Avrupa’da çok küçük bir bölgeye sıkışmış ve özellikle Besa, Dukagin Yasaları ve silaha olan düşkünlükleri ile Arnavutların bizlere garip gelen adet ve gelenekleri hakkında bilgi.
Arnavutlar aileye büyük önem verir. Baba ailenin tam hakimidir. Her aile mümkün olduğu kadar çok çocuk yetiştirmek ister. Evlenen erkek çocuklar da baba evinde oturmakta devam ederler. Böylece, büyük bir aile kurulur. Aile başkanının sözü çok geçer. Ancak o öldükten sonra yerini ailenin en büyük erkeği alır. Eğer ailenin başkanı işleri çekip çeviremiyecek kadar yaşlanır veya hasta olursa o zaman, bütün ailenin kararı ile, yerine başka biri seçilir.
Ev işleriyle birlikte tarlada çalışmak da kadına düşer. Kabile (Aşiret) çarpışmaları yüzünden erkekler arasında ölüm fazla olduğundan, kadının ailedeki yeri çok önemlidir.
Evlenmeler aynı hayat seviyesindeki aileler arasında yapılır ve damatla kızın babası arasında adeta pazarlıkla kararlaştırılır.
Gayrimeşru münasebette bulunan evli kadınlar, Arnavut geleneğine göre, ölüm cezasına çarptırılır.
Kabile Hayatı
Aileden sonra, Arnavutlar’ın en önemli topluluğu kabiledir. Kabileler çok zaman doğanın bağrında yaşarlardı. Kabile adları da dağ adlarından seçilir. Zamanımızda bu kabilelere ancak Kuzey Arnavutluk’ta rastlanmaktadır. Arnavutluk’ta başlıca 65 kadar kabile olduğu tespit edilmiştir.
Arnavut kabilelerinin hayatını düzenleyen ve geleneklere dayanılarak yapılmış bir kanun vardır. Dukagin Kanunu denen bu kanunun hükümlerine göre toplum hayatının temeli şu üç esasa dayanır : 1) Aile; 2) Kabile; 3) Kan davası.
Bîr eve tecavüz edilmesi, vadedilen kızın verilmemesi, borcun ödenmemesi, sözle veya başka herhangi bir şekilde sataşılması, nihayet, aileden birini öldürmek Arnavutlar’ın meşhur kan davalarının başlamasına yol açar. Arnavutlar’ın bu konudaki gelenek ve inanışları çok kuvvetli olduğundan, kan davasını gerektirecek bir hal oldu mu mutlaka kan dökülür. Çünkü kanuna göre bu meseleler bir namus meselesidir. Namusu olmayan bir insan ise ölmesi gereken bir kimsedir.
Arnavut Gelenekleri
Arnavut geleneğine göre, ev gölgesinde adam öldürülmez, çünkü ev kutsal sayılır. Öldürülen adamın tüfeği alınmaz. Bir kan davası sırasında kadınlar, barış isterlerse, beşiği ters çevirirler. Bu hareket kavgayı durdurmaya kafi gelir. Çünkü ırkın devamı bakımından beşik kutsal sayılır. Din adamları, kadınlar ve silah taşıyacak yaşa gelmemiş erkek çocuklar kan davası dışı sayılırlar.
Kan davası yüzyıllardan beri Arnavutlar arasında felaket halinde sürüp gelmiştir. Osmanlıların bunu önlemek için yaptığı çalışma önemli bir sonuç vermediği gibi, Arnavutluk hükümetinin sarfettiği gayretler de kan davasına son verememiştir. Özellikle memleketin kuzeyinde kan davası hala devam etmektedir.
Arnavutlar misafire son derece saygı gösterirler. Bir aşiret (kabile) yolcu edeceği misafiri kendi sınırına kadar götürür. Misafiri yolcu eden Arnavut kan davası dışında tutulur. Arnavut’lar “Besa” dediği zaman sözünü mutlaka tutan ve verdiği bu sözü mutlaka tutan kişilerdir.
özellikle Osmanlı idaresinde bulunduğu sırada islamiyet Arnavutlar arasında çok yayılmıştır. Bugün nüfusunun büyük bir kısmı Müslümandır. Ayrıca Protestan ve Katolikler de vardır. Din farkının toplum hayatı üzerinde bir etkisi yoktur. Giyiniş ve yaşayış adetleri din farkına göre değişmez. Arnavutlar’ın kendilerine has kıyafet özellikleri vardır. Bunların başında erkeklerin giydiği bir çeşit beyaz fes gelir. Erkekler çok zaman kuşak da sararlar. Kabilelere göre kılıklarda değişiklikler görülür. Hıristiyan bölgelerde bile kadınlar kendilerini az gösterir. Ancak denize yakın bölgelerde oturan Arnavutlar Batılılar gibi giyinirler.
Arnavutlar genel olarak ahşap evlerde otururlar. Köy evleri ise taş ve kerpiçten yapılmıştır. Köyler mümkün olduğu kadar yolsuz, sarp yerlerdedir. Evlerde duvarlardaki küçük delikler pencere vazifesi görür. Bunun sebebi düşmanlardan korunmak endişesidir. Bîr de yerlilerin «kula» dediği bir nevi tahkimli evler vardır. Bu evler daha çok kan gütme geleneğinin en çok rastlandığı yerlerde görülür.
Arnavutlar’ın en büyük özelliği silaha olan düşkünlükleridir. Daima en yeni silahları almaya çok meraklıdırlar. Devamlı olarak kan davaları içinde yaşadıklarından bunu da doğal görmek gerekir. Ağızdan dolma silahlardan otomatik tabancalara kadar her türlü silah kullanıla gelmiştir. Bir Arnavut, silah elde etmek için sığır ve koyunlarını bile satmaktan çekinmez.
Arnavutlar genel olarak çevik, cesur, namuslu ve geleneklere bağlı, haysiyet ve şeref duygularına çok önem veren kimselerdir.
