Zeka nedir? Zeka türleri nelerdir? Zekanın özellikleri, zekayı açıklayıcı kuramlar nelerdir? Zeka hakkında bilgi.
ZEKÂ
Zekânın, kesin olarak üzerinde anlaşılmış bir tanımını yapmak çok zordur. Zekâ, birçok yeteneği ve etkinliği kapsar. Çok sayıdaki bileşenin kümeler halinde organize olması ve işlenmesiyle ortaya çıkar. Bu bileşenler;
– Düşünmede çeşitlilik, esneklik ve hız,
– Soyut düşünme ve akıl yürütme yeteneği,
– Geçmiş yaşantı ve deneyimden yararlanma yeteneği,
– Doğru çözüm bilinmediğinde doğaçlama yapabilme yeteneği, yaratıcılık, geçerli bir sonuca ulaştıran hayal kurma yeteneği,
– Doğru tahminlerde bulunabilme, çok aşamalı planlar yapabilme,
– Zaman içinde kavram, kategori ve düşünceleri daha dakik ve düzenli hale getirme,
– Doğru olan yeni analojiler kurabilmedir.
Zekâ daha kapsamlı olarak ifade edilecek olursa amaca yönelik biçimde eylemde bulunma, mantıksal düşünme, çevreyle etkili bir şekilde başa çıkma yeteneğidir.
Aşırı bir genelleme ile zekâyı “genel yetenek” olarak kavramsallaştırabiliriz.
ZEKÂYI AÇIKLAYICI KURAMLAR
✓ Tek etmen kuramı
Zekâ genel bir yetenektir. Herhangi bir alanda başarılı olan birinin diğer bütün alanlarda başarılı olabileceğini öne sürer.
✓ Çift etmen kuramı
Zekâ, bir genel yetenek ile birçok özel yetenekten oluşur.
✓ Çok etmen kuramı
Zekâ, tek bir genel yetenek değil birçok özel yeteneğin toplamından meydana gelir. Thorndike’a göre zekânın soyut, mekanik ve sosyal olmak üzere üç şekli vardır.
Thorndike’a Göre Zekâ Türleri
a) Soyut zekâ: Bu zekâya sahip olanlar kelimeler, sayılar, formüller ve şemalar alanında başarılı olurlar; semboller arasındaki ilişkileri kolayca görürler.
b) Mekanik zekâ: Bu zekâ türü mekanik araçları ve makineleri kullanmada kendini gösterir. Buna “somut zekâ”da denir,
c) Sosyal zekâ; Kendini daha çok sosyal işlerde gösterir. Sosyal zekâ sahibi bir kimse kendini başkalarına sevdirir ve saydırır; birçok dost edinir, aranan bir kişi haline gelir.
Zekânın soyut, mekanik ve sosyal zekâ şeklindeki ayrımına katılmayan birçok psikolog vardır.
