Zarfların Çeşitleri ve Özellikleri Nelerdir? Zarf Çeşitleri Örnek Cümleler

0
Advertisement

Zarf nedir? Zarfların cümle içindeki görevleri, yapısı, çeşitleri ve özellikleri nelerdir? Örneklerle zarflar konu anlatımı.

Zarflar veya belirteçler; bir fiilin, fiilimsinin veya başka bir zarfın anlamını yer, zaman, durum ve miktar bakımından niteleyen sözcüklerdir.

Yemyeşil bir tabiat herkesin gönlünü açar.

Yemyeşil: sıfat
bir: sıfat
tabiat: isim

Tabiat, yemyeşil görünüyordu.

Yemyeşil: zarf

Advertisement

Yukarıda da görüldüğü gibi “yemyeşil” sözcüğü birinci cümlede bir adı nitelediği için sıfattır. İkinci cümlede bir eylemin “nasıl” olduğunu belirttiği için zarftır.

  1. 1. Bizlere sık sık uğraman hepimizi rahatsız ediyor. (sık sık: zarf, uğraman: eylemsi)
  2. 2. Çok güzel bir ev almışlar. (çok:zarf, güzel: sıfat, ev: isim)
  3. 3. Çok iyi konuşuyor, değil mi? (çok:zarf, iyi:zarf, konuşuyor:eylem)
  • 1. cümlede “sık sık” sözcüğü bir eylemsinin anlamını etkilediği için,
  • 2. cümlede “çok” sözcüğü bir sıfatın anlamını etkilediği için,
  • 3. cümlede “çok” sözcüğü bir zarfın anlamını etkilediği için zarftır.

Sözcükler cümle içinde yaptıkları görevlere göre değişik türlerde kullanılabilirler. Öyleyse sözcüklerin tek başlarına türlerini belirlememiz mümkün değil. Cümle içinde yaptıkları görevlere göre tesbit etmemiz gerekmektedir.

I. ANLAM YÖNÜNDEN ZARFLAR

1. DURUM ZARFLARI: Eylem ve eylemsilerin anlamlarını durum yönünden etkileyen sözcüklerdir.

Ayşe, bugün çok güzel görünüyor.
Karşılıklı oturmuşlar, ne de tatlı konuşuyorlar.

Özellikleri:

1. Durum bildiren sözcükler, eylem veya eylemsinin anlamını etkilediğinde zarf, bir adı nitelediğinde sıfat, bir adın yerine kullanıldığında zamir olurlar.

Öyle davranmasına bir anlam veremiyorum. (öyle:zarf, davranmasına:eylemsi)
Öyle olmaz, bir daha düşünün (öyle:sıfat, iş: isim)
Öyleleriyle arkadaşlık etmem ben. (öyleleriyle: zamir)

Advertisement

2. Durum zarfları ikileme şeklinde gelebilir:

Kiralayacağı evi oda oda gezdiler.
Son zamanlarda kendi kendine konuşmaya başladı.
Bütün hataları tek tek düzeltilecek.
Arkadaş, horul horul uyuyor.

3. “-ce” ekiyle türetilmiş sözcükler durum zarfı ya da sıfat olabilir:

İnsanca yaklaşımlar her zaman olumlu sonuçlar verir. (insanca: sıfat)
İnsanlara insanca yaklaşmalıyız. (insanca: zarf)

4. Edat öbekleri durum zarfı olur:

Ordularımız hızla (hız ile) ilerliyorlar. (hızla: zarf)

5. Deyimler de durum zarfı olabilir.

-Oraya gitmek istemiyorum.
-İnat etme, bal gibi gideceksin işte! (bal gibi: zarf)

2. ZAMAN ZARFLARI:

Yüklemin ya da eylemsinin ne zaman yapıldığını bildiren sözcüklerdir.

Bu işi gece gündüz çalışarak bitirdik.
Sabahları mümkün olduğunca kahvaltımı yaparım.
Şimdi biraz da beni dinleyin!
Bir anda kendimi hastahanede buldum.
Eskiden kendimi daha iyi hissediyordum.
Biraz önce buralardaydı.
Ödevimi henüz bitiremedim.
Biraz bekleyin hemen geliyorum.
Sonunda bu işi de bitirdik.
Hâlâ bu sorunu çözümleyecek biri yok.
Dün bir anda başlamıştı yağmur, hâlâ kesilmedi.

Yukarıda da görüldüğü gibi altı çizili sözcükler eylemin ya da eylemsinin zamanını bildirmektedir. Bu zaman geçmiş zaman olduğu gibi şimdiki zaman ya da gelecek zaman olabiliyor.

Advertisement

Özellikleri:

1. Zaman zarfları eğer bir eylemin ya da eylemsinin ne zaman yapıldığını bildirmiyorsa zaman adı olurlar:

Bu gece sabahlayacağız herhalde. (bu gece: zarf)
Bu geceyi iyi değerlendirmemiz gerekiyor. (bu geceyi: zaman adı)

2. Tamlamalar, gruplar zaman zarfı olabilir.

Gelecek sene seni burada bekleyeceğim. (gelecek sene: sıfat-fiil grubu)
Gece yarısı ne yapıyorsunuz böyle? (gece yarısı; bsiz isim tamlaması)
Bize gelmeden teyzene uğramalısın. (bize gelmeden; zarf-fiil grubu)
Gazeteyi okuduktan sonra bana ver. (gazeteyi okuduktan sonra; zarf-fiil grubu)

3. Bulunma ve ayrılma hal ekleri (-de, -den) eklendiği sözcüklere bazan zaman bildirirler.

Baharda her yer yeşerir.
Gençliğinde çok çetin cevizler kırmıştır o.
Karıncalar yazdan hazırlıklarını bitirirler.

3. NİCELİK ZARFLARI

a) Eşitlik zarfları:

Eyleme, eylemsiye eşitlik anlamı katan sözcüklerdir.

Bu kadar çalışmamamız gerekirdi.
Hiç bu denli yorulmamıştım.

UYARILAR:

Eşitlik bildiren sözcükler bir adın anlamını etkilediklerinde sıfat olurlar:

Bu kadar parayla ne yapacaksınız.
“Kadar” sözcüğü zaman anlamı verebilir.
Sabaha kadar eğlenmiştik.

Advertisement

“kadar” sözcüğü yön anlamı ve sınırlılık bildiren edat olarak kullanılabilir.
Eve kadar yürüdük.

b) Üstünlük zarfı:

Aynı türden varlık ve kavramların üstünlüğünü bildiren “daha” sözcüğüdür.

İstanbul, gelişme bakımından Ankara’dan daha büyüktür.  (daha: zarf, büyüktür:adlaşmış sıfat)
Onu bir süre daha beklememiz gerekiyor. (daha: zarf, beklememiz: fiilimsi)

-Anlat bakalım, daha ne var ne yok?
“daha” sözcüğü zaman zarfı olarak da karşımıza çıkabilir:
-Aliye hanımlar geldiler mi? -Üzgünüm, daha (henüz) gelmediler. (daha: zaman zarfı)

c) En üstünlük zarfı:

En üstünlük anlamı veren “en” sözcüğüdür.
En büyük insan konumunu bilen insandır.

d) Aşırılık zarfları:

Eylemi, eylemsiyi, sıfatı aşırılık yönüyle belirten sözcüklerdir.

Daha çok çalışmamız gerekiyor.
İşi bitirmemize az kaldı.
Fazla çalışmak, gözlerini yormuş.
Ta Ankaralara kadar gelmiş.
Gayet iyi bir maç çıkardık.

UYARILAR:

Her sözcüğün değişik türlerde kullanılabileceği gibi aşırılık zarfları da farklı türlerde kullanılabilir.

Advertisement

Fazla mal göz çıkarmaz. (fazla:sıfat)
Fazla çalışıyorsunuz. (fazla: zarf)
İşin fazlasını yarına bıraktık. (fazlasını: belgisiz zamir)

“Fazla” sözcüğü, “az”ın karşıtıdır.

Sıfat tamlamaları nicelik Sarfları olabilir.
Onu görmeyeli yirmi yıl geçti aradan. (yirmi yıl: sıfat tamlaması)

“-ce” ekiyle türetilmiş sözcükler zarf olabilir:
Oldukça güzel bir köşkte oturuyorlardı.

4. YER-YÖN ZARFI:

Eylemi, eylemsiyi yer-yön anlamıyla belirten sözcüklerdir.

Biraz ileri git.
Beni aşağı indirecekti.
Yukarı çıktığımızda herkes çekip gitmişti.
Dışarı çıkalım, biraz rahatlarız.
Arabayı biraz geri alalım.
Biraz öte gider misiniz?

Özellikleri:

1. Yer-yön zarfları adın durum eklerini aldıklarında yer-yön adı olurlar:

Biraz ilerisi daha uygun.
Beni aşağıdan alacaklardı.
Yukarıyı da süpürüver.
Dışarıya çıkalım, biraz rahatlarız.
Arabayı biraz geriye alalım.
Biraz öteye gider misiniz?

2. Sıfat olabilirler:

O evi arka sokakta arayın.

3. İkileme kurarak durum zarfı olurlar:

Advertisement

Kürsüye çıktı ve ileri geri konuşmaya başladı.

4. Deyim kurarlar:

O, arkadaşlarına arka çıkar.

Yukarıda sözünü ettiğimiz zarflar dışında zarflar da vardır:

1. İşaret zarfı:

İşte arkadaşlar geliyor.

2. Koşul zarfları:

Eğer benim ilen gelirsen,
Eğelen güzel yaz olsun da gidelim.

3. Cevap zarfları:

Evet, hayır, hayhay, memnuniyetle, yok, elbette, kuşkusuz… gibi sözcükler bir sorunun cevabı olduklarında cevap zarfı olurlar:

-Yarın gelecek misiniz? –Evet.

Advertisement

4. Soru zarfları:

Eylemi, Eylemsiyi, sıfatı ve zarfı soru yoluyla belirten sözcüklerdir.

Derslere nasıl çalışıyorsunuz?
Ne karşımda dikilip duruyorsun?
Niçin konuşmuyorsunuz?
Niye benimle görüşmediniz?
Ne diye buralara kadar geldiniz?
Ne kadar çalıştınız ?
Ne zaman bizimle görüşeceksiniz?
Ne biçim konuşuyorsunuz öyle?

Dört türlü soru sözcüğü vardır:

1. “mi” soru edatı
2. Soru sıfatları
3. Soru zamirleri
4. Soru zarfları

UYARILAR:

Bazen bu soru sözcükleri birbiriyle karış-tırılabilir. Böyle bir karışıklığı önlemeniz için soru sözcüğünün ne türden olduğunu bulurken vereceğimiz cevaba göre hareket etmeliyiz.

Nasıl bir araba istiyorsunuz?
Güzel (sıfat)
Okula nasıl gidiyorsunuz.
yürüyerek (zarf)

II- YAPI BAKIMINDAN ZARFLAR

1. Basit zarflar:

Yapım eki almamış zarflardır.
Gece hiç uyuyamâdım.
Çok yorulduk biraz dinlenelim.
Pek güzel olmuş, aferin!

2. Türemiş zarflar.

Yapım eki almış zarflardır:
Bir ağaç gibi tek ve hür.
Bir orman gibi kardeşçesine yaşamak.
Akşamleyin ablamlara gidiyoruz.
Yazın biz de tatile çıkarız.

Advertisement

3. Bileşik zarflar:

Birden çok sözcüğün yapıca ve anlamca kalıplaşmasından oluşur:

Bugün (bu+gün) hava çok güzel.
İlkönce (ilk+önce) memlekete gideceğim.

4. Öbekleşmiş zarflar:

Birden çok sözcüğün yapıca kalıplaşma-dığı halde anlamca kalıplaşmasından oluşan zarflardır.

Bugün sabaha kadar çalışacağız.
Öğleden sonra bize de gelecek.
Üç günden beri ağzına bir lokma koymamış.

III- GÖREVLERİ

Konumuzun başında da belirttiğimiz gibi zarfların görevi, eylemin, eylemsinin, sıfatın ve zarfın anlamlarını etkilemektir.

Zarflar cümle içinde durum, nicelik (üstünlük, en üstünlük, aşırılık…) ve zaman bildirirler. Bu durumlarda tek başlarına veya oluşturdukları öbekle birlikte cümlenin herhangi bir öğesi olabilirler.

Sabahleyin erkenden okulda olurum.
Çok güzel olmuş.
Çok güzel bir kazak almış.
Pek iyi bir insana benziyor.
Bursa, Türkiye’nin en yeşil kentidir.
Akşama kadar avare avare geziyor.


Yorum yapılmamış

  1. çok fazla bilgi var keşke daha çok örnek verseydiniz çünkü benim daha çok örneğe ihtiyacım var

Leave A Reply