Yaz saati uygulaması nedir ve ilk olarak kim tarafından ortaya atılmıştır? Yaz saati uygulamasının sebebi, amacı nedir, tarihçesi hakkında bilgi.
Yaz Saati Uygulaması
Yaz saati uygulaması (YSU) fikri ilk olarak Amerikalı bilimci ve diplomat Benjamin Franklin’in bir makalesinde yer alır. “Erken yatıp erken kalkanlar sağlıklı, zengin ve akıllı olur” sözü de ona aittir. Gerçi o bu önerisini şaka olsun diye yapmış ve ciddiye alınmamıştı. Ardından 1895’te Yeni Zellandalı böcek avcısı George Vernon Hudson, 1907-9’da İngiliz müteahhit ve golfçü William Willett ile siyasetçi Robert Pearce de dikkate alınmadı. Gelgelelim, 1916’da Almanya ile Avusturya yaz saati uygulamasına başladı ve uygulama tüm Avrupa’ya yayıldı.
Kanada eyaletleri Manitoba, Newfoundland ve Nova Scotia onları takip etti. 1918’deki standart saat yasasıyla birlikte yaz saati uygulamasını ABD de kabul etti. Bu uygulamanın amacı, sabahın bir saatini akşama kaydırarak ya da başka bir deyişle saati Güneş’e göre bir saat ileri kaydırarak insanların yatmadan önce yaz akşamlarını daha çok değerlendirmeleridir.
Teknik açıdan ABD’de baharın belirlenen gününde saatler gece 1:59’dan 3:00’e, sonbahardaysa gece l:59’dan LOO’e geçer. Avrupa’daysa bu değişim gece 2’de değil l’de yapılır.
Yaz saati uygulaması genel olarak Mart başında başlar ve Ekim sonunda biter. Fakat fikir daha başından oldukça tartışmalıdır. Tarihlerin ileri geri oynamasının yanında bazı yerler önceleri fikri uygulamayı reddetmiştir. Bu durum sık sık kaosa yol açmıştır: Moundsville, Batı Virginia’dan Steubenville, Ohio’ya otobüsle 56 km’lik bir yolculuk sırasında şoförlerin saatlerini tam 7 kez ayarlaması gerekir. 1965’te ikiz şehirler Minneapolis ve St. Paul yaz uygulamasını başlatmak için farklı tarihler seçtiler. Bu yüzden Mississippi nehrinin iki yakasında yer alan bu iki şehirde işi olanlar tam bir kaos yaşadı. Artık Amerika’da yaz saati uygulaması Arizona ve Havai dışında tüm eyaletlerde zorunlu.
Bazen ikizler de yaz saati uygulamasının kurbanı olur. Kasım 2OO7’de Kuzey Carolina’da Laura adında bir kadın gece 1:32’de bir erkek, 34 dakika sonra da ikiz kızkarkeşini dünyaya getirdi. Fakat iki doğum arasında yaz uygulaması başlamıştı ve kızın doğumu kayıtlara 1:06 olarak geçti. İleride mahkemenin kimin önce doğduğuna bağlı bir karar vermesi gerekmez umarım. 60 yıl sonra, hatıralar silikleşmiş ve tanıklar vefat etmişken bu zor bir karar olabilir.
Peki Gerçekten Faydalı Mı?
Yaz saati uygulamasının gerçekten faydalı olup olmadığına dair tartışmalar hiç bitmez. Savunucuları uzun yaz akşamlarını sevdiklerini söylerler, çünkü sabahlar (çoğu insan uyurken) bir saat kısaltılır ve akşamlar (insanlar ayaktayken) bir saat uzamış olur. Sonuç olarak ışıkların açık kalması gereken süre azalır, böylece enerji tasarrufu olur. 1986’da Amerika’da uygulama Nisanın son pazarından ilk pazarına kaydırıldı; ulaştırma bakanlığının iddiasına göre bu sayede 300.000 varil petrol tasarruf edilmiş oldu. Yeni Zellanda da güç tüketimi, uygulama başlayınca yüzde 3,5 azalır.
Indiana yaz saati uygulamasına geçtiğinde ilk 3 yıl güç tüketiminde ciddi bir artış oldu. Bu uzun ve sıcak yaz akşamlarında daha çok klima kullanılmasından kaynaklanmış olabilir. Bununla birlikte uygulamanın belki de en önemli sonucu trafik kazalarının küçük ama önemli bir oranda (yüzde 1) azalması. Gerçi uygulama bittikten hemen sonra yayaların kaza riski artıyor.
Yaz saati uygulaması karşıtları, daha erken kalkmaktan nefret ettiklerini, ayrıca uygulama yılın çok erken bir zamanı başlatılırsa çocukların karanlıkta okula gitmek zorunda kaldıklarını ve bunun tehlikeli olduğunu söylüyor. Dahası, artık evlerdeki çoğu elektronik aletin üzerinde entegre saatler bulunuyor; bu yüzden uygulama başladığında sadece salondaki duvar saatimizi, yatağın yanındaki alarmlı saatimizi ve kol saatimizi değil, fırının, mikrodalganın, radyonun, televizyonun, merkezi ısıtmanın, cep telefonumuzun saatini de değiştirmemiz gerekiyor. Yetmezmiş gibi uygulamanın başladığından habersiz birileri mutlaka çıkıyor ve buluşmalarla toplantılara bir saat geç geliyorlar. Hatta bazıları saatini ileri alacağına geri alıyor…
Yaz saati artık Kuzey Amerika’nın tamamına yakınında, Güney Amerika’nın bazı kısımlarında, tüm Avrupa ve Rusya’da ve Ortadoğunun bazı bölgelerinde uygulanıyor. Güney Amerika’nın çoğunda, Avustralya’da ve Uzakdoğu’da uygulandıysa da sonra vazgeçildi. Orta Afrika’da ise hiç denenmedi, sonuçta ekvator bölgesinde tüm yıl boyunca günde 12 saat günışığı olduğundan uygulamanın bir anlamı olmaz.
Taş devri insanlarının kışdönümünü belirlemesinden, standart takvim ve yılda bir saniyeden daha az şaşan evrensel saate kadar oldukça uzun bir yol katettik. Bunca yolu gelmemizi zekâmıza, yaratıcılığımıza ve “zaman” gibi insanın avucundan kaçıp giden kavramları ölçmek için geliştirdiğimiz aletlere borçluyuz
Türkiye’de Yaz Saati Uygulaması
8 Eylül 2016 tarihinde Türkiye’de yaz saati uygulamasının her yıl, yıl boyunca uygulanmasına karar verildi. Danıştay, 697 sayılı yasaya göre Bakanlar Kurulunun böyle bir karar vermeye yetkisi olmadığından bahisle 14 Eylül 2017’de kararın yürütmesini durdurdu. 23 Ekim 2017 tarihli Bakanlar Kurulu kararı ile yaz saati uygulamasının 28 Ekim 2018’e kadar yıl boyunca devamına karar verildi. 3 Ekim 2018 günü sürekli yaz saati uygulamasında kalınmasına karar verildi.
