Yıldırım nedir? Yıldırım neden ve nasıl meydana gelir? Bulutlar neden elektriklenir? Yıldırım çeşitleri ve hakkında bilgi.
Kaynak : pixabay.com
YILDIRIM; Buluttan buluta, ya da buluttan yere elektrik akmasına yıldırım denir. Yıldırım, şimşek ve gök gürültüsüyle belirir. Şimşek, yıldırım sırasında meydana gelen çok parlak ışık çakmasıdır.
Eski çağlarda yıldırım, tabiatın korkulan olaylarından biri sayılırdı. Bugünkü bilim, yıldırımın elektrik akımından ibaret -olduğunu ispat etmiştir. Bir yıldırımı meydana getiren elektriği toplamak mümkün olsa bir milyon ampul yakılabilirdi.
Yıldırımla elektrik arasındaki ilgiyi ilk defa gösteren Benjamin Franklin‘dir. Bu bilgin, ipek kaplı bir uçurtma yapmış, uçurtmaya madeni bir tel tutturmuştu. Uçurtma ipinin yerdeki ucuna da ağır bir anahtar asmış, anahtara bağladığı kalın ipek bir iple ve elektrikli bir havada uçurtmasını uçurmuştu. Deney sonunda bulutlardan uçurtmaya cereyan geçtiğini gördü.
Yıldırım Neden Olur
Katı bir cisim elektriklendiği zaman, sadece dış yüzü elektrikle yüklenmiş olur. Halbuki bir fırtına bulutu elektriklenince onun her zerresi elektrikle yüklenir. Bu bakımdan bulutların elektrik taşıma gücü çok yüksektir. Böyle bir bulut, aksi elektrikle yüklü bir buluta, ya da yeryüzüne yaklaştığı zaman çok kuvvetli bir elektrik arkı meydana gelir. Genel olarak, bulutla dünya arasındaki hava bir yalıtkan vazifesi görmektedir. Ancak, hava rutubetli, bulutun elektrik yükü de pek fazla olursa o zaman havadan yere atlar. Bu, büyük bir elektrik arkıdır. Yıldırımla beraber şimşek çakar ve gök gürültüsü duyulur.
Kaynak : pixabay.com
Bulutla dünya arasındaki bir yıldırımın uzunluğu bazen iki kilometreyi bulur. Bulutlar arasındaki yıldırımın uzunluğu ise zaman zaman 40 kilometreye yaklaşır. Bulutlar arasındaki yıldırımın dünyaya bir zararı yoktur; ama bulutla dünya arasındaki yıldırım mal ve can kaybına sebep olabilir.
Yıldırım akımı başlıca üç türlü olur:
- Buluttan buluta. — Yeryüzündeki etkileri zararsız olduğundan bu çeşit yıldırımlar hakkında bilinenler nispeten azdır. Pozitif ve negatif elektrik yüklü iki bulut kümesi arasında meydana gelen yıldırımlar daha çok radyo ve telsiz yayınlarını bozar. Bu yıldırımların kuvvetinin yeryüzüne düşen yıldırımlar kadar çok olmadığı da sanılmaktadır,
- Buluttan Yeryüzüne. — Bu yıldırımların düşüş hızı saniyede 30 kilometredir. Çok yüksek güçlü olurlar. Bir defada 200 kulon kadar elektrik boşaltabilirler. Taşıdıkları elektrik 100.000.000 volttan bir milyar volta kadar değişir. Bazı yıldırımların bütün gücü 1.000.0000.000.000 (bir trilyon) kilovatı bulur. Bunların çoğu düşerken dallanıp budaklanır. Bu, yıldırımın düşerken en uygun yolu seçme meylinden ileri gelir.
- Yeryüzünden Buluta. — Bazı durumlarda yıldırımlar, yeryüzünden buluta doğru da meydana gelebilirler. Bu, bilhassa çok yüksek binalarda görülür.
Kaynak : pixabay.com
Yıldırım Çeşitleri
Yıldırımların hepsi, aynı olduğu halde görünüşlerine göre birbirlerinden ayrılırlar:
- Çatallı yıldırım bir derenin akış yolu gibi kıvrımlar, zig zaglar yapar. Yıldırımın ana kesiminde birçok dallar görülür.
- Levha yıldırımın kendine has bir şekli yoktur. Daha çok ufukta bir çakma halinde görülür. Bu, uzaklarda çakan bir çatallı yıldırımın parıltısından ibarettir.
- Top Yıldırım, yıldırımın en az anlaşılabilmiş şeklidir. Yeni yeni incelenmeye başlayan top yıldırım buluttan yere doğru ağır ağır süzülmeye başlar, yere değdiği noktada da patlar. Balon büyüklüğündeki bu yıldırımlar bazen de düşünce patlamaz ve yerde yuvarlanmaya başlarlar. Bunların patlaması ancak bir engele çarptıkları zaman olur. Yıldırımın en az zararlı çeşidi budur.
Yıldırımların çapı genel olarak değişiktir. Bu alanda yapılan incelemeler, yıldırım çapının, gücüne göre değiştiğini göstermiştir. Bu incelemelere göre çapı 15 santimetreyi bulan yıldırımlara rastlanır.
