Yeniçeri Ocağı’nın Bozuluşu ve Kaldırılması, Kim Ne Zaman Kaldırdı?

0
Advertisement

Yeniçeri Ocağının bozuluşu ve ardından da kaldırılması ile ilgili olarak bilgiler. Yeniçeri Ocağı nasıl ve ne zaman neden kaldırıldı?

Yeniçeri Ocağı, bir hassa piyade kuvvetiydi. Türk ordusunun küçük bir parçasıydı. Kanuni devrinde, Türk ordusunun yalnız muharip kuvvetleri 250.000 kişiyken, Yeniçeri sayısı 12.000’den ibaretti. Büyük Türk fütuhatı, «tımarlı sipahisi» denen atlı esas ordu ile yapılmıştır.

Zamanla bir yandan, gelişen Avrupa devletleri, diğer taraftan, çok genişleyen İmparatorluğun tabiî olan sosyal bünyesindeki çeşitli zayıflıklar birçok yollardan Yeniçeri Ocağı’na da etki yapmaya başlamıştı. Bu durum Yeniçeri Ocağı’nın disiplin ve nizamlarının bozulmasına, üstünlüklerinin yavaş yavaş kaybolmasına sebep oldu. Ordunun iç bünyesindeki sarsıntı ve huzursuzluk, zamanla İmparatorluğun birçok ülkelerinin ve hattâ ana topraklarının bile elden çıkmasına yol açtı. Bununla beraber yeniçeriler en kötü devirlerinde bile askerlik alanında büyük başarılar gösterdiler.

Yeniçerilerin kuruluş gününden beri saygı gösterdikleri ocak nizamına ilk aykırı hareketleri 1444 yılına raslar. Bu tarihte, II. Mehmet’in orduyu idare edemiyeceği ileri sürülerek babasını tekrar padişah yapmışlardı. İşte tarihte Yeniçeriler’in ilk ayaklanmalarına bu hâdise sebep olmuştur.

Kanuni zamanında yeniçeriler iki defa ayaklanmışlardır. İlkinde padişahın Edirne’de bulunmasından faydalanarak yine tahrikler sonucu, o sırada Mısır’da ıslahat yapan Sadrâzam İbrahim Paşa ile Vezir Ayaspaşa ve defterdarın evleri ile Yahudi mahallesini yağma etmişlerdi. Kanuni hemen bir divan toplayıp tahkikat yapmış ve hâdiseyi tertipledikleri anlaşılan Yeniçeri Ağası Mustafa Ağa, Reisül-küttabı Haydar ve Mustafa, Paşakethüdası Kırankalıyı derhal idam ettirmişti. Daha sonra Yeniçeri Ocağı’nda iç huzursuzluk arttı. Yeniçeriler’in serkeşlikleri tahammül edilmez hal aldı. Artık sefere gitmek istemiyorlar, istedikleri adamların üst kademelere tâyininde ısrar ediyorlardı.

Advertisement

1589’da para değerinin düşüklüğü yüzünden askerler divan günü sarayı sarmış ve Rumeli Beylerbeyi Mehmet Paşa (Doğancı) ile hiçbir günahı olmayan Defterdar Mehmet Efendi’nin kellelerini istemişti. İşte Yeniçeriler’in kelle istemeleri de bu tarihten başlamaktadır. %

III. Mehmet zamanında Yeniçeriler, Padişahı seferde başlarında görmek arzusunu açıkladılar. Kanuni’den sonra padişahlar seferlere gitmekten vazgeçmişlerdi. Aynı teklif III. Murat’a da yapılmıştı. Fakat III. Murat birçok sebeplerden, yeniçerilere ve kapıkulu süvarisine güvenmiyordu.

Yeniçeriler’in şaraya ve padişaha ilk ve en büyük darbeleri II. Osman zamanındadır. Genç Osman 14 yaşında padişah olmuştu. Bu devir yeniçerilerin en karışık devriydi. Bizzat padişahın da katıldığı Leh Seferi‘nde, Yeniçeriler’in itaatsizliklerinden, Hotin Kalesi zaptolunamıyarak barış yapıldı. Savaştan sonra çıkan karışıklıklar esnasında, sadrazamın da idaresizliği, Yeniçeriler’in Et Meydanı’nda toplanarak isyan etmelerine sebep oldu. II. Osman, Yeniçeri Ocağı’na sığındığ halde, oradan alınıp Yedikule zindanına götürülerek boğduruldu.

Ocağın ıslah kabul etmez durumunu bilen III. Selim, Osmanlı ordusunu Avrupa usulünde yeniden düzenlemeye karar verdi. İlk iş olarak, 1796’da Nizam-ı Cedit teşkilâtını kurdu.

Yeniçeri

Bu teşkilâta, yeniçerilerin de katılmasını istiyordu. Yeniçeriler kabul etmediler. Bunun üzerine padişah Nizam-ı Cedit’in ayrı bir teşkilât halinde kurulmasını emretti.

Advertisement

III. Selim’in, Yeniçeri ve diğer ocakları böylece ciddî surette tanzime kalkması, ocağın subay ve erleriyle İstanbul halkının yüksek ve orta tabakalarının ve taşrada hükümet emirlerine itaat etmek istemeyen âyan ve voyvodaların menfaatlerine dokunuyordu.

Bunların sonucu olarak çıkan Kabakçı Mustafa isyanı ile III. Selim tahttan indirildi ve Nizam-ı Cedit kaldırıldı .

Yeniçeri Ocağı’nın Kaldırılması

Devletin ileri gelenleri Yeniçerileri gücendirmemek için tedbirli hareket ettiği halde, Yeniçeriler tarafından hükümet aleyhine gizli, gizli toplantılar yapılıyordu. Nihayet 1826’da Et Meydanı’nda toplanıp isyan ettiler. 2.000 kadar Yeniçeri ve çapulcu Babıâliyi basarak, sadrâzamın hazinesini yağma etti.

Hükümet kuvvetleri, İstanbul, Eyüp, Üsküdar ve Galata’dan topladığı kuvvetlerle Sancak-ı Şerif’i Sultanahmet Camisi’ne götürdü. Teşkil edilen gruplar zorbalar üzerine hücum ettirildi. Yeniçeriler kışlalarına sıkıştırıldılar. Kışla topa tutularak yıkıldı. Bu suretle beş yüzyıl devam eden Yeniçeri Ocağı tarihe karışmış oldu.

Yeniçeri Ocağı’nın kaldırılması, tarihte «Vaka-ı Hayriye» diye anılır. II. Mahmut zamanında Nizam-ı Cedit teşkilâtı’nın yeniden kurulması Yeniçeriler arasında büyük hoşnutsuzluklar doğurmuştu.


Leave A Reply