Kaşif kime denir, özellikleri nelerdir? Tarih boyunca ilk keşifler ve gelişmeler, günümüze kadar yapılan keşifler ve yeni dünya keşifleri.
KAŞİF
İnsanlar bilinmeyeni ortaya çıkarmak için keşif yaparlar. Keşifler sayesinde dünya hakkında çok şey öğrendik. Okyanusların ve uzayın derinliklerini halen, keşfetmekteyiz.
Yaklaşık 3.000 yıl önce; Akdeniz’de yelken açan Fenikeliler ilk kâşiflerdendir. Yunanlı denizci Pytheas MÖ 300’de, tehlikeleri göze alarak Atlantik Okyanusu’na açıldı. Norveçli kâşif Leif Ericsoon MS 1000’de, Kuzey Amerika’ya ulaştı.
İPEK YOLU
Çinli ve Arap seyyahlar karadan, uzun yolculuklar yaptılar. MÖ 138’de Zhang Qian, Orta Asya’yı keşfeden ilk Çinli olmuştur. Daha sonra; Avrupalı tüccarlar Çin’e ulaşmak için İpek Yolu’nu kullandılar. 1275’de Çin’e ulaşan İtalyan Marko Polo, Seyahatname adlı eserinde İpek Yolu’nu anlatmıştır.
BİLİNMEYENE DOĞRU
İlk deniz seferleri, denizcilik bilgisini geliştirerek harita yapımcılarının daha doğru haritalar yapmalarına yardım etti. Matematik ve astronomi konularında bilgi sahibi olan Portekiz prensi Denizci Henry, 1400’lerde Batı Afrika’ya yapılan 50 seferi organize etti. Yapılan bu seferlerle denizdeki sınırlar geride bırakılmış ve gelecekteki ticaret ve keşiflerin yolu açılmıştır.
KEŞİFLER ÇAĞI
15. yüzyılda dayanıklı gemiler ve denizcilikte kullanılan yardımcı araçların (Güneşin ve yıldızların pozisyonuna göre geminin konumu hesap edilebiliyordu) icadı, Avrupalı kaşiflerin denize açılmalarına yol açtı. Fethedilecek topraklan bulmak ya da servet ve köle ticareti yapmak için araştırmalar yapmaya başladılar. Hindistan’a ulaşabilmenin yollarının arayan Portekizli denizciler, Afrika kıyılarını dolaşarak güneye indiler. 1488’de Barthlomeu Dias Afrika’nın güney ucuna ulaştı ve 1498’de Vasco da Gama Hint Okyanusu’nu geçti. 1492’de Kolomb, İspanya’dan Amerika’ya ulaştı.
HARİTA YAPICILARI
1522’de Ferdinand Magellan, gemisiyle İspanya’dan yola çıkarak ilk dünya turunu tamamladı. Yolda öldü, ancak bu gezi sayesinde dünyanın yuvarlak olduğu kanıtlanmış oldu. 1770’lerde İngiliz denizci James Cook Pasifiğe açılarak Yeni Zelanda’nın haritasını çıkardı ve Avustralya’da karaya çıktı.
SON SINIRLAR
Daha sonraki kâşifler karada ilerlediler. İskoç David Livingstone Afrika içlerinde ilerledi. Diğerleri insan yerleşimlerinin olmadığı bölgelere gitmeyi göze aldılar. Amerikalı Robert Peary, 1909’da Kuzey Kutbu’nu fethetti. Norveçli Roald Amundsen, 1911 “de Güney Kutbu’na ulaştı.1960’da Trieste denizatlısı, denizde 10.960 metre derinliğe indi ve 1969’da insanoğlu Ay’da yürüdü.
YENİ DÜNYA KEŞİFLERİ
Kristof Kolomb, 1492’de Avrupa’dan Batı’ya giden ilk kaşif sayılır. Oysa, ondan yüzyıllarca önce, 790’da, İrlandalıların İzlanda’ya kadar gidebildikleri biliniyor. Daha sonra 982’de, İsveçli Kızıl Erik’le adamları Grönland’a gitmişlerdi. 1000 yılında ise Kızıl Erik’in oğlu Leif, fırtına yüzünden, gemisiyle birlikte, Amerika kıyılarına sürüklenmişti.
1492’den önce başka gezginlerin de Amerika’nın kuzey, güney kıyılarına vardıkları ileri sürülür. Birçok bilginler, Portekizlilerin keşifleri hükümetin emriyle gizli tuttuklarını, Portekiz denizcilerinin çok daha önce Amerika’yı tanımış olduklarını ileri sürüyorlar. Gene de keşifler tarihinde Kristof Kolomb, Amerika’nın kaşifi olarak tanınır.
1492’den sonra İspanyol, Portekiz, İngiliz gemileri Yeni Dünya’nın bütün kıyılarını dolaşmaya başladılar. 1513’te Balboa, Panama Kanalı’nı geçip Büyük Okyanus’u keşfetti. On yıl kadar sonra da Ferdinand Magellan, Büyük Okyanus’u geçerek ilk defa, dünya dolanımını tamamladı.
SUALTI KEŞİFLERİ
Keşifler sadece karada, denizde yapılmaz. Bilginler, yıllardan beri su altındaki âlemle de ilgilenmekte, buranın sırlarını çözebilmek için çalışmaktadırlar. Bilginler okyanusların iç âlemini, buralardaki yaratıkların yaşayışlarını, biçimlerini incelerler.
KEŞFEDİLECEK YER KALMADI MI?
Bugün yeryüzünde insan ayağı değmemiş yerler de vardır. Yalnız, bu topraklar üzerine oldukça geniş bilgimiz var; nerelerde olduklarını, iklimlerini, üzerinde yaşayan canlı varlıkları biliyoruz. Çünkü uçaklar bu topraklar üzerinde keşif uçuşları yapıyor, fotoğraflarını çekiyorlar.
İkinci Dünya Savaşı sırasında, Okyanusya’daki birçok adaların haritalara yanlış geçirilmiş olması birçok karışıklıklara yol açmıştı. Bunun gibi birtakım bölgelerin iyice bilinmemesi de savaşanları zor durumlarda bırakmıştı. Son zamanlarda yapılan araştırmalarla, bu gibi yerlerin iyice tanınmasına çalışılıyor. Böylece, yakın bir gelecekte yeryüzünün tanınmayan bir köşesi kalmayacak. Brezilya’nın sık ormanlarla kaplı, ilkel kavimlerin yaşadığı iç kesimlerinde, Afrika’nın balta girmemiş ormanlarında, kutupların buzlarla örtülü geniş yüzeyinde bile bugün hemen hemen tanınmayan bir yer kalmamış gibidir. Ancak bazı bölgelere sırf doğal yaşam döngüsü zarar görmesin diye girilmemekte vurada yaşayan kabilelere dokunulmamaktadır.
Şimdi insanların ilgisi bir başka aleme, uzay alemine çevrilmiştir. Bu alanda her gün yeni keşifler yapılmaktadır.
En son Mars yüzeyinde akan tuzlu su bulunduğu bizzat NASA tarafından açıklanmıştır.
Kaşif Kime Denir?
Kâşifler yolculuk üstüne yolculuğa çıkarak dünyayı keşfetmeye çalışır, özellikle pek bilinmeyen adalar ve kıtalarla deniz altlarında ve uzayda araştırmalar yaparlar.
Eskiden, bilinmeyen bir toprağı keşfe girişmesi için, kâşifin belirli bir coğrafya bilgisine, pek büyük bir cesarete ve bir de macera hevesine sahip olması yetiyordu. Bugün kâşif, maceracıdan çok, bir bilim adamıdır. Bu demek değildir ki, o, hiçbir tehlikeyi göze almaz: Etnolog, jeolog, arkeolog, astronot ya da oseanograf (deniz bilgini) olarak ilgilendiği yerleri dolaşır ve yanında taşıdığı bilimsel âletlerin de yardımıyla, istediği bilgileri elde eder. Eskiçağdan bu yana bir çok gözüpek kâşif, dünyanın yüzeyini keşfetmeye girişmiştir. Fakat meselâ Antarktika’nın keşfedileabilmesi için Yirminci Yüzyıl’ı beklemek gerekmiştir. Ancak bu kıta da hâlâ iyice tanınmamaktadır.
