Bitkiler tohumlarını yaymakta ve soylarını devam ettirmekte hangi yolları kullanır? Tohumlar hangi yollarla yayılır?
Tohumlar Hangi Yollarla Yayılır?
Doğa, canlıların hayatta kalmasına yardımcı olan hilelerle doludur. Bitkilerin çoğu, türlerini canlı tutmak için tohumlar ürettir ve tohumları daha etkili hale getirmek için teknikler geliştirmişlerdir. Birbirine gerçekten yakın büyüyen bitkiler yer, besin, su ve güneş ışığı için rekabet etmek zorundadır.
Bitkiler tohumlarını dağıtmak için etrafta dolaşamadıklarından, onları yaymak için başka yöntemler kullanmaları gerekir.
Artık bitkilerin tohumlarını yaymasının nedenlerini biliyoruz, bunu nasıl yaptığını öğrenmenin zamanı geldi. Tohumların yayılmasının beş temel yolu vardır. Bazıları oldukça basit; diğerleri çok ustaca. Her bir yönteme bir göz atalım.
Yerçekimi
Yerçekimi, en basit tohum dispersiyonudur. Basitçe söylemek gerekirse, tohumlar bitkinin altındaki toprağa düşer. Yerçekimi dispersiyonuna iyi bir örneklerden biri kadife çiçeğidir.
Hazır olduklarında, bu tohumlar yere düşer. Tohumlarının üzeri tüylü bir tepesi var. Bu tüylü tepeler sayesinde tohumlar bir ok gibi yere düşerek toprağa saplanır. Bu onların toprağın üst katmanına nüfuz etmelerine ve onlara büyüme sürecine avantaj sağlar.
Yerçekimi tohumları yaymak için çok etkili bir yol değildir ve çoğu bitki yerçekimine ek olarak başka püf noktaları kullanır.
Rüzgar
Rüzgar ile tohum yayılımı yerçekiminin biraz daha gelişmiş halidir. Bu tür bitkilerden elde edilen tohumlar, rüzgârın onları ana bitkiden biraz daha uzaklaştırabilmesini sağlayan özel adaptasyonlara sahiptir.
Bazı bitkilerin, rüzgarı yakalayan ve rüzgârın aldığı yere sürüklemek için tohumları havaya kaldıran kabarık üstleri olan, hafif tohumları vardır.
Kara hindiba, bu tip tohum yayılımına iyi bir örnektir. Bu tohumlar, bir paraşüt gibi çalışan bir şemsiye şeklinde üst kısmı var. Bu tohum dağılımı yöntemi çok iyi çalıştığı için, bu tür tohumlara sahip bitkilerin çoğu yabani ot sayılır.
Bazı bitkilerin tohumlarının ise, bir helikopterin kanatları gibi, düştükleri sırada bir çember içinde tohumların dönmesine neden olan özel bir kanat benzeri uyarlamaları vardır. Bu, tohumu havada daha uzun süre muhafaza eder ve rüzgârın, bitkinin toprağa düşmesine izin verdiğinden daha fazla taşımasını sağlar.
Akçaağaç tohumu çiftler halinde büyür, ama olgunlaştıklarında ayrılırlar ve güçlü bir rüzgar onları kökünden çekebilir. Ardından filizlenmeleri ve büyümeleri için iyi bir yer bulma umuduyla yere vururlar.
Bazı tohumlar iyi toprağa inecek, ama diğerleri ağaçlara yetişme şansı olmayan park yerleri veya kaldırımlar gibi noktalarda son bulacaklardır. Tohumların iyi bir noktaya ineceğine dair bir garanti olmadığından, tohumları yaymak için rüzgâr kullanan bitkiler çok tohum üretmektedir.
Sahip oldukları daha fazla tohum, bazılarının çimlenmesini ve güçlü ve sağlıklı bir bitkiye dönüşebilme şansını arttırır.
Hayvanların Yardımı
Bitkilerin tohumlarını dağıtmakta kullandığı muhtemelen en etkili yol, hayvanlardır. Bitkilerin tohumlarını taşımak için hayvanları kullandığı iki yol vardır. Hayvanların yemek için tohumlara yaklaşmaları ve tohumların kürklerine takılıp taşınması, bal almak için çiçeğe yaklaşan arının poleni taşıması ile tohumlar dağılır. Kelebekler, arılar bu konuda özellikle aktif olan hayvanlardır.
Kelebekler ve Arılar Bitkilere Ne Gibi Fayda Sağlar?
Fırlatma Yöntemiyle Tohum Yayılımı
Bu yöntemde, tohumlar kabuğundan fiziksel olarak atılır. Tohumlar genellikle meyve dokusunun elastik bir kasılmasıyla dışarı atılır. Bu, bir av tüfeği ile atılmış gibi tohumların fırlamasını sağlar.
Diğer tüm tohum yayılım yöntemleri gibi, bazı bitkiler diğerlerine göre bu yöntemde daha iyidir. Bu tip bitkilerin bazı yaygın örnekleri bahçe bezelyeleridir.
Bezelye ve diğer benzer bitkilerin kapsülleri, farklı yönlerde çalışan iki hücre katmanına sahiptir. Bu hücreler kuruduğunda ve küçüldükçe, farklı yönlerde çekerler. Sonuç olarak baklalar açılmakta ve kıvrılmaktadır. Bu kıvırma eylemleri tohumları kaybeder ve onları çekirdekten uzaklaştırır.
Su
Tohumların suya düşmesi ve yeni yerlere taşınması nadir değildir. Bazı bitkiler bu amaç için özel tohumlar adapte etmiştir..
Hindistancevizi, tohumu çevreleyen bir kabuğa sahiptir. Bu kabuk çok canlıdır ve bir hindistancevizi tohumu yüzlerce kilometre okyanus boyunca yüzebilir ve yeni bir adada karaya doğru sürüklenerek, filizlenip ağaç haline gelir.
Ayçiçeği tohumları su üzerinde yüzer ve su seviyesi düştüğünde toprağa yerleşir.
Yenilebilir Meyveler, Kuruyemiş ve Diğer Tohumlar
Bazı hayvanlar, tohumları toplamak ve daha sonra yemek için saklarlar Bazen tohumları nereye koyduklarını unuturlar ya da bir mikrarı yenmeden kalır. Bu tohumlar daha sonra filizlenir ve yeni bitkilere dönüşebilir.
Diğer tohumlar, elma ve şeftali gibi iyi tatlandırılmış meyve ile çevrilidir. Hayvanlar meyveyi yerler, ancak tohumlar sindirilmeyen sert bir tohum katıyla kaplıdır. Hayvanın dışkısı ile toprağa geri dönen tohum, iyi bir gübre kaynağıyla çevrili olarak yere düşer.
Otostopçular
Birçok tohumun üzerinde kürk ya da kumaş yakalayan kancalar bulunur. Bu tohumlar hayvanların kürklerine yada insanların giysilerine yapışır. Hayvan ya da insan tohumu çıkarmak için yeterince sinirlendiğinde, bir yere çöker ve tohumları tüm çevreye yayar.
Rahatsız edici olabileceğinden, bu bitkilerin birçoğu rahatsız edici yabani otlar olarak kabul edilir.
