Asya Kıtasının iklimi nasıldır? Asya kıtasında yetişen bitkiler, bitki örtüsü, kıtada yaşayan hayvanlar, Asya kıtası ile ilgili bilgi.
Asya İklimi:
Asya’da, kara ikliminin egemen olması, sıcaklık açısından mevsimlerle gündüz ve gece arasında büyük değişikliklerin görülmesine, yağışın sınırlı düzeyde kalmasına yol açar. Enlem yönünden, kutup havzasından ekvatora kadar çok geniş bir alan kaplayan ve yüzey şekilleri çok değişiklik gösteren kıta, bu yüzden iklimle ilgili uç özellikleri barındırır. Kuzey yarıkürenin en geniş kutup bölgesi ve soğuk kutbu Verhoyansk (ocak ortalaması -50,6°C temmuz ortalaması 15,6°C) ile yeryüzünün en sıcak yeri olan Tar Çölü, Asya’da yer alır. Kara iklimi, basıncın da mevsimlere göre karşıt özellikler göstermesine yol açar.
Yaz aylarında, karalar üzerinde alçak, denizler üzerinde yüksek basınç alanları oluşur. Kış aylarındaysa, hava basıncı ve sıcaklık dağılımları ters yöndedir. Rüzgârlar da mevsime göre değişiklik kazanır: Yaz aylarında nemli, kış aylarında kuru rüzgârlar. Muson adı verilen bu rüzgârların, engel konumunda bulunan dağları aşmaya zorlanması, yoğun yağışlara yol açar. Kıtanın dağlık yapısı, günlük ve yıllık sıcaklık farklarının çok büyük olmasına karşın, iklimin kuraklığı ve sertliği yönünden pek çok yerde tek düzelik sağlar.
En soğuk ve en sıcak aylar arasındaki ayrılık, ekvatordan uzaklaşılıp iç kesimlere gidildikçe (kuzeydoğu) artar. Yıllık yağış düzeni, muson rüzgârlarının etkisindedir. Kıtanın büyük bölümü, kışın çok az yağış almasına karşın, Atlas Okyanusu ve Akdeniz’den esen rüzgârlardan etkilenen bazı batı bölgeleriyle yüzey şekillerinin özelliğinden kaynaklanan kara rüzgârlarının iklimi yumuşattığı bazı doğu bölgeleri daha nemlidir.
Yaz aylarında merkez yaylalarıyla merkez ve güneybatı ovaları dışında, tüm kesimler bol yağış alır.
En kurak bölgeler, çöller ve bozkırlarla örtülü merkez yaylaları, Orta ve Güneybatı Asya düzlükleri; en nemli bölgeyse Hindistan Yarımadası’nda Batı Gatlar Bengal Körfezi’nin kuzey tepelikleridir.
Muson İklimi
Kıtanın kenar bölgelerini etki altına alan siklonlar, Asya’nın batı ucuyla Çin’in Kore ve Japonya’nın güney kesimlerinin kışın yağış almasını sağlar. Filipinler’de kuzeybatı ve kuzeydoğuya doğru, geniş bir yay biçiminde uzanan alanda, sonbahar ve kış aylarında tayfunlar etkili olur. Yüzey şekilleri ve yükselti nedeniyle, yarı tropikal ve yarı kutup iklimleri arasında yer alan, çeşitli özelliklerin gözlemlendiği kıtada, farklılıklara karşın, belirli kuşaklar ayırt edilebilir.
Kışların uzun ve sert, yazların kısa ve sıcak geçtiği, kuraklığın her mevsimde görüldüğü Sibirya iklimleri; kışların yağışlı ve ılık, yazların sıcak ve kurak geçtiği Akdeniz iklimleri (Anadolu ve Suriye’de dar bir kıyı şeridi üzerinde); şiddetli rüzgarlara büyük ısı değişikliklerinin yanı sıra tam anlamıyla kuraklığın yaşandığı çöl iklimleri (Arabistan’ın iç kesimleri, İran, Suriye, Tar, Tibet, Gobi, Doğu Türkistan gibi sıcak ve soğuk çöller); genellikle yaz mevsimlerinin bol yağışlı, kış mevsimlerininse daha kurak geçtiği muson iklimleri (Hindistan, Çin, Çihnindi, Japonya).
Asya’nın Bitki Örtüsü ve Hayvanlar:
Asya, iklim yönünden olduğu kadar, bitki ve hayvan türleri açısından da büyük çeşitlilik gösterir. Kuzeyde, toprak altı tabakasının yıl boyunca don altında kaldığı bölgelerde tundralar ve bataklıklardan oluşan bir bitki örtüsü görülür. Kuzey Sibirya’yı kaplayan bu bitkilerin başlıcaları karayosunu, ciğerotu ve kısa otlardır. Ağacın yetişmediği bu alanlarda; otsu bitkiler, bodur çam gibi küçük ağaççıklar, rododendron türleri ve karga üzümüne rastlanır. Bataklık bölgelerde, turba yosunu yetişir.
Asya Fili
Tundralarla örtülü alanların güneyi tayga adı verilen kozalaklı ormanlarla kaplıdır. Çam ağaçlarının oluşturduğu bu ormanlar, yer yer karma ormanlara dönüşür. Karaçam, taşçam, söğüt ve huş ağacı burada yetişen başlıca türlerdir.Karma ormanların yerini ekili alanlara bıraktığı bu kuzey topraklarında; ayı, ren geyiği, kurt, yaban sıçanı, yaban tavşanı, su samuru, kutup porsuğu, yassı boynuzlu geyik gibi memelilerle birçok kuş ve böcek türü yaşar. Bazıları göçebe olan kuş türleri arasında kar tavuğu, Avrasya fındıkkıranı,tayga alakargası sayılabilir.
Güney Sibirya’dan aşağıda Çin’den Arabistan’a kadar uzanan kıraç bölgede, karma ormanların dağlık kesimleri, kumluk alanlar ve vahaların dışında, yapıları kuraklığa uygun bitkiler yaygındır. Hayvan türlerinin sınırlı olduğu bu alanlarda; at, koyun, deve gibi evcilleştirilmiş hayvanlardan, doğanın yarattığı engellerin ortadan kaldırılmasında insanlar büyük ölçüde yararlanmışlardır. Muson Asyası, yeryüzünün en çok bitki ve hayvan barındıran bölgelerinden biridir. Bu bölgeyi kaplayan bitkilerin çoğu tropikal ya da yarı tropikal niteliktedir. Kuzeybatı Hindistan ve Pakistan gibi daha bol yağış alan kesimler, tropikal yağmur ormanları ve mangrov bataklıklarıyla kaplıdır.
Kemirgenler, maymun türleri, yılanlar, kurbağlar, çok renkli kuşlar bölgenin ilgi çekici canlılarıdır.
Musonlar Asyası’nın en nemli kesimlerinde tik ve abanoz gibi sert tahtalı tropikal ağaçlar yetişir. Ağaçların kereste sağlama açısından büyük değer taşıdığı bu ormanlarda uçan yılanlar, uçan amfibiler ve insanlarca kullanılan Hindistan fili yaşar.
Dağlık alanlarda, Japonya, Kore ve Mançurya’nın yukarı enlemlerinde Kuzey Amerika ve Avrupa’nın karma ormanlarındakine benzer hayvan ve bitki türleri görülür. Avcılık, nüfus artışı, ağaç kesimi ve savaşlar, bitki örtüsü ve hayvanları olumsuz yönde etkilemektedir. Günümüzde bitki örtüsü yok olmakta, toprak aşınmakta, yeşil alanlar çöle dönüşmekte, birçok hayvan türünün de soyu tükenmektedir. Bazı Asya ülkeleri bu doğrultuda koruyucu önlemler alarak doğal yaşamı canlı tutmaya çalışmaktadır.
