Yıldız Kayması (Akan yıldız) Nedir? Yıldızlar Gerçekten Kayar mı? Nasıl Oluşur?

2
Advertisement

Yıldız kayması (akan yıldız) neye denir? Yıldız kayması nasıl oluşur, özellikleri nelerdir? Yıldız kayması (akan yıldız) yağmuru nasıl olur? Yıldızlar gerçekten kayar mı?

Yıldız Kayması

Kaynak: pixabay.com

Yıldız kayması (akan yıldız), dünyanın atmosferine girerek yanmaya başlayan ve hızla giden, yıldız görünüşündeki uzay cisimlerine denir. Önceleri yıldız akması bir atmosfer olayı sanılırdı. Ancak XIX. yüzyılda bunların uzaydan gelen cisimler olduğu anlaşıldı. Eski ve Orta Çağlarda ise yıldız akması boş inançlara göre anlamlandırılırdı.

Yıldız kayması (akan yıldız) konusunda ilk çalışmalar 1833 yılında başladı. O tarihte bütün Kuzey Amerika’nın doğusundan görülen muazzam bir yıldız yağmuru olmuştu. 13 kasım gecesi olan bu yıldız yağmurunda en az 200.000 akanyıldız görüldüğü tahmin edilmektedir. Buna rağmen bir tek meteorun bile yere düştüğü tespit edilememiştir. Bir akanyıldız yağmurunda bütün meteorlar bir noktadan dağılıyormuş gibi görünür. Bu noktaya «radyan» denir. Yapılan incelemeler radyanın meteorların uzaydan geliş yönü olduğunu ortaya koymuştur. Meteorların gelişi birbirine paralel olduğu halde, yerden bakınca bir noktadan dağılıyormuş hissini verir. Aslan (Leo) burcundan geliyor gibi göründüğü için 1833 akanyıldızlarina Leonidler denmiştir.

Bu ilk araştırmalarla astronominin akan yıldızlar kısmı doğmuş oluyordu. Daha sonraları Leonidler’in 33 yılda bir güneş etrafında döndüğü, 1866 da ise Leonidler’in yörüngesiyle Tempel kuyruklu yıldızının yörüngesinin birbirine uyduğu anlaşıldı. Aynı şekilde Perseid akanyıldızlarının da, Tuttle kuyruklu yıldızı yörüngesiyle uyuştuğu keşfedilince kuyruklu yıldızlarla akanyıldızlar arasında bir ilgi olduğu kesinleşti. Bundan sonra başka kuyruklu yıldızlarla akanyıldızlar arasında da aynı ilgi görüldü.

Akanyıldız sürüleri belli bir yörünge üzerinde güneş etrafında dönerler. Bunların en tanınmışı yukarıda bahsettiğimiz Leonidler sürüsüdür.

Akanyıldız yağmurları

Leonidler’den sonra Biela meteor sürüsü gelir. Biela kuyruklu yıldızı 1845-46 kışında birdenbire ikiye bölünmüş, 1852 deki görünüşünde her iki parçası da aynı parlaklıkta birbirinden 2.000.000 kilometre kadar aralıklı olarak görünmüştür. Biela tekrar görünmesi gereken 1859, 1866 yıllarında görünmemiş, fakat 1872 yılı 27 kasımında muazzam bir akanyıldız sürüsü görülmüştür. Hesaplar bunların Andromede’ler sürüsü olduğunu gösteriyordu, fakat yörüngeleri, uzayda kaybolan Biela kuyruklu yıldızının yörüngesinin aynıydı.

Advertisement

Bilinen akanyıldız sürülerinin diğer önemlileri Lyrid, Perseid, Geminid, Orionid’lerdir.

Akanyıldız yağmurları en çok temmuzla ocak ayları arasında görünür. En toplu olarak göründükleri ay kasımdır. Demek ki dünya en çok temmuz ve ocak ayları arasında akanyıldız yörüngeleri içinden geçmektedir. Bu aylar arasında saatte 12-15 akanyıldız görünür. Akanyıldızlar gece yarısından sonra daha çok görünürler.

Akanyıldızların yüksekliğini hesaplamak için belli usuller vardır. Ancak, genel olarak akanyıldızlar 100 kilometre kadar yüksekteyken görünmeye başlar, 80 kilometreye indikleri zaman da atmosferle sürtünmenin etkisiyle yanarak buharlaşıp kaybolurlar. Teleskopla görülebilenleri saymazsak, her gün ortalama olarak 75.000.000 akanyıldız Dünya atmosferine girer, bunlardan ancak bir tanesi Dünyaya düşer.

Meteor Yağmurları

Meteor yağmurları alelade akanyıldızlardan hem kitle bakımından büyük olur, hem de yok olmadan önce atmosferde çok uzun yol alırlar. Akış yollarının yeryüzü ile olan açısı azdır. Bu yüzden atmosferde yüzlerce kilometre gider, sonra şiddetli bir patlamayla dağılırlar. Meeteor yağmurlarının en önemlisi 1913 şubatında Kanada’da görülmüştür. Bu, her birinde 50, 60 akanyıldız bulunan dört kümeden ibaretti. 7.000 kilometre kadar aktıktan sonra güneye doğru gittiği tespit edilmiştir. Uçuş yolları boyunca, yerden yükseklikleri ancak 50 kilometre kadardı. Kanada’dan geçerken yol boyunca gök gürültüsü gibi sesler duyulmuş, patlamaların şiddetinden evler bile sarsılmıştır.

Yıldız kaymalarındaki maddelerin çoğunun ağırlığı bir gramdan daha azdır. Atmosferde ortalama olarak saniyede 40 kilometre hızla giderler. İşte bu muazzam hızın sebep olduğu sürtünme akanyıldızların büyük bir enerji ile yanmasına, sebep olur. Bu enerji en kuvvetli kimyevi bir patlayıcı maddenin enerjisinden daha fazladır. Meydana gelen enerjinin de önemli bir kısmı ışık haline gelir. Bu kuvvetli ışık 200 kilometre kadar bir uzaklıktan görülebilir.

Advertisement


2 yorum

  1. Bu akan yıldız yağmuru çok güzel bilgiler vermiş Bu bilgiler benim işime çok ama çok
    Yaradı.Bu bilgiler için sizlere teşekkür ederim…..

Reply To gökhan Cancel Reply