Zamir Konu Anlatımı (6. Sınıf)

0
Advertisement

6. sınıflar için zamir (adıl) konusunun örneklerle açıklaması, anlatımı. Zamir çeşitleri, özellikleri, örnekler açıklaması, anlatımı

ZAMİR (ADIL)

zamir-cesitleri

Cümlede adların yerini tutan sözcükler ve ekler zamirdir.

Örnekler:

Bu bana uygun değil.
• Arkadaşımınki bu konaktan güzel.
Kimse gelmedi.
Kime söylemişim?

UYARI;

Advertisement

Adıllar, adlar gibi (durum, tamlama, çoğul…) tüm çekim eklerini alabilir. Tamlayan, tamlanan; cümlede yüklem, özne, nesne, tümleç olabilir ve söz öbeği içinde yer alabilir.

Bunların çoğu… (tamlayan ve tamlanan)

O bunu burada açıkladı, (özne, nesne, dolaylı tümleç)

• Kalemin kimdeymiş? (yüklem)

I. SÖZCÜK DURUMUNDAKİ ADILLAR

1. Kişi Adılları

Advertisement

Kişi adlarının yerini tutan, onların yerine kullanılan adıllardır.

***”BEN, SEN, O, BİZ, SİZ, ONLAR” ve “KENDİ” sözcükleri asıl kişi adıllarıdır.

***”Ben, sen” adılları -e durumuna getirilirken köklerindeki ünlü değişir: bana, sana.

***Nezaket gereği “sen” yerine “siz” zamiri kullanılabilir: Ski çağırıyorlar.

***Övünme ya da alçak gönüllülük için “ben” yerine “biz” zamiri kullanılabilir: Bize vız gelir, (övünme) & Çok güzel; ama biz öyle şeyler alamayız, (alçak gönüllülük)

***”Kendi” adılı iyelik ekleriyle çekimlenebilir ve çekimlendiği kişide o kişi adılının yerine kullanılabilir: kendi-m, kendi-n, kendi-si, kendi-miz, kendi-niz, kendi-leri

Kendisi söyledi. (O söyledi.)

Kendimiz bulduk. (Biz bulduk.)

***Kendi adına “dönüşlülük adıl” da denilebilir.

***Kişi adlarının tamlayan olduğu ad tamlamalarında, tamlanan ekleri tamlayana uyan iyelik ekleridir: ben-im iş-im, biz-im yurd-umuz, siz-in rahatsızlığ-ınız, onlar-ın suç-ları…

***İyeliğin ya da öğenin vurgulanması, vurgunun pekiştirilmesi söz konusu değilse genellikle kişi adılları kullanılmaz: “Bizim dersimiz boştu.” cümlesindeki “bizim dersimiz” tamlaması yerine ya “dersimiz” ya da “bizim ders” denir.

Advertisement

***”Kitabını bulmuşlar.” ve “Kitabına şöyle yazmışlar.” cümlelerinde “Senin” ya da “Onun” tamlayanlarına kişi adılı olarak ihtiyaç vardır. Bu tamlayanlardan biri söylenmezse cümlede açıklık bozulur; kitabın kime ait olduğu bilinmez.

***Kişi adılları, iyeliği ya da özneyi vurgulamak için kullanılabilir:

Bu yurt, bizim yurdumuzdur. (İyeliği vurgular.)
Olayları çıkaran, kendi yakınlarıymış. (İyeliği vurgular.)
Her şeyi biz hazırladık. (Özneyi vurgular.) Bunu kendisi önerdi.( Özneyi vurgular.)

***”Dönüşlülük adılı” da denen “kendi” adılı, diğer kişi adıllarıyla kullanılarak iyelikteki vurguyu ya da öznedeki vurguyu pekiştirebilir:

Yanan, onun kendi dükkânıymış. (İyelikteki vurguyu pekiştirmiştir.)
Olanları, biz kendimiz anlattık. (Öznedeki vurguyu pekiştirmiştir.)

UYARI;

***”O” sözcüğü bir kişi adının yerini tutuyorsa “kişi adılı”; insan dışındaki bir varlığın yerini tutuyorsa “işaret adılı”; işaret yoluyla bir varlığı belirtiyorsa “işaret sıfatı”dır:

O niye konuşmuyor? (Kişi adılı)
O benim pergelim değil mi? (İşaret adılı)
O kalemin anısı var. (İşaret sıfatı)

***”Onlar” sözcüğü bir kişi adının yerini tutuyorsa “kişi adılı”; insan dışındaki varlıkların yerini tutuyorsa “işaret adılı”dır.

Onları da davet ettim. (Kişi adılı)
Onları çöpe at. (İşaret adılı)

2. İşaret (Gösterme) Adılları

Advertisement

Adların yerini işaret yoluyla tutan sözcüklerdir. “Bu, şu, o, bunlar, şunlar, onlar” asıl işaret adıllarıdır. Yer anlamlı “bura, şura, ora” sözcükleri; tarz anlamlı “böylesi, şöylesi, öylesi” sözcükleri; işaret anlamlı “öteki, beriki…” sözcükleri işaret adılı olarak kullanılabilir:

Bu senin mi?
Orada ne yapıyorsun?
Öteki kalsın, berikini ver.
Böylesini hiçbir yerde bulamazsınız.

3. Belgisiz Adıllar

Hangi adın yerini tuttukları belli belirsizdir, (şey, birkaçı, hiçbiri, birazı, bazısı, kimisi, birçoğu, biri, herhangi biri, başkası, tümü, hepsi, herkes, kimse, öteberi, ötesi, falan, filan…)

• Yolda kimse yok.
• Görevli falan dinlemem.
• Çarşıdan biraz öteberi aldım.
Herhangi biri bir şey söylemedi.
Herkes sussun, kimse konuşmasın.

4. Soru Adılları

Hem soru anlamı taşıyan hem bir adın yerini tutan sözcüklerdir. Soru adıllarıyla sorulan soruların cevabı bir ad ya da adıl olur.

Kaçını satabildin?
Kime söyledin?
Hangisini daha çok seviyorsun?
Nerede doğmuş?
• Az önce ne söyledin?
• Defterin hani (nerede)?
• Bunun nesini beğenmiyorsun?

II. EK DURUMDAKİ ADILLAR

Ek durumundaki adıllar iki çeşittir:

1. İyelik Adılları

Advertisement

Tamlananın sonuna gelip söylenmeyen tamlayanın yerini tutarlar, o tamlananın hangi kişiye ait olduğunu belirtirler.

• (Benim) Sorun-um
• (Senin) Anne-n
• (Onun) Defter-i
• (Bizim) Ülke-miz
• (Sizin) Anlayış-ınız
• (Onların) Ev-leri

Tamlayan söylenirse altı çizili iyelik adıllarına iyelik eki denir.

2. İlgi Adılı (ki)

Tamlayan ekinden sonra tamlayana gelip söylenmeyen tamlananın yerini tutar.

Can’ın, Tan’ın kotları eskidi; Doğan’ınki hâlâ yepyeni.
Bizimki de seninki de en az Yusuf’un sonucu kadar güzel bence.

UYARI
İlgi adılı “-ki” çekim ekidir. Sıfat türeten yapım eki “-ki” ve bir sözcük olup ayrı yazılan bağlaç olan “ki” ile karıştırılmamalıdır. ı

• Akşamki filmi izledin mi? (Sıfat türeten yapım eki)
• İçerdeki kişileri tanıyor musun? (Sıfat türeten yapım eki)
• Evdekileri bekletmeyelim. (Sıfat türeten yapım eki)
• Üzülmüş ki benimle konuşmuyor.(Bağlaç)
• Siz ki iyi öğrencilersiniz… (Bağlaç)
• İyelik adılı ve ilgi adılı aynı sözcükte bulunabilir: Çocuk-lar-ımız-ın-ki


Yorum yapılmamış

Reply To Serdar topçu Cancel Reply