Yavuz Sultan Selim Dönemi Askeri ve Siyasi Gelişmeler, Halifelik

0
Advertisement

Yavuz Sultan Selim (1. Selim) döneminde hangi siyasi olaylar, faaliyetler yapılmıştır? Yavuz Sultan Selim (1. Selim) dönemi dış politika, savaşlar, antlaşmalar ve gelişmeler.

Yavuz Sultan Selim

Yavuz Sultan Selim

I. SELİM (YAVUZ) DÖNEMİ (1512 – 1520)

II. Beyazıt döneminde Trabzon’da valilik yapan şehzade Selim, II. Beyazıt’ın Safevi Devleti’ne karşı etkili bir politika izleyememesi üzerine isyan etti. Askerin desteğini kazanarak İstanbul’a gelip tahta çıkmayı başardı.

Yavuz Sultan Selim, padişahlığı döneminde doğu politikasına ağırlık verdi. Böylece; İslam dünyasında siyasi birliği sağlamayı amaçlamıştı.

Devlet teşkilatını, ordu ve donanmayı yeniden düzenledikten sonra 1514’te İran seferine çıktı.

Osmanlı İran (Safevi) İlişkileri

Şah ismail’in Anadolu’da mezhep çatışmalarını kışkırtmaya devam etmesi ve Osmanlı Devleti’ne karşı tehdit oluşturması nedeniyle 1514’te sefere çıkıldı. Safevilerle yapılan Çaldıran Savaşı’nda Osmanlı Devleti galip geldi. Bu savaş sonucunda;

  • ✓ Diyarbakır, Bitlis ve Mardin Osmanlı hakimiyetine alındı. Böylece Doğu ve Güney Doğu Anadolu Osmanlı egemenliğine girdi.
  • ✓ Safevi tehditleri önlendi.
  • ✓ Bölgeden geçen ipek yolu üzerinde denetim kuruldu.

Dulkadiroğulları’nın Osmanlı Hakimiyetine Alınması (1515)

Maraş çevresinde hakim olan Dulkadiroğulları, Safeviler ve Memlükler tarafında Osmanlı Devleti’ne karşı kışkırtılıyordu. Bölgedeki otoritesini artırmak isteyen Yavuz, Çaldıran seferinden dönerken, Turnadağ Savaşını yaparak Dulkadiroğulları’nı Osmanlı topraklarına katmıştır. Böylece Anadolu’da Türk siyasi birliği kesin olarak sağlanmış oldu.

Advertisement

Memlûk Devleti’nin Osmanlı Hakimiyetine Girmesi

Memlükler, dönemin en geniş sınırlarına sahip islam devletiydi. Halife ailesini himaye ederek İslam dünyasının lideri olmak istiyorlardı. Anadolu’da hakimiyetlerini genişletmek için Osmanlı Devleti’ne karşı Dulkadiroğullarını kışkırmışlar ve Safevilerle ittifak kurmuşlardı. Yavuz Sultan Selim, Memlûk tehditlerini sonlandırmak ve islam dünyasında siyasi birliği sağlayarak islam dünyasının lideri olmak amacıyla Mısır seferine çıktı.

1516’de Suriye’nin kuzeyinde yapılan Mercidabık Savaşı‘nı Osmanlı ordusu kazandı. Bu savaş sonucunda Memlûk sultanı Kansu Gavri öldü, Suriye ve Filistin bölgesi Osmanlı hakimiyetine girdi.

Sefere devam eden Yavuz Sultan Selim, 1517’de Memlük-lerin yeni hükümdarı Tomanbay komutasındaki orduyla yaptığı Ridaniye Savaşı’nı da kazanarak Mısır’ı Osmanlı topraklarına kattı. Bu gelişmeden kısa bir süre sonra daha önce Memlüklere bağlı olan Hicaz, Osmanlılara bağlılığını bildirdi. Mısır seferinin sonucunda;

  • ✓ Memlûk Devleti son buldu.
  • ✓ Osmanlı Devleti islam dünyasında siyasi birliği büyük oranda sağlayarak islam dünyasının siyasi lideri oldu.
  • ✓ Halifelik Osmanlı hanedanına geçti. Böylece Osmanlı Devleti teokratik yönetim anlayışına geçti, Osmanlı Devleti islam dünyasının dini lideri oldu.
  • ✓ Baharat Yolu Osmanlı hakimiyetine alındı. Fakat Coğrafi Keşifler’in yapılmış olması nedeniyle Osmanlı Devleti Baharat Yolu’ndan büyük bir ekonomik kazanç sağlayamadı.
  • ✓ Kuzey Afrika’nın fetih çalışmaları başladı.
  • ✓ Venedikliler Kıbrıs için Memlüklere ödedikleri yıllık vergiyi Osmanlılara ödemeye başladılar.

Yavuz Sultan Selim, yaklaşık 2 yıl süren Mısır seferinden döndükten sonra 1520’de yeni bir ordu hazırlayarak Avrupa’ya doğru sefere çıktı fakat Çorlu’da aniden hastalanarak vefat etti.


Kaynak 2

SELİM I., [Yavuz] (10 Ekim 1470, Amasya – 22 Eylül 1520, Çorlu)

Osmanlı padişahlarının 9.’sudur. II. Bayezit’in oğlu, Fâtih Sultan Mehmet’in torunudur. Amasya’da doğdu, 53 yaşında, İstanbul’da şirpençeden öldü.

«Yavuz» diye anılan 1. Selim, şehzadeliği sırasında Trabzon valisiydi. Kendisinden yaşça büyük olan Korkut ve Ahmet adlı kardeşlerinin devlet büyükleriyle anlaşarak padişah olmaya hazırlandıklarını duyunca, başına asker toplayarak Rumeli’ye geçti. Babası II. Bayezit’le savaşa tutuşup, onun askerlerini elde etti. Yeniçeriler «Biz Sultan Selim’i isterük!» diyerek onun tarafına geçtiler.

Advertisement

I. Selim, böylece yendiği babasını tahttan indirdi, 1512’de tahta çıktı. Sonra kardeşleri Saruhan valisi Korkut’la, Amasya valisi Ahmet’le çarpışarak, onları da ortadan kaldırdı.

Yavuz Sultan Selim

Yavuz Sultan Selim

Din ve Mezhep Kavgaları

I. Selim, tahta çıktığı sırada din ve mezhep kavgaları, Osmanlı devleti için büyük bir tehlike haline gelmişti. Yavuz, hem bu tehlikeyi önlemek, birliği kurmak, hem de babası zamanında, amcası Sultan Cem’in açtığı dertlerin önünü almak için çok şiddet gösterdi. Osmanlı tarihleri, din birliğini kurduğu, daha sonra «Halife» unvanını da aldığı için, I. Selim’in kan dökücülüğünü bağışlarlar.

I. Selim, babasını ve kardeşlerini ortadan kaldırdıktan sonra, Osmanlı sınırları içinde tek mezhep olarak Sünniliği seçti, şiîliğin koruyucusu olan İran hükümdarı Şah İsmail’le savaşa hazırlandı. Önce, Osmanlı sınırları içinde şiîliği kabul edenlerin listesini yaptırıp, önde gelenlerden 40 bin kişiyi kestirdi. Sonra Şah İsmail’in üzerine yürüdü.

Çaldıran ve Mercidabık Savaşları

Yavuz Selim 1514 ağustosunda Çaldıran ovasında Şah İsmail ordusunu büyük bir bozguna uğrattı. Hazinesini, karısını, çocuklarını ele geçirerek, Şah’ın başkenti olan Tebriz’i de aldı. Dönüşünde Diyarbakır, Van, Bitlis taraflarını, Dulkadıroğulları’nın devletini ortadan kaldırarak Maraş’ı, Elbistan’ı da Osmanlı topraklarına kattı, bu arada Erzurum’la Erzincan’ı da aldı.

Yavuz, 1516’da, Şah İsmail’in tarafını tutan Mısır Kölemen (Memlûk) Sultanı Kansu üzerine yürüdü, Halep yakınlarında Mercidabık’ta Mısır ordusunu yendi. Sultan Kansu bu savaşta öldü. Halep, Malatya ve Antep’i alan Yavuz Selim, Şam’a yürüdü. Gazze’de bir savaş kazandıktan sonra Suriye ile Filistin’i aldı, sonra da Mısır’a girdi.

Yavuz Selim Halife

Bir yıl kadar Mısır’da kalan, Kölemenler’in son sultanı Tomanbay’ı da yenen Yavuz o zaman Mısır’a bağlı olan Hicaz’ı, daha sonra Kölemenler’in elinde oyuncak olan son Abbasî Halifesi El Mütevekkil’den halifeliği de aldı (1517). El Mütevekkille akrabaları İstanbul’a gönderildi. Mütevekkil, Yedikule’de hapsedildi. I. Selim’in ölümüne kadar orada kaldı. Yavuz Selim’in Osmanlı sultanlarına miras bıraktığı Halifelik 407 yıl bu hanedanın elinde kaldı. I. Selim, bu büyük ve kazançlı savaşlardan sonra İstanbul’a dönünce, büyük bir donanma hazırlamaya başladı. Bu arada orduyu da inzibat altına aldı. Selim’in ya Rodos Şövalyeleri’ne karşı hazırlandığı, ya da İran üzerinden Hindistan’a yürümek, babasının dedesi Yıldırım Bayezit’i yenen Timur’un torunlarından öç almak istediği söylenir. Yavuz Selim, bu hazırlıklarla uğraşırken Çorlu ovasında şirpençeye yakalandı. Yarayı basit bir çıban sanarak önem vermedi. İstanbul’da bu hastalıktan ölerek, adını taşıyan caminin yanındaki türbeye gömüldü.

I. Selim, 8 yıl tahtta kaldı. Uzunca boylu, geniş yapılı, sert yaradılışlı bir adamdı. Osmanlı sultanlarının çoğu gibi uyuşuk, zevkine, şehvetine düşkün değildi. Kolayca kan döktüğü gibi, bilginlere, doğru sözlü insanlara da saygı gösterirdi. Divan şairlerinin iyilerinden sayılır. Oldukça kuvvetli Türkçe şiirleri vardır. Farsça şiirleri de kudretlidir. Osmanlı sultanları arasında sakalsız olan ilk padişah Yavuz Selim’ dir, ikincisi II. (Genç) Osman’dır. Hemen her yönü ile öteki padişahlardan ayrılan I. Selim’in giyinişi de değişikti. Başına değişik bir kavuk giydiği gibi, üzerine dar, sade elbiseler, ayaklarına da dizlerine kadar çıkan yumuşak çizmeler giyerdi. Ayrıca sol kulağına bir inci küpe takardı. İstanbul’da Sultan Selim Camisi’nin yanındaki türbesinde gömülüdür.


Leave A Reply