bilgin ve şeyhleri, beylerden tehlikeli olabilecekleri İstanbul’a gönderdi.

Ayrıca mimar, mühendis ve diğer sanat işlerindeki ustalardan bir haylisiyle, kütüphanelerdeki bazı değerli eserleri deniz yoluyla İstanbul’a yolladı.

Not: Yavuz Selim, istanbul’a döndükten sonra özellikle donanmaya önem vermeye ve çok sayıda gemi yaptırmaya başlamıştır.

Mısır Seferi’nin Sonuçları
  1. Memlûk Devleti ortadan kaldırılarak Suriye, Filistin, Mısır ve Hicaz Osmanlı topraklarına katıldı.
  2. Kıbrıs, Girit ve Rodos dışında Dogu Akdeniz Osmanlı egemenliği altına alındı.
  3. Osmanlı Devleti zenginleşti. Suriye, Filistin ve Mısır’da elde edilen ganimetler ve servetler, hazineyi altınla doldurdu.
  4. Venedikliler, Kıbrıs adası nedeniyle Memlûklere verdikleri yıllık vergiyi bundan böyle Osmanlılara vereceklerdi.
  5. Mısır’ın ele geçmesi, Kuzey Afrika’da egemenlik sağlanması yolunda önemli bir adım oldu.
  6. Hint Okyanusu ile Akdeniz arasındaki Baharat Yolu, Osmanlıların eline geçti. (Fakat 1498’de Portekizliler Hindistan’a deniz yoluyla vardıklarından baharat yolu eski önemini kaybetmişti.)
  7. Yavuz’un, Mısır’a gönderdiği Memlûk ileri gelenleri arasında halife III. Mütevekkilin olması, ondan halifeliği aldığı şeklinde yorumlanmışsa da, bu kanıtlanmamıştır. Ancak bu tarihten itibaren Osmanlı Padişahları halife ünvanını kullanmaya başlamışlardır.

Yavuz Sultan Selim, kısa süren saltanatı süresince büyük başarılar kazandı. Osmanlı Devleti’ni geniş sınırlara ve sağlıklı bir yapıya kavuşturdu.

1520’de ölen Yavuz Selim’in yerine, oğlu I. Süleyman (Kanunî) tahta çıktı.


Leave A Reply