Zeigarnik Etkisi nedir, nasıl ortaya çıkmış ve anlaşılmıştır? Zeigarnik Etkisi üzerine yapılan çalışmalar, günlük hayatımızda kullanımı.
Kendinizi başka şeylere odaklanmaya çalışırken okul veya iş için kısmen bitmiş bir proje hakkında düşünürken buldunuz mu? Ya da belki de en sevdiğiniz TV şovunda veya film dizisinde ne olacağını merak ettiniz mi? Zeigarnik etkisi, bitmemiş görevleri bitmiş görevlerden daha çok hatırlama eğilimidir.
Özet:
-
- Zeigarnik etkisi, insanların bitmemiş veya eksik görevleri tamamlanmış görevlerden daha iyi hatırlama eğiliminde olduklarını belirtir.
- Etki ilk olarak, bir kafede garsonların henüz vermedikleri siparişleri dağıttıklarından daha iyi hatırlayabildiğini fark eden Rus psikolog Bluma Zeigarnik tarafından gözlemlendi.
- Çok fazla araştırma Zeigarnik etkisini destekler.
- Zeigarnik etkisi bilgisi ertelemenin üstesinden gelmeye, çalışma alışkanlıklarını iyileştirmeye ve zihinsel sağlığı geliştirmeye yardımcı olabilir.
Zeigarnik Etkisinin Kökenleri
Bir gün, 1920’lerde yoğun bir Viyana restoranında otururken, Rus psikolog Bluma Zeigarnik, garsonların yiyeceklerini alma ve henüz ödeme yapmayan masaların siparişlerinin ayrıntılarını başarıyla hatırlayabildiğini fark etti. Ancak yemek teslim edilir ve ödeme yapılır yapılmaz, garsonların siparişlerle ilgili anıları akıllarından kayboldu.
Zeigarnik bu fenomeni incelemek için bir dizi deney yaptı. Katılımcılardan kil figürü yapmak, bir bulmaca yapmak veya bir matematik problemini tamamlamak gibi şeyler de dahil olmak üzere 18 ila 22 basit görevi tamamlamasını istedi. Katılımcılara verilen görevlerin bazılarının tamamlanmasına müsaade edilirken, bazı görevlerin ise tamamlanmadan yarıda kesilmesi sağlandı. Daha sonra katılımcılardan üzerinde çalıştıkları görevler hakkında bilgi verilmesi istendi. Zeigarnik, katılımcıların önce hangi görevleri hatırlayacağını bilmek istedi. İlk katılımcı grubu, kesintiye uğramış görevleri tamamladıkları görevlerden % 90 daha iyi hatırlattı.
Zeigarnik Etkisi Desteği
Daha fazla araştırma Zeigarnik’in ilk bulgularını destekledi. Örneğin, 1960’larda yapılan bir çalışmada, bellek araştırmacısı John Baddeley katılımcılardan belirli bir süre içinde bir dizi anagramı çözmelerini istedi. Daha sonra bitiremedikleri anagramların cevapları verildi. Katılımcılar, bitermedikleri anagramlardaki kelimeleri, başarıyla bitirdikleri anagramların kelimelerinden daha iyi hatırlayabildi.
Benzer şekilde, 1982’de yapılan bir çalışmada Kenneth McGraw ve Jirina Fiala, mekansal bir akıl yürütme görevini tamamlamadan önce katılımcıların görevlerini yarıda kesti. Deney bittikten sonra bile, katılımlara hiçbir teşvik verilmediği halde katılımcıların % 86’sı kalmaya ve işi bitirinceye kadar görev üzerinde çalışmaya devam etmeye karar verdi.
Ziegarnik Etkisine Karşı Kanıtlar
Kesinti zamanlaması, bir görevi başarıyla tamamlama motivasyonu, bireyin ne kadar yorgun olduğu ve görevin ne kadar zor olduğuna inandığı gibi şeylerin tamamlanmamış bir görevi hatırlamasını etkileyeceğini öne sürüldü. Örneğin, kişi bir görevi tamamlamak için motive olmazsa, işi tamamlayıp tamamlamamasına bakılmaksızın görevi hatırlama olasılığı daha düşük olacaktır.
McGraw ve Fiala’nın çalışmasında, ödül beklentisinin Zeigarnik Etkisini zayıflattığı gösterildi. Deneye katılması için bir ödül vaat edilmeyen katılımcıların çoğu, kesintiye uğradıktan sonra göreve geri dönerken, bir ödül vaat edilen çok daha az sayıda katılımcı kesintiden sonra göreve döndü.
Günlük Yaşam için Çıkarımlar
Zeigarnik etkisi bilgisi günlük yaşamda kullanılabilir.
Ertelemeyi Aşmak
Etki özellikle ertelemenin üstesinden gelmeye yardımcı olmak için çok uygundur. Sık sık ezici görünen büyük görevleri erteleriz. Bununla birlikte, Zeigarnik etkisi ertelemenin üstesinden gelmenin anahtarının başlamak olduğunu göstermektedir. İlk adım, görünüşte küçük bir şey olabilir. Ancak anahtar, görevin başlatılmış olması, ancak tamamlanmamış olmasıdır. Bu, görevin düşüncelerimize girmesine neden olacak psikolojik enerjiyi alacaktır. Bizi görevi tamamlamaya itecek rahatsız edici bir duygudur.
Çalışma Alışkanlıklarını İyileştirme
Zeigarnik etkisi, bir sınava giren öğrenciler için de yararlı olabilir. Bu etki bize çalışma oturumlarının kesilmesinin hatırlamayı gerçekten geliştirebileceğini söylüyor. Bu nedenle, tek bir oturumda bir çalışma yerine, öğrencinin başka bir şeye odaklandığı molalar programlanmalıdır. Bu, öğrencinin onu prova etmesini ve birleştirmesini sağlayacak ve hatırlanması gereken bilgiler hakkında müdahaleci düşüncelere neden olacak ve sınava girerken daha iyi hatırlanmasına yol açacaktır.
Ruh Sağlığına Etkisi
Zeigarnik etkisi ayrıca insanların zihinsel sağlık sorunları yaşayabileceklerine işaret eder. Örneğin, bir kişi önemli görevleri eksik bırakırsa, ortaya çıkan müdahaleci düşünceler stres, endişe, uyku güçlüğü ve zihinsel ve duygusal tükenmeye yol açabilir.
Öte yandan, Zeigarnik etkisi görevleri tamamlamak için gerekli motivasyonu sağlayarak zihinsel sağlığı iyileştirebilir. Ve bir görevi tamamlamak, bireye bir başarı hissi verebilir ve benlik saygısı ve kendine güveni teşvik edebilir. Özellikle stresli görevleri tamamlamak, psikolojik refahı artırabilecek bir kapanma hissine yol açabilir.
