Yeraltı suları, sıcak ve soğuk su kaynaklarının özellikleri nelerdir? Yamaç kaynakları, karstik ve artezyen kaynaklar hakkında bilgi.
YERALTI SULARI VE KAYNAKLAR
Yeryüzüne düşen yağmur sularının bir kısmı toprağın ve kayaların içine sızarak oradaki boşlukları, çatlakları ve gözenekleri doldurarak yeraltı sularını oluşturur.
Bir yerde yeraltı sularının oluşabilmesi için; yüzeyde kum, çakıltaşı ve kireçtaşı gibi geçirimli tabakalar, daha altta ise kil, marn ve şist gibi geçirimsiz tabakalar olmalıdır.
Yeraltı sularının kendiliğinden yeryüzüne çıktığı yerlere de kaynak denir. Kaynaklar, sularının özelliklerine göre iki gruba ayrılır.
SICAK SU KAYNAKLARI
Suları yerin derinliklerinden gelen kaynaklardır. Bunlara kaplıca suyu da denir.
Fay Kaynakları
Yerkabuğunun kırıklı yerlerini izleyerek yeryüzüne çıkan sulardır. Fay kaynaklarından çıkan sıcak sulara kaplıca, ılıca, çermik ve içmece gibi isimler verilir.
Fay kaynaklarının suları hem magma kökenli sularla, hem de yer üstünden sızan sularla beslendiğinden, debileri yıl içinde fazla değişmez. Ayrıca suları eriyik madde bakımından zengindir. Çünkü sıcak olan bu sular yeryüzüne doğru yükselirken geçtikleri tabakalardaki mineralleri eriterek bünyesine alır. Bu nedenle bazı hastalıkların tedavisinde bu tür kaynaklar kullanılır. Kaplıcalar sağlık turizminin geliştiği yerlerdir.
Türkiye fay kaynakları ve kaplıca bakımından çok zengindir. Çünkü Türkiye yakın bir jeolojik zamanda oluştuğu için çok kırıklı bir yapıya sahiptir. Manisa, izmir, Afyon, Denizli, Bursa, Yalova, Balıkesir, Bolu, Ankara, Sakarya, Sivas gibi birçok ilde kaplıca vardır.
Fay hatları boyunca çıkan sulardan biride maden sularıdır. Bursa, Kula, Afyon, Kızılcahaman ve Alaşehir maden suları tanınmış önemli kaynaklardır.
Gayzer
Bazı volkanik bölgelerde, yeraltındaki gazların basıncı ile zaman zaman fışkırarak dışarı çıkan sıcak sulardır. Türkiye’de görülmez.
SOĞUK SU KAYNAKLARI
Bu kaynakların suları yerin derinliklerinden gelmediği için atmosfer koşullarından etkilenmeye açıktır. Bu nedenle suları soğuktur.
Yamaç Kaynakları
Yeraltı suyu tablasının yamaçlar tarafından kesildiği yerlerde oluşurlar.
Taban Suyu Kaynakları
Geçirimli ve gevşek yapılı tabakalardan sızarak geçirimsiz tabakalar üzerinde biriken sulardır. Geniş vadi tabanları ve alüvyal ovalarda yaygındır.
Vadi Kaynakları
Vadi yamaçlarının alt kesimlerinden yüzeye çıkan kaynaklardır.
Karstik Kaynaklar (Voklüz)
Suda kolayca eriyebilen kalker (kireçtaşı), jips (alçıtaşı) ve kayatuzu gibi taşlar içindeki yer altı sularının, çeşitli çatlaklar boyunca hareket ederek yüzeye çıkmasıyla oluşurlar. En belirgin özellikleri, sularının kireçli olmasıdır. Türkiye’de karstik arazinin geniş yer kapladığı Akdeniz Bölgesi’ndeki Toros Dağları’nda çok yaygındır.
Artezyen Kaynakları
Geçirimsiz iki tabaka arasında bulunan ve basınç altında kalan yer altı sularının, üstteki geçirimsiz tabakanın insanlar tarafından sondaj yoluyla delinmesi sonucunda, fışkırarak yüzeye çıktığı kaynaklardır.
