Osmanlı padişahlarından I. Abdülhamit dönemi siyasal olayları, savaşları ve antlaşmaları hakkında maddeler halinde bilgiler.
1. ABDÜLHAMİT DÖNEMİNİN SİYASAL OLAYLARI (1774-1789)
I. Abdülhamit başa geçtiğinde Rus Savaşı sürüyordu. Bütün çabalara rağmen üstünlük sağlanamayınca, Rusların antlaşma koşulları kabul edildi.
Küçük Kaynarca Antlaşması (1774)
- Kırım’a bağımsızlık verilecekti. Kırım hanları, yalnız din bakımından Osmanlı halifesine bağlı kalacaklardı.
- Azak Kalesi ve Kabartay bölgesi Rusya’ya verilecekti.
- Ruslar, Karadeniz ve Akdeniz’de ve diğer Türk sularında ve limanlarında serbestçe ticaret yapacaklar, Fransa ve İngiltere’ye verilmiş olan kapitülasyonlardan faydalanacaklardı.
- Ruslar, gerekli gördükleri her yerde konsolosluk açabilecekler ve İstanbul’da devamlı oturan bir elçi bulunduracaklardı. Rus konsoloslarına da Fransa ve İngiltere konsoloslarının hakları tanınacaktı.
- Ruslar, Osmanlı uyruğunda olan Ortodokslarla, Eflak ve Boğdan beylerinin haklarını koruyacaklardı.
- Osmanlı Devleti, Rusya’ya savaş tazminatı ödeyecekti.
- Rusya bu savaşta işgal etmiş olduğu Eflak, Boğdan, Besarabya ile Ege’de işgal ettiği adaları ile Gürcistan’daki bazı yerleri Osmanlı Devleti’ne geri verecekti.
Buna karşılık Osmanlı Devleti şu koşulları kabul etti:
- • Bu yerlerde bir genel af ilan edilecekti. Belli bir süre içinde buradaki halktan vergi alınmayacaktı.
- • Arzu eden halk istediği yere göç edecek, buralarda halka din ve mezhep özgürlüğü verilecekti.
- • Ruslar kutsal yerleri serbestçe ziyaret edebileceklerdi.
Antlaşmanın Önemi
- Bu antlaşma, Osmanlı Devleti’ni temelden sarsmış ve Rusya’nın Osmanlı Devleti’nin içişlerine karışmasına ortam hazırlamıştır.
- Bu antlaşmadan sonra Karadeniz’de Türk egemenliği sona ermiştir.
- Kırım, Osmanlı ülkesinden ayrılmış,
- Balkanlar Rus etkisine açılmıştır.
- Ruslar’a Osmanlı uyruğundaki Ortodoksları koruma hakkının verilmesi yoluyla Osmanlı Devleti’nin egemenlik hakkı zedelenmiştir.
- Osmanlılar ilk kez savaş tazminatı ödemek zorunda kalmışlardır.
- Ruslara, serbest ticaret hakkının verilmesiyle, Akdeniz’e inmelerine yol açılmıştır.
KIRIM SORUNU
Bu antlaşmadan sonra da Rusya, yayılma siyasetine devam etti. ilk hedef olarak Kırım seçilmişti. Kırım’da çıkan bazı isyanları bahane eden II. Katerina, buraya bir ordu göndererek Kırım’ı Rusya’ya bağladığını ilan etti. Osmanlıların bunu kabul etmemesi üzerine savaş tehlikesi yeniden belirdi. Fransa’nın araya girmesiyle bir antlaşma imzalandı.
Aynalıkavak Tenkihnamesi (Düzeltmesi) (1779)
Bu düzeltme ile Küçük Kaynarca Antlaşmasının bazı maddelerine açıklık getirildi.
Buna göre;
- Kırım bağımsız kalacak,
- Ruslar Kırım’dan askerlerini çıkaracaklar,
- Osmanlı Hükümeti, Şahin Giray’ın hanlığını onaylayacaktı.
Osmanlı – Rus ve Avusturya Savaşları (1787-1792)
Nedenleri
- a. Rusya, Avusturya ile gizli antlaşmalar yaparak Osmanlı Devleti’ni bölme konusundaki tasarılarını açığa vurmuştu.
- b. Bu durum ingiltere’nin çıkarlarına uygun düşmediğinden, ingilizler Osmanlıları savaşa kışkırttılar.
- c. Prusya da Osmanlıları destekliyordu. Çünkü Rusya ve Avusturya’nın güçlenmesi Prusya’nın da işine gelmiyordu.
- d. Osmanlılar Kırım’ı Ruslardan geri almak ve Rusya’nın yayılmacı emellerine engel olmak istiyorlardı.
Savaş, Osmanlı ordularının Rusya’ya saldırısı ile başladı. Bir süre sonra Avusturya da savaşa girince Osmanlı orduları ikiye ayrılmak zorunda kaldı. Savaş devam ederken Padişah I. Abdülhamit öldü. Yerine III. Selim geçti.
Kaynak 2
ABDÜLHAMİT 1. (1725-1789)
Osmanlı padişahlarının yirmi yedincisi ve Üçüncü Ahmet’in oğludur. 1774 te kardeşi üçüncü Mustafa ölünce onun yerine tahta geçti. Şehzadeliği sarayda kapalı geçmiş olduğundan tahta tecrübesiz bir insan olarak oturmasına rağmen zamanındaki güçlükleri yenmek için büyük bir iyi niyet göstermiştir. Bununla beraber, on beş yıl süren saltanat devrinin Osmanlı İmparatorluğunun felâket yılları olmasını da önleyememiştir. Daha önceden başlamış olan Rus harbi fena netice verdi, Osmanlı ordusu Kozluca’da bozulunca Ruslarla 21 temmuz 1774 te Küçük Kaynarca Antlaşması yapıldı.
Bu antlaşmaya göre Karadeniz kuzeyindeki birçok yerler Ruslara geçiyor, Kırım bağımsızlığını kazanarak Osmanlılardan ayrılıyor, dolayısıyla Rusların eline düşüyordu. Gene o sıralarda Mora, Suriye ve Mısır’da isyanlar çıktı. Bunları bastırmak ve bazı askeri ıslahatlar yapmak gerekince padişah Sadrazam Halil Hamdi Paşa ile Kaptan-ı Derya Cezayirli Hasan Paşadan istifade edecek kadar basiret gösterdi. Mühendishane-i Berri-i Hümayun onun zamanında açıldı. Terkedilmiş bir halde olan İbrahim Müteferrika Matbaası işletildi. İlk defa olmak üzere yerli malı kullanmak mecburiyeti kondu.
İmparatorluğun içindeki isyanların bastırılmasına rağmen dert bitmiş değildi. Bir yandan İran’ın durmadan saldırışları, öte yandan Rusların adamı olan Kırım Hanı Şahin Giray’ın şuursuz hareketleri doğu ve kuzey sınırlarımızı tehlikeye düşürüyordu. Şahin Giray yüzünden Kırım’da ihtilal çıkıp da Rusya bunu bahane ederek 1784 te Kırım’ı alınca Türk – Rus harbi yeniden başladı. Avusturyalılar da bize karşı harbe girdiler. İlkin Avusturyalılara karşı epey başarı kazanıldıysa da Rus cephesinde bozgun başlayıp Ozi Kalesi’nin düştüğü haberi İstanbul’a gelince I. Abdülhamit bu acı habere dayanamadı, vücuduna inme indi ve ertesi sabah öldü.
İstanbul’da Bahçekapı’da imaret, medrese ve kütüphane yaptırmıştır ki, imaretin yerinde şimdi Dördüncü Vakıf Hanı vardır. I. Abdülhamit onun karşısındaki türbede gömülüdür.
