Baraj nedir, ne işe yarar? Barajların özellikleri ve çeşitleri, çevreye etkisi nedir? Barajlar hakkında kısaca bilgi.
BARAJ
Baraj suyu tutmak için, nehirlere ya da derelere inşa edilen bir bariyerdir. Tutulan su; sulama ve içme suyu olarak veya enerji elde etmek için kullanılabilir.
İlk barajlar, yaklaşık 5.000 yıl önce Orta Doğu’da İnşa edilmişlerdir. Bu barajlar, su kanalları vasıtasıyla, tarlaların sulanmasında kullanılmaktaydı. Suriye’de Asi Irmağı üzerinde, Milattan Önce yaklaşık 1300 yılında inşa edilen baraj, Homs şehri yakınlarında bulunan tarlaların sulanmasında halen kullanılmaktadır.
SU AKIŞININ KONTROLÜ
Bugünkü barajlar; sulamanın yanı sıra , su akışının kontrolü ve su enerjisinden faydalanarak elektrik üretilmesinde kullanılmaktadır. Çin, Bangladeş ve Amerika’nın deniz seviyesinden alçak olan bölgelerinde bulunan barajlar, su baskınlarının önüne geçebilmek için inşa edilmektedir. Diğer barajla suyun suni göllerde (baraj gölü) depolanması için inşa edilirler. Depolanan su daha sonra, evlere ve sanayi kuruluşlarına gönderilir.
HİDROELEKTRİK BARAJLARI
Hidroelektrik barajları suyu kullanarak elektrik üretir. Çok büyük miktarda suya ve çok uzun su düşüş mesafesine (barajın üst kısmından alt kısmına) ihtiyaç vardır. Dünya elektriğinin yaklaşık %20’si hidroelektrik barajları ile üretilir.
TOPRAK SET BARAJLARI
En basit barajlar toprak set barajlarıdır. Topraktan ve taştan yapılan bu barajların iç kısmı su geçirmez olup, suyun dışarıya sızmasını önler. Mısır’daki Aswan Yüksek Barajı, Nil Nehri’nden akan yıllık su miktarını kontrol eder ve tüm ülkeye elektrik enerjisi sağlar.
AĞIRLIK VE KEMER BARAJLARI
Ağırlık barajları taştan veya betondan yapılırlar. Ağırlıkları ve güçleriyle suyu tutarlar. Kemerli barajlar ise eğimlidir, öyle ki; fazla su barajı aşarak kanyonlara ya da geçitlere yönelir. Bu nedenle kemerli barajlar ince olabilir, örneğin; İtalya Alplerinde kurulu Vaiont Barajı 265 metre yüksekliğinde olmasına rağmen, gövdesinin kalınlığı yalnızca 23 metredir.
ÇEVREYE ETKİSİ
Baraj inşası çevreye etki ederek vahşi yaşamı tahrip edebilir. Bazı barajlarda balık merdiveni bulunur. Bu merdiven sayesinde, somon balığı gibi balıklar, nehirlerin yukarı kısımlarına çiftleşmek için seyahat edebilirler.
