Zeybek nedir? Zeybek oyununun yöresi, tarihçesi, özellikleri nelerdir? Zeybek oyunu hakkında bilgi.
Zeybek; Genel olarak bütün Ege dolaylarında ve daha çok köylerde, çiftliklerde yaşayan Türkler’e verilmiş bir isimdir. Zeybekler —meselâ Yörükler ve Tahtacılar gibi— Anadolu köylüsünden ayrı inanç ve geleneklere bağlı değillerdir. Din ve karakter yönünden Türk köylüsünün tipik ve mert örneğidirler.
Özel bir giyimleri vardır. Zeybek kıyafeti, hemen daima, işlemeli ve diz kapaklarını mutlaka açıkta bırakan şalvar, kuşak ve üstte çepken, başta börk, ya da fes üstüne sarılmış telli ipek çevre, silâhlık, ayakta yemeni, yahut çizmeden ibarettir. Bütün bu giyim kuşamda hâkim renkler; açık-koyu mavi, siyah, sarı ve kırmızıdır.
Zeybekler; atılgan, cesur, mert, mazluma dost, haksıza düşman kimselerdir. Tek tek, yahut gruplar halinde yaşarlar. Çeşitli alanlarda sivrilmiş, isim yapmış olanları ya kendiliğinden, ya arkadaşlarının yardımı ve isteği ile başkan olur. Başkanın unvanı “Efe” dir. Efe’nin, yardımcıları «Kızan» diye anılırlar. Kızanlar, efenin gerçekten sadık dostlarıdırlar, ama hiçbir şekilde uşağı değillerdir.
Zeybekler, Osmanlı İmparatorluğu zamanında, vakit vakit, topluca katıldıkları savaşlarda, hafif süvariler olarak, çok yararlı olmuşlardır. Onlara hareket ve sürat kabiliyetlerinden dolayı, cıva anlamına gelen “Zeybak” adı verilmiş bulunduğu yolunda bir söylenti varsa da, bu uydurma bir benzetmeden ileri gitmemiştir. Zeybek kelimesinin nereden geldiği henüz tespit edilmiş değildir.
Zeybekler, Osmanlı devletinin son zamanlarında “Efe“lik karakterini biraz zedelemişlerdir. Dağlara çıkma, eşkıyalık yapma gibi olaylarla bir ara devletin başına dert olmuşlarsa da İstiklâl Savaşında düşmana karşı giriştikleri çete savaşları ve büyük yararlıkları, onların bu hatalarını unutturmuştur. Cumhuriyetten sonra zeybeklik ve efelik, biraz da kendiliğinden, tasfiyeye uğramıştır. Zeybeklik, bugün, tarihi bir hâtıra ve sembol olarak mevcuttur ve ulusun mertlik karakterinin anıları şeklinde devam etmektedir. Anadolu halk oyunlarının en güzel çeşitlerinden biri de zeybek oyunudur.
