Toplumsal Sapma Nedir? Türleri ve Nedenleri, Olumsuz Sonuçları

0
Advertisement

Toplumsal sapma nedir? Toplumsal sapmanın türleri ve nedenleri nelerdir? Toplumsal sapmanın olumsuz sonuçları hakkında bilgi.

Toplumsal Sapma

Toplum yaşamının düzenli olabilmesi için insanların toplumsal normlara uyması gerekir. Bunlara uyulduğu sürece toplum sağlıklı ve uyumlu olabilir. Ancak, dünyanın hiçbir yerinde insanların kurallara eksiksiz olarak uyduğu bir toplum görülmez.

İnsanların toplumsal normlara uygun olmayan biçimde davranmasına toplumsal sapma adı verilir. Toplumsal sapma, toplumun büyük çoğunluğunca benimsenen normlara karşı gelme şeklinde karşımıza çıkar. Bu durum toplumsallaşma sürecindeki aksaklıklardan kaynaklanır. Toplumsallaşma; bireyin toplumun değerlerini öğrenmesi sürecidir. Bu süreçte bireyin rollerini öğrenmesi, yetenek ve becerilerini kullanması sağlanarak nitelikli bir kişiliğe sahip olması amaçlanır. Bu amaçlara ulaşılmaması hâlinde birey başarısız bir toplumsallaşma süreci geçirir, toplumun norm ve değerlerini benimseyemez. Bu da onun toplumsal kurallara karşı gelerek sapma davranışı göstermesine neden olabilir.

Toplumsal sapma olumlu ve olumsuz olmak üzere ikiye ayrılır:

Olumlu sapma, toplumun istediği biçimde ve ideal davranış kalıpları yönünde olan sapmadır. Toplumu ileri götürecek değer ve normlara ulaşmak isteyen kişilerin o anki değer ve normlara aykırı davranışları olumlu sapmadır. Ünlü devlet adamlarının, bilim adamlarının ve sanatçıların başarıları olumlu sapmaya örnektir.

Olumsuz sapma, toplumca onaylanmayan, karşılığı ceza olan sapmadır. Hırsızlık, cinayet, rüşvet gibi normlara aykırı her türlü davranış olumsuz sapmadır.

Advertisement

Toplumsal sapmanın nedenleri, çeşitli düşünürler tarafından farklı şekillerde ortaya konmuştur. Bu görüşleri aşağıdaki gibi toplayabiliriz:

• Bazı düşünürlere göre, toplumsal sapma psikolojik nedenlere dayanır. Örneğin; zekâ gerilikleri, madde bağımlılığı, kişilik bozuklukları normların çiğnenmesinde etkilidir.

• Toplumsal sapmada farklı kültürlerden gelmiş olma ve grup farklılıkları da etkilidir. Örneğin, kırsaldan kente göç eden bireyler, kentin yaşam biçimi, değer ve normlarını benimsemeyerek toplumla bütünleşmede zorlanabilirler. Bu durumda bireyler, kültürel çatışma yaşayarak yeni değer ve normlara uyum göstermez. Bunun sonucunda ihtiyaçlarını; kaçakçılık, yasa dışı örgütlere katılma, izinsiz yapılaşmanın olduğu bölgelere yerleşme gibi yollardan karşılamaya çalışarak sapma davranışı gösterebilirler.

• Hızlı değişmelerin yaşandığı dönemler de sapma davranışına neden olur. Örneğin; savaş, devrim, terör ve ekonomik bunalım dönemlerinde alışılmış olan düzenin aniden bozulması sonucu değer ve normlarda değişmeler olur. Eski düzenle yenisi arasında bir tercih yapamayan bireyler, yaşadıkları bu uyum sorunu nedeniyle tüm kuralları reddederek bir kuralsızlık (anomi) durumu yaşar ve kurallara uymazlar.

• Sapma davranışında toplumsal sorunlar da etkilidir. Yoksulluk, boşanma oranındaki artış gibi nedenler; isyan, yağma, panik gibi durumlar sapma davranışına yol açabilir.

• Toplumsal sapmanın bir nedeni de, toplumca benimsenen amaçlarla bu amaçları gerçekleştirecek yollar arasındaki uyumsuzluktur. Örneğin; günümüz toplumunda önemli amaçlardan biri, başarılı olmaktır. Bu da bireyin eğitim ve öğrenim derecesiyle ölçülür. Ancak her insan iyi bir eğitim ve öğrenim göremeyebilmektedir. Bu nedenle gerekli ortamı, maddi gücü ve becerisi olmayan bazı insanların bu amaca ulaşması zordur. İşte, toplum içinde başarılı olmak amacında olan ama bu amaca götürecek yolların kapalı olduğunu gören bazı bireyler, toplumsal sapma gösterir. Hırsızlık, sahtekârlık gibi meşru olmayan yolları kullanarak da amacına ulaşmaya çalışır.

Advertisement

• Toplumdaki bazı grupların farklı norm ve değerlere sahip olmaları da sapma nedenidir. Bunlardan, egemen kültürden yörelere ve toplumsal kategorilere göre dereceli olarak farklılık gösteren gruplara alt kültür grupları adı verilir. Çoğunluğun değer ve normlarını reddedip bunların tam zıddı olan değer ve normları benimseyen gruplara ise karşıt kültür grupları denir. 1968 yılında, egemen kültürden oldukça farklılaşan düşünce ve davranışlara sahip olan hippiler, toplumsal sapma gösteren karşıt kültür gruplarına örnektir.

• Toplumsal kontrolün zayıflaması da sapmaya yol açan sosyal bir nedendir. Eğer toplumsal kontrol güçlüyse toplumla kaynaşma ve kurallara uyma oranı yüksektir. Eğer bireyler toplumdan kopmuşsa, toplumla olan kaynaşmaları zayıfsa kurallara uyma davranışı az, sapma davranışı çok olacaktır.

Sapma davranışının insanların suçlu görülmeleri sonucu ortaya çıktığını savunan düşünürler de vardır. Her birey, zaman zaman sapma davranışı gösterebilmektedir. Örneğin; bazı insanların vergi vermemek için gelirlerini az göstermeleri, sadece merak ettikleri için başkalarının eşyalarını karıştırmaları, yalan söylemeleri bu tür davranışlardandır. Bu bireyler, kendilerinin sapma davranışında bulunduklarını düşünmezler, başkaları da onları böyle tanımlamaz. Ama birey, bu davranışları yaparken bir kez yakalanır ve suçlu diye nitelendirilirse toplum ona hep suçlu gözüyle bakar. Bu tür bir tanımlama, bireyi diğer sapkın davranışlara doğru iter ve işlediği suçlar artar.

Bazı düşünürlere göre toplumsal sapma, insan varlığının bir parçasıdır. Hatta bu tür davranışlar, toplumun düzenliliği açısından olumlu sonuç verir. Sapma davranışları, toplumun istediği davranışları belirlememizde bize yardımcı olur. Örneğin; aşırı hız yapan bir sürücüye verilen ceza, normal davranışı tanımlamak için bize yardımcı olur. Bu hızın altında araba kullanılması normaldir, diye düşünürüz.

Toplumsal sapmanın neden olduğu bazı olumsuz sonuçlar şunlardır:

• Norm ve değerlerin etkilerinin azalmasına neden olur. Bu şekilde bireyler, hangi davranışların doğru, hangilerinin yanlış olduğuna karar veremezler. Özellikle bireyler, bu tür davranışların yeterince cezalandırılmadığını görürlerse normlar konusunda şüpheye düşmeye başlarlar.

• Toplumsal sapma, ekonomik olanakların israfına neden olur. Devletler, sapma davranışlarını önlemek için bütçelerinden çok büyük miktarlar ayırmaktadırlar. Oysa bu paralar eğitim, sağlık gibi olumlu yönlere aktarılırsa toplumların refahı için önemli adımlar atılabilir.

• Toplumsal sapma, toplumun bireyleri arasında güvenin azalmasına yol açar. Çünkü insanlar başkalarının da kendileri gibi toplumsal normlara uymalarını beklerler. Ancak, bu beklentileri gerçekleşmeyince, örneğin sokakta yürürken saldırıya uğrayınca, paraları çalınınca birbirlerine duydukları güven yok olmaya başlar. Herkes birbirine şüpheyle bakar. Böylece güven ortamı ortadan kalkmış olur.

• Toplumsal sapma, toplumsal kimliğin zedelenmesine, yara almasına neden olur. Toplumsal kimlik, her toplumun kendisine özgü kültür özellikleridir. Değer ve normlar da her toplumun kültürel bütünlüğü içinde yer alır. Bunları öğrenip içselleştiremeyen bireyler toplumsal kimliği taşıyan örnekler oluşturamazlar. Örneğin; bir Fransız, bir Alman, Fransız ve Alman toplumlarının kültür öğelerini, bu arada değer ve normlarını öğrenerek içselleştirmiştir. Eğer birey bu kimliği edinememişse toplumsal değer ve normlara uymaz ve toplumsal sapma ortaya çıkar.


Leave A Reply