Populasyon Nedir? Populasyonun Büyümesini Etkileyen Faktörler Nelerdir?

0
Advertisement

Populasyon nedir? Populasyonun büyümesini etkileyen faktörler nelerdir? Populasyonda ölüm ve doğum oranı, grafikler, hakkında bilgi.

populasyon

Kaynak: pexels.com

POPULASYON

Populasyon, Lâtince “populus” kelimesinden türetilmiş olup, “özel bir alana yerleşen bir grup halk” manâsına gelir. Bu terim ekolojide daha geniş bir anlam kazanmıştır. Ekolojide, “populasyon” denildiği zaman, bir türün, tabiatın belli bir parçasında yaşayan bütün fertlerinin meydana getirdiği topluluk anlaşılmaktadır. Meselâ Ankara’nın tiftik keçisi, Van kedisi, bir ormanın belli türden çamları Türkiye’de yaşayan bütün insanlar birer populasyondur. Yaşadığımız ilçenin, ilin veya bölgenin kargaları, keklikleri, tavşanları, doğ keçileri ayrı ayrı birer populasyondur. Bulunduğunuz yerde yaşayan insan, hayvan ve bitki türlerinin meydana getirdiği bütün topluluğa ise komünite denir. Yani, belirli bir yeri işgal eden bütün populasyonların meydana getirdiği topluluk komüniteyi oluşturur. Bir populasyon tek bir türden meydana geldiği halde, komünite birçok türden ve populasyondan oluşur.

Komünite ve cansız çevre, birlikte ekosistemi meydana getirir. Ekosistemdeki bütün canlı ve cansız varlıklar birbirleriyle etkileşim içindedirler. İster tatlı suda, ister denizde, isterse karada olsun; ototrof ve heterotrofların karşılıklı etkileşimleri ekosistemlerin temel özelliğidir. Bu iki canlı grubunun birbirlerini nasıl ve hangi yollarla etkilediklerini Bölüm 3’de gördünüz. Bir sistemin çalışabilmesi için ya o sisteme dışarıdan enerji verilmeli, ya da enerjiye dönüşebilen hammadde girişi olmalıdır. Ekosistemin sürekliliği için bu şarttır. Bütün ekosistemlerin esas enerji kaynağı güneştir. Güneş enerjisi, ekosistem içindeki yeşil bitkiler tarafından fotosentezle tutulur. Bu enerji ilk olarak CO2 ve su’dan karbohidratları yapmak için kullanılır.

BİR POPULASYON İÇİN DOĞUM ORANI:

Birim zamanda populasyona katılan birey sayısının yüzde ifadesidir.

BİR POPULASYON İÇİN ÖLÜM ORANI:

Birim zamanda populasyondan ölümle ayrılan birey sayısının yüzde ifadesidir.

Bir populasyonda: İçeri göç ve doğum ile dışarı göç ve ölüm olaylarının toplamları arasındaki fark, populasyon artışı ya da azalma miktarını verir. Bu miktar sıfır olduğu zaman populasyon dengede kabul edilir.

Advertisement
POPULASYON YOĞUNLUĞU:

Belirli bir zamanda, birim olarak seçilen bir alanda yaşayan ve aynı türdeki canlıların sayısına denir. Populasyon yoğunluğunu, av-avcı ilişkisi, çevresel koşullardaki değişmeler, besin yarışı etkiler ve belirler.

Populasyonun taşıma kapasitesi: Belirli bir yaşama ortamında yaşayabilecek en fazla canlının sayısal olarak ifadesidir.

POPULASYON BÜYÜKLÜĞÜNÜ SINIRLAYAN ETMENLER

Seçilen bir birim zaman boyunca populasyonun giderek artması şeklinde yorumlanır. Ör: Bir tek hücreli populasyonunun 2 dakika içinde 20, 4 dakika içinde 35, 6 dakika içinde 60 bireye çıkması gibi. Bu artış önceleri hızlıdır. Daha sonra yavaşlar. Populasyona daha az sayıda canlı katılmaya başlar. Ve karakteristik yatık bir S şekli veren büyüme grafiği elde edilir.

populasyonun-buyumesi

populasyonun-buyume-hizi

Populasyon büyüme hızı, bir populasyona, seçilen her birim zamanda katılan bireylerin sayısıdır. Ör: Bir tek hücreli populasyona ilk birim zamanda 8, ikinci birim zamanda 10, üçüncü birim zamanda 15 birey katılması gibi. Bunların ortalaması alınarak birim zamandaki canlı artışı sayısal olarak ifade edilir. Bu hız önceleri yüksektir. Sonra giderek azalır, sonra düşmeye başlar. Ve karakteristik çan eğrisi (büyüme hızı eğrisi) ortaya çıkar.

Advertisement

Dolayısıyla populasyon artışı sınırsız değildir. Belli etmenler tarafından sınırlanır.

Populasyon Büyümesini Sınırlayan Etmenler:

Bu konuda değişik hipotezler vardır. Bunlardan ikisi üzerinde durulacaktır.

1- Malthus hipotezi: Bir populasyonu sınırlayan etmenler dış etmenlerdir. (Dış kuvvetler: (Besin, Çevresel etmenler, Açlık, Hastalıklar, Doğal afetler gibi.) Bu etmenlerden, örneğin besin miktarı, birey sayısına göre azalan populasyonlar açlıktan ölürler. Kontrol edilmeyen populasyonlar da, besin miktarı aritmetik dizi şeklinde artarken, populasyon geometrik dizi şeklinde artar.

2- Wynne-Edwars hipotezi: Bir populasyon iç etmenlerle sınırlanır. Populasyon büyüklüğünü, iç kuvvetler düzenlemektedir.

Bu hipoteze göre: Örneğin besin bulamayan bir populasyonda doğum oranı düşürülerek, birey sayısı ile besin miktarı arasında bir denge kurulmaya çalışılır. Bu konuda John Emlin’in fare populasyonu ile yaptığı bir dizi deney, iç etmenlerin populasyon büyüklüğüne etkisini açıklar:

Deneyin 1. evresinde:

Her gün 250 gr besin veriliyor. Populasyon artışı görülüyor. Besin sıkıntısı başlıyor. Dışarı göç başlıyor. Populasyon dengede

Deneyin 2. evresinde:

Her gün 250 gr besin veriliyor. Populasyon artışı olur. Besin sıkıntısı baş gösterir. Göç yollarının kapatılması (Deneyi düzenleyen kişi tarafından). Doğum oranının düşmesi görülür. Populasyon dengede

Deneyin 3. evresinde:

Besin kısıtlaması yapılmıyor. Populasyon artışı olur. Göç yollarının kapatılması. Yaşama alanının daraltılması. Ölüm oranında artma olur. Populasyon dengede

Sonuç:

Populasyon, değişen çevresel koşullara göre bazı içgüdüsel davranışlar geliştirmekte ve böylece dengede kalmayı başarabilmektedir. Doğum oranının düşmesi, göç etme, güçlü olanların, diğerlerini öldürmesi bu fare populasyonu için iç kuvvetlerdir.

Dış ve iç etmenler birlikte populasyon bü-yemesini sınırlarlar. Yalnızca dış etmenler populasyonu sınırlamaz. Dış etmenlerin, populasyon üzerinde yaratacağı olumsuz koşulların etkisi, iç etmenlerin yardımıyla giderilmeye ve belirli bir dengeye varılmaya çalışılır.

Advertisement


Leave A Reply