Zerdüştlük nedir, nasıl ortaya çıkmıştır? Zerdüştlük dininin inançları, özellikleri, tarihçesi nedir, hakkında bilgi.
ZERDÜŞTLÜK
Zerdüşt, M. O. 1000 ile 700 yılları arasındaki süre içinde yaşamış bir filozof ve ahlakçıdır. İran’da yaşamıştır. Hangi milletten olduğu kesin olarak bilinmemektedir. İranlı, ya da Türk olduğu yolunda bazı görüşler bulunmakla beraber, birçok tarihçiler onu Hintli sayar. Söylentiye göre, Hindistan’da bulunduğu. sırada, Budizm inançlarına da karşı gelmiş; bu yüzden bir süre hapsedildikten sonra bu ülkeden kovulmuştur.
Zerdüşt uzunca zaman ortadan kaybolmuş, nihayet bir gün Türkistan’ın Belh şehrinde ortaya çıkıp, ileride din niteliğine yönelen prensiplerini yaymaya başlamıştır. Din ve ahlak konusunda ortaya attığı görüşler, ilk zamanlar İran’da büyük tepkilerle karşılanmışsa da, bunlar kısa zamanda geniş taraftar yığını toplamıştır. Zerdüşt’ün görüşlerini ve prensiplerini asıl din haline getiren oğlu İsfendiyar’dır.
Şark dillerinde, genellikle, Zerdüşt diye anılan bu kişiye Zend dilinde «Zarathustra», batılılarda ise «Zaraostre» denilmektedir.
Zerdüşt’ün prensiplerini koyduğu, oğlu İsfendiyar’ın da kurup teşkilâtlandırdığı Zerdüştlük’te, Şamanlık çağı Türk inançları ile eski Iran dinlerinin belirli etkileri göze çarpar. Bundan başka Zerdüştlüğün en dikkate değer noktalarından biri, bu çevrede tek tanrıcılık görüşüne ilk yönelişi teşkil etmesidir. Mazdeizm denilen biraz daha farklı bir inancı da doğurmuş bulunan Zerdüştlüğe göre; insanların ve bütün kâinatın kaderine hakim iki büyük ilahi kudret vardır. Şamanlığın «yersu» ve «göksu»larına benzeyen bu iki kudretten biri «Hürmüz», öteki «Ehrimen»dir. İnsanları ebedi saadete, ya da ebedî azabe ulaştırmak İçin bu iyilik ve kötülük tanrıları devamlı savaş halindedirler. İyilik tanrısı Hürmüz; güneş, ışık ve aydınlık halinde; kötülük tanrısı Ehrimen ise karanlık ve ıstıraplar halinde şekillenmişlerdir.
Işık ve güneş niteliğindeki iyilik tanrısı Hürmüz’ün yardımcısı «Mitra» adlı bir baş melektir. Hürmüz, insanoğullarına yardımı, onun aracılığı ile yapar. Kötülük tanrısı Ehrimen’ in, insanlara fenalık yapmak, yollarını şaşırtmak için kullandığı araç ise şeytandır. Zerdüştlükte de büyük dinlerdeki gibi, ahret vardır. Ahreti dünyaya bağlayan bir de köprü bulunmaktadır, Müslümanlıktaki sırata benzeyen bu köprü, insanlar için bir imtihan yeridir. Buradan geçebilenler cennete; geçemeyenler cehenneme gideceklerdir.
Çalışkanlığı, ticaret ve sanatı, özellikle ziraatı bir ibadet olarak kabul eden Zerdüştlük; yüksek ve temiz ahlâk esaslarına dayanır.
Zerdüştlükte tapınak, ateşten ye ateş yakılan yerden ibarettir. Ateş, aydınlığı ve Hürmüz’ü temsil etmektedir. Onun bulunduğu yerde Ehrimen barınamaz. Muğ ismi verilen Zerdüşt rahipleri, belli yerlerdeki ateşgedelerde basit törenlerle halkın ibadetini yönetirler.
Zerdüştlük İran’da kısa zamanda gelişip yerleşmiş, Irak’a ve Azerbaycan’a da yayılmıştır. Sasaniler devrinde İran’ın resmi dini haline gelmiştir. Zerdüştlüğe en büyük darbeyi vuran Müslümanlıktır. Hazreti Ömer’in halifeliği zamanında, İran’ı fetheden Saad İbn-i Vakkas adlı Arap kumandanı, buradaki bütün ateşgedeleri söndürdü; Zerdüştileri İslâmlığı kabule mecbur etti; kabul etmeyenleri ve Muğ’ları işkenceyle öldürttü. Bu baskı altında İran’daki Zerdüştilerin çoğu Müslüman oldular; Müslümanlığı kabul etmeyen Zerdüştler, toplu halde, Hindistan’a göç ettiler. Mecusi diye anılan bu Zerdüştlerden bugün Bombay ve dolaylarında 3-4 yüz bin kadar tahmin edilen bir nüfus mevcuttur. Iranda da, dağınık halde, birkaç yüz bin Mecusi hala vardır.
Zerdüştlüğün kutsal kitabı; Zerdüşt’ün görüşlerini, inançlarının felsefi ifadelerini ve dualarını ihtiva eden Zend’dir. Bu kitaba sonradan bazı kimseler tarafından şerhler ve tefsirler eklenmiş, bundan sonra da eser, «Zend-Avesta» adını almıştır. «Zend-Avesta» hemen bütün batı dillerine çevrilmiş, üzerinde bilim ve sanat incelemeleri yapılmıştır.
Zerdüştlük Hakkında Bilgi
Zerdüştlük; yaşamı üzerine açık seçik hiçbir bilgi bulunmayan (İÖ 8. yüzyıl) Zerdüşt (Zoroastre, Zaratustra) adlı İranlının belirlediğine inanılan dinsel öğretidir. (Zerdüştlik, Zerdüştiyye, Zoroastrisme).
Gatha diye adlandırılan özdeyiş değerindeki ilâhilerini derleyen kitabı Avesta (yanlış olarak Zend-Avesta) diye anılır. Dinler tarihini inceleyenler tarafından Zerdüştçülük, yeni bir din değil, İran’ın üç evreden geçmiş ateşe tapma inancının (Mazdeizm) orta aşamasıdır; ama anlamda Zerdüşt de bir peygamberden çok bir din reformcusu sayılmalıdır. Çağının bütün bilgilerini özümsemiş yüce bir bilge olduğu, kaynaklardaki gatha’ların özle değeriyle kanıtlanır, ikinci (düalist) bir öğreti olan Zerdüştçülük, aynı kaynaktan çıkmasına olanak bulunmayan karşıt ilkeleri tanrılaştırarak uygulanması kolay (pratik) amaçlar koyar. İyilik Ahura Mazda’nındır (Farsçası Hürmüz), kötülük Ahriman’ın (Ehrimen, Angra Mainyu). Örneğin iyi Tanrı Ahuramazda ateşi yaratınca kötü Tanrı Angra Mainyu bunun karşıtı olan dumanı ortaya çıkarır. Hem evrendeki düzen hem insan yapısındaki özellik bu karşıt güçlerin sürekli savaşı biçiminde sürüp gider.
Ahuramazda ateşi yaratınca kötü Tanrı Angra Mainyu bunun karşıtı olan dumanı ortaya çıkarır. Hem evrendeki düzen hem insan yapısındaki özellik bu karşıt güçlerin sürekli savaşı biçiminde sürüp gider. Ahuramazda aynı zamanda gök ve ışık (aydınlık) güçlerinin kaynağıdır. Kendisinden kopan Ehrimen (Angra Mainyu) yeraltı dünyasının, karanlığın, şeytansı güçlerin odağıdır. Zerdüşt ilkeleri, tarımı kutsar; çalışan, üreten çiftçiyi onurlandırır, ateşe ve ocağı aşırı önem yükler. Gerçek dindarlığı oruç, tapım gibi kalıplarda değil çalışmada, yaratmada, toprak işçiliğinde görür. Simgesi güneş (aydınlık, ateş) olan Ahuramazda; bütün yaratıcılığıyla iyiliklerin, güzelliklerin, sevgilerin, kaynağıdır.
