Yeraltı suları ile ilgili olarak genel tanım ve bilgiler. Yeraltı su kaynakları nelerdir? Kaynaklar ile ilgili de bilgilerin verildiği yazımız.
Yeryüzüne düşen suların önemli bir kısmı yer altına sızarak oradaki gözenek, yarık ve çatlak gibi boşluklarda yer alır. Böylece yeraltı suyunu oluşturur.
Yeraltı suları ;
• Ya kum ve çakıl gibi dağınık parçalar arasında birikir,
• ya da kayaların çatlaklarında yer alır.
Suların yer altına sızması arazinin kaya cinsine, eğim derecesine ve bitki örtüsüne göre değişir.
Çakıl, kum, kumtaşı, konglomera, kireçtaşı … gibi malzemeler suyu yer altına kolayca sızdırır. Bu nedenle bu malzemelere geçirimli taşlar denir. Bol yağış alan ve tabanı geçirimli taşlardan oluşan yerler taban suyu bakımından zengindir. Alüvyal ovalar ve karstik arazilerin tabanları geçirimlidir.
Kil, marn, şist, granit, linyit yatakları … gibi kristalli taşlar ise geçirimsiz tabakaları oluşturur. Az yağışlı, fazla eğimli ve geçirimsiz taşlarla kaplı yerler yeraltı suyu bakımından zengin değildir.
Yer altı sularından türlü biçimde yararlanmaktayız; kimi zaman adi kuyularla yeraltı su seviyesine iner ve oradaki suyu çeşitli biçimlerde yukarı çıkarıp kullanırız. Çoğu zaman da yer altı suları kendiliklerinden yeryüzüne çıkarlar.
Yer altı sularının kendiliğinden yeryüzüne çıktığı yerlere kaynak denir. Kaynakların da birçok çeşitleri vardır.
Dağınık taş parçalarının (kum, çakıl gibi) arasında birikmiş sularla beslenen kaynaklara taban suyu kaynağı denir. Taban suyu terimi, alt kısmında geçirimsiz kayaçların bulunduğu su tabakasını ifade eder. Bu tabakanın üst kısmına yer altı suyu tablası denir.
Yamaç kaynakları : Yamaçların yer altı su tablasını kestiği yerlerde oluşan kaynaklardır
Fay kaynakları : Suya doymuş tabakalar, bir kırık (fay) boyunca geçirimsiz tabakaların hizasına gelmişse, böyle yerlerde fay kaynakları meydana gelir.
Karstik Kaynaklar: Eriyebilen kayaların, özellikle kireçtaşlarımn anakaya olduğu alanlarda oluşan, yer altı sularının kırık ve çatlaklar boyunca yüzeye çıktığı, yüksek verimli kaynaklardır. Karstik kaynaklar yurdumuzda oldukça yaygındır.
Artezyen kaynaklar : Üstü ve altı geçirimsiz tabakalarla çevrili bir yer, suya iyice doyarsa, yukarı doğru bir basınç belirir. Böyle bir yer, sondajla delinirse su, basınç altında yukarı doğru çıkar ve dışarıya fışkırır.
Kaynak suları, yer altının derinliklerinden geliyorsa sıcak olur ve içinde sağlığa yararlı çokça erimiş mineral bulunur. Kaynak sularının mineral bakımından zengin olanlarına maden suyu adı verilir. Yer altından gelen sıcak su kaynaklarının bir bölümü de ılıca, kaplıca gibi adlarla anılır.
Sularını, fıskiye gibi durup durup fışkırtan, sıcak su kaynaklarına da gayzer adı verilir.
Kimi kaynakların suyu içilecek niteliktedir. Kimi kaynakların suyu ise acı, ya da tuzludur. Bu durum, kaynak suyunun çıkıp geldiği yerin ana kaya ve madensel yapı özelliklerine bağlıdır.
