Nurhaci kimdir ve ne yapmıştır? Nurhaci hayat hikayesi, biyografisi, hanedanlığı, dönemi hakkında bilgi.
Nurhaci
Nurhaci; resmi adı Kundulun Han, yıl adı Tian Ming (Göklerin Vekili), Ruzhen unvanı Geren Gurun Ge Ujıre Genggıyen (Bütün Ulusların Velinimeti Görkemli İmparator), soy sıfatı Tai Zu, ös sıfatı Wu Huangdi, sonradan Gao Huangdi (d. 1559, Mançurya – ö. 30 Eylül 1626), Mançurya kabilelerinden Jianzhou Ruzhenlerinin önderi ve Qing (Mançu) (1644-1911/12) hanedanının kurucularından biridir.
Nurhaci’nin çocukluğunda, bağlı olduğu Jianzhou Ruzhenleri Mançurya’nın daha kuzeyinde yaşayan öbür dört Ruzhen kabilesiyle zaman zaman savaşıyor, Ruzhenleri böylelikle daha iyi denetleyebilen Ming hanedanı da genellikle bu savaşları kışkırtıyordu. Nurhaci daha 20 yaşlarındayken babasıyla dedesi Ming hanedanının desteklediği kabilelerce öldürülünce, Jianzhou Ruzhenlerinin başına geçti. Çinlilerin desteklediği rakibi Nikan Wailan’i yenilgiye uğratarak (1586) kabilenin bölünmesini önledi. Ardından öbür Ruzhen kabilelerine karşı teker teker saldırıya geçti ve onların Çin’den aldığı desteği kesmek için Mançurya’nın Çin denetimindeki bölümünü ele geçirdi.
Hem Moğolca, hem de Çince bilen soylu bilgin Erdeni’ye 1599’da bir Mançu yazı sistemi hazırlattı; böylece bir Mançu edebiyatı gelişebilecekti. Aynı yıl rakip Hataları yenilgiye uğratarak kendi devletine kattı. 1601’de de, Mançuların askeri örgütlenmesine temel olacak Sancak Sistemi’ni kurdu. Özünde askeri bir yapı olmakla birlikte, sancakların yönetsel ve mali işlevleri de vardı. Sancakların komutan ve yöneticilerini Nurhaci atıyordu. Ayrıca üç oğlu ile yeğenine birer sancak vererek, kendi otoritesini tehlikeye sokmadan kabile geleneklerini korumayı başardı. 1615’te kurduğu dört yeni sancağın başına da yakın akrabalarını getirdi. Çin’in Mançurya ve başka yerlerdeki sınır yerleşmelerinin askeri ve siyasal yapısından da esinlenen bu örgütlenme, kabileyi askeri-bürokrat yapıda bir topluma dönüştürerek Çin’de Mançu egemenliğinin yolunu açmış oluyordu. Nurhaci, askeri harekâtlarına ekonomik bir temel kazandırmak için Mançurya’daki konumundan ustaca yararlandı; yöredeki madenler üzerinde kurduğu tekelin yanı sıra inci, kürk ve ginseng ticaretinden de büyük bir servet kazandı.
Bu arada rakipleri Hofya ve Ula Ruzhenlerine de boyun eğdirmiş olan Nurhaci, 1618’de egemenliği dışında kalan son Ruzhen kabilesi Yehelere ve onları destekleyen Çin’e karşı saldırıya geçti. 1616’da Çin sınır kenti Fushun, komutanı Li Yongfang’ın Mançu saflarına katılmasıyla kolayca ele geçirildi. Daha sonra birçok Çinli asker ve devlet görevlisi de aynı şeyi yapacaktı. Bunda en önemli etken Nurhaci’nin Çin yöntemlerini benimsemiş olması, bu yüzden Li Yongfang ve benzerlerine, alıştıkları kültürel ve siyasal yaşamdan vazgeçmeden Mançu devletine hizmet etme olanağı sunmasıydı.
Nurhaçi’nin Pekin’deki Ming imparatoruyla ilişkileri başlangıçta pek belirgin değildi. Önceden Pekin’e birkaç kez saygı ziyaretinde bulunmuş, ilk dört sancağı oluşturduğu 1601’de büyük bir ye (aile mülkü) kurduğunu duyurmuştu. Fushun’a saldırmadan önce kendini “han” ilan etti ve hanedanına, 12. yüzyıldaki Jin (Ruzhen) hanedanıyla bağını vurgulamak için Jin ya da Hou Jin (Jin’in Devamı) adını verdi. Gene de bu, Ming yönetiminin mutlak otoritesine açık bir meydan okuma sayılmazdı, çünkü 12. yüzyıldaki Jin hanedanı Çin’in tümüne egemen olamamıştı.
Başkentini Çin Mançuryası’na, önce Liaoyang’a sonra da Shenyang’a (Mukden) taşıyan Nurhaci, oradan Çin kuvvetlerine karşı saldırılar düzenledi. Şubat 1626’da Ningyuan’da Çinlilere ilk kez yenildi ve eylülde yaralanarak öldü. Bilinen 16 oğlundan Abahay (ö. 1643) onun yerine han oldu. Bir başka oğlu Prens Dorgon ise Çin’in istilasını tamamlayıp 1644’te Pekin’de Mançu hanedanını kurdu.
