Divan edebiyatı nazım türlerinden Terkib-i Bent nedir? Terkib-i Bent özellikleri, örnekleri, açıklaması ve hakkında bilgi.
Divan Edebiyatında Terkib-i Bent
TERKİB-İ BENT :
Terkib-i bentler başlıca iki çeşit konu üzerinde yazılır. Ya şairin kendi felsefi düşüncelerini, toplumun bozuk yönlerini; riyâkârlıkları, dalkavuklukları, hasislikleri; devlet büyüklerinin kötü davranışlarını ele alır, bunları tenkid eder, ya da mersiye konularını işler. Yani büyüklerin, toplumun değer verdiği kimselerin ölümleri üzerine yazılır.
Bent, bölüm demektir. Her bölüm yedi veya on beyitten meydana gelir. Her bent dış şekil bakımından gazel gibi yazılır. Her biri bu kadar beyitle meydana gelen bentlerin (bölümlerin) sayısı da yediden on ikiye kadar değişir. Bu kesin bir sınır değildir. Fakat çoğu bu sınırı aşmazlar. Örneğin Ruhi Bağdadi’nin meşhur terkib-i bendi on yedi bentten meydana gelmiştir. Bu sayıya on altı tane bağlama beyti katılmamıştır. Bentten bende bendiye denen bağlama beyitleriyle geçilir.
Terkib-i bentin en ünlü üstadı Ruhi Bağdadi’dir. Birçokları, bunun eserine nazire yazmışlarsa da onun ölçüsüne ulaşamamışlardır. Tanzimat şairlerimizden Ziya Paşa, bu alanda büyük bir başarı sağlamıştır.
Terkib-i bent’in birinci şekli şu ölçüyle yazılır :
Mefûlü mefâîlü mefâîlü feûlün
Terbib-i bend’in bentlerinin hep aynı konuda olmaları şart değildir. Her bent ayrı bir şeyden sözedebilir.
Şimdi terkib-i bend’in toplumsal konular üzerine yazılmış olanına bir örnek veriyoruz :
Vardım seheri tâ at için mescide nâgâfr
Gördüm oturur halka olup bir nice gümrah
Girmiş kemer-i vahdete almış ele teşbih
Her birisinin vird-i zebanı çil ü penah
Dedim ne sayarsız ne alırsız ne satarsız
K’aşla dilinizde ne nebî var ne hod Allah
Dedi biri kim şehrimizin hâkim-i vakti
Hayretmek için halka gelür mescide her gâh
İhsanı ya pencah ü ya çildir fukaraya
Sabreyle ki demdir gele ol mîr-i felek-eâh
Geldiklerini mescide bildim ne içündür
Yüz döndürüp andan dedim ey kavm olun âgâh
Sizden kim ırağ oldu ise Hakka yakındır
Zira ki dalâlet yoludur tuttuğunuz rah
Ruhi Bağdadî
