Zatürre nasıl bir hastalıktır? Zatürrenin nedenleri, belirtileri, komplikasyonları nelerdir? Zatürre (Pnömoni) hastalığı ve tedavisi hakkında bilgi.
ZATÜRREE (Pnömoni) Nedir? Zatürre Nasıl Bir Hastalıktır?
Tıp dilinde «pnömoni» denen zatürree, özellikle pnömokok veya diğer bazı bakteri ve virüslerin akciğerlerde meydana getirdiği bir hastalıktır. Bu mikroplar, kan suyu ve hücrelerinin akciğer dokusunda ve boşluklarında toplanmasına ve dolayısıyla iltihap ve yoğunlaşmaya sebep olur.
Zatürree, insanda rastlanan en ağır intan (enfeksiyon) hastalıklarından biridir. Ilık iklimlerin hastalığı olmakla beraber, tropik bölgelerde de görülür. Soğuk, rutubet ve değişik hava şartları hastalığa yakalanmayı kolaylaştırır.
Zatürreenin değişik şekilleri vardır. Hastalığı meydana getiren mikrobun cinsine veya akciğerlerde husule gelen iltihabın şekline göre aşağıdaki gruplara ayrılır.
1 — Mikroplara göre: a) Pnömokok, b) Streptokok, c) Stafilokok, d) Friedlander basili, e) Enfluenza, f) Tüberküloz, g) Virüs pnömonileri.
2 — İltihabın şekline göre:
- a) Lober Pnömoni. — Bir veya birkaç akciğer lobunu kaplıya.n kitle halinde iltihap ve yoğunlaşmadır.
- b) Bronko-Pnömoni. — Soluk borularının en son dallarını ve alveolleri (kesecikler) içine alan iltihaplanmadır.
- c) Aspirasyon Pnömonisi. — Her hangi bir maddenin -soluk borusuna kaçmasıyla özel tipte bir zatürree meydana gelebilir. Ameliyatlarda, bazı hastalıklar sırasında kusma ile mideden gelen maddelerin, yahut ağızdan başka yabancı cisimlerin soluk borusuna kaçtığı olur. Daha çok solunum refleksinde bir tembellik veya bozukluk sonucu meydana gelen bu durumlarda öze! bir bakteriyle ilgili olmadan da zatürree başlayabilir.
- d) Hipostatik Pnömoni. — Sürekli hastalıklar (müzmin), bilhassa akciğerlerde kan toplanmasına sebep olan kalb hastalıkları sonucu olan zatürreelerdir. Bu gibi hallerde hastalık yapma kabiliyeti çok az olan mikroplarla dahi kolayca pnömoni husule gelebilmektedir.
Pnömokok Pnömonisi
Pnömokoklar tarafından meydana getirilen ve en çok raslanan zatürree tipidir. Hastalık, bazan bir, bazan her iki akciğerde kitle halinde yoğunlaşma ve iltihaplanmaya sebep olur.
Pnömokoklar mum alevi şeklinde, mikroskopta çift çift görülen ve bugüne kadar 70 kadar tipi ayrılabilen kok cinsinden mikroplardır. Vakaların %80’ini 1’den 8’e kadar olan tipler meydana getirir.
Pnömokoklar, normal olarak insanların boğazında bulunabildiği gibi, başka kimselerden, hastalardan, portörlerden (taşıyıcılar) de alınabilir. Ancak hastalığın ortaya çıkabilmesi için bazı şartlar lazımdır. Zatürree salgınlarına çok seyrek rastlanır; hastalık daha çok şurada burada tek vakalar halinde görülür.
Hastalık kimlerde görülür?
Zenciler, beyazlardan daha kolay zatürreeye yakalanır. Kadın ve erkeklerde zatürreeye istidat aynıdır. Yalnız erkekler, mesleklerine göre dış hayatın ağır şartlarına maruz bulunduklarından daha fazla yakalanmaktadırlar. Çocukluk ve ihtiyarlık çağında, hastalığa karşı istidat artar.
Zatürree, fakir ve beslenme durumu bozuk olanlarda daha çok görülür. Güç işlerde çalışanlar ve fena hava şartlarında bulunanlar hastalığa kolaylıkla yakalanırlar. Kalabalık şehirlerde hayat şartlarının kötü olması da, köylere göre vakaların daha çok bulunmasını kolaylaştırır.
Yorgunluk, ileri derecede zayıflık, alkolizm, şiddetli bir terlemeden sonra üşüme zatürreenin çıkmasına sebep olabilir. Sıcaklığı birden değiştiren hava şartları, soğuk, önemli sebeplerdendir. Kış sonu ve ilkbahar başlangıcı bu bakımdan en sakınılacak hava durumunu gösterir. Nezle, grip, bademcik iltihabı gibi hastalıklar zatürreeyi hazırlayan en önemli sebeplerden sayılır. Nitekim pnömoni çoğunlukla tâli (sekonder) bir hastalık olarak ortaya çıkar.
Belirtileri
Kuluçka devri 24-48 saat kadardır. Hastalık birdenbire, şiddetli terleme, yan ağrısı ve ateşle başlar. Titremeyle yükselen ateşten sonra (39.5 – 40 derece) solunum rahatsız ve hızlı bir durum alır. Hasta sık sık öksürür ve az miktarda pembe veya paslı balgam çıkarır. Dil paslıdır, dudakta uçuk belirir.
Yan ağrısı zatürreede çok önemli bir belirtidir. Bu ağrı meme başı bölgesinde, bazı vakalarda karında duyulur. Hastalık bilhassa çocuklarda, çok defa karın ağrısiyle başlar.
Başlangıçta kesik ve kuru olan öksürük gittikçe artar ve nöbetler halinde gelerek şiddetli ağrıya sebep olur. Öksürükle çıkan balgam, ilk günler pembe ve hafif kanlıdır. 3-4 gün sonra paslı ve yapışkan bir hal alır; bazen limon veya portakal rengini de alabilir. Balgamda cerahat hücreleri ve pnömokoklar vardır.
Zatürreenin önemli belirtilerinden biri de solunum güçlüğüdür. Solunum sayısı yükselerek dakikada 25 ila 40 arasında değişir. Soluk almada burun kanatları genişler. Soluk vermede inleme olur. Soluk alıp vermede yan ağrısı hastayı çok rahatsız eder.
Zatürreede ayrıca sinir belirtileri, bilhassa çocuklarda menenjiti hatırlatan kasılmalar olabilir. Mide, barsak yönünden bulantı, kusma, karında şişkinlik, bazen ishal görülebilir.
Hastalığın Bitişi
Ateş, bir hafta, on gün devam ettikten sonra (40-41) derece arasında) kriz halinden normale, hatta normalin altına düşer. Hasta bol bol terler, nabız ve solunum sayısı azalır, birkaç saat içinde durum iyiliğe döner.
Ağır vakalarda ateş yüksek kalır, nabız ve solunum daha da hızlanır. Hastalığın akciğerlerin büyük bir kısmına yayılmasıyla dolaşım yetmezliği veya kalp ihtilatları olursa hasta ölebilir.
Zatürree İhtilatları ( Komplikasyon)
Zatürreenin seyri sırasında veya sonunda çeşitli organ ve sistemlerde şu hastalıklar ve bozukluklar ortaya çıkabilir. Kuru veya sulu zatülcenp, göğüs zarları (plevra) arasında cerahatlenme, kalp zarı iltihabı, kalp içi iltihabı, menenjit, mafsal iltihapları, tromboz ve amboli sebebiyle damar tıkanmaları, karın zarı iltihabı (peritonit), nefrit, akciğer absesi, ciltte apseler, tükürük bezi iltihabı, orta kulak iltihabı.
Zatürree, bazen çok kısa, meselâ 24-48 saat kadar sürer ve geçer. Erken tedavi, çok zaman, hastalığın bu kadar kısa zaman içinde iyi olmasını sağlar.
Yaşlılarda, sinsi başlayan ve o şekilde devam eden pnömoniler olmaktadır. Ateş çok defa normal veya çok hafiftir. Gidiş sakin olmakla beraber bu gibi vakalar çok kötü sonuçlar verebilir.
Tedavi
Sülfamid ve penisilinin bulunması zatürree tedavisinde yepyeni bir ufuk açmıştır. Penisilin pnömokokların en tesirli ilacıdır.
Zatürreeli hastanın tam istirahat etmesi şarttır. Hasta yarı oturur vaziyette yatırılır. Oda iyice havalandırmalıdır.
Yemekler bol şekerli ve nişastalı besinlerden seçilmeli, yüksek kalorili olmalıdır. Süt, çorba, hoşaf, meyve suları vermek uygundur. Verilen sulu yiyecekler günde 3 litreyi bulmalıdır. Pnömokoklara karşı verilen antibiyotiklerden başka, öksürüğe, yan ağrısına, karın şişkinliğine karşı çeşitli ilâçlar verilir. Hastalığın gidişi sırasında ortaya çıkan birçok belirtiler, bozukluklar ve ihtılatlar tedavide dikkatle göz önüne alınır.
Pnömokoklara karşı serum tedavisi de yapılabilir. Eskiden çok kullanılan bu tedavi usulüne bugün ancak antibiyotiklere direnç gösteren vakalarda baş vurulmaktadır.
