Bilye Oyunu Nasıl Oynanır? Bilyenin Tarihçesi

3
Advertisement

Bilye nedir? Bilye oyunları nelerdir, nasıl oynanır, oyun malzemeleri nasıl hazırlanır? Bilyenin tarihçesi, hakkında bilgi.

Başparmağın, taş, cam, çelik ya da kilden bir küreye hafifçe, ama ustaca vurmasıyla nam salındığı veya papucun dama atıldığı çocukluk anıları, çoğu yetişkinlerin belleğinde canlılığını korur. Bilyelerin dili de oyunun gizemli yanlarından birisidir. Bilyeler, misketler, cicozlar, hele hele kar-beyazı kaymak taşı üzerine al damarlı olanlar. Süt mavisi bulutlu bilyeler, alacalı cam misketler. Bir zamanların gazoz kapaklarını oluşturan cicozlar.

Bilyelerin geçmişi, çocukluk çağlarımızdan çok daha eskilere uzanır. Eski Mısır’da ve Roma’da Hıristiyanlığın henüz yayılmadığı dönemlerde de bilyeler bilinirdi. Bilyeler, hep akademik ödevlerden kaçış yolu oldu. 1600’larda yazılmış ozanı belirsiz bir şiirde, bir İngiliz çocuktan, “Gramerde kalın kafalı, bilyede parmakları kanatlı” diye söz edilir.

Onsekizinci yüzyıldan yirminci yüzyıl başlarına kadar, Almanya dünya bilye ticaretinin merkezi oldu. İlk önceleri mermer kırıntılarından yapılan bilyeler, daha sonra pişmiş kil ve cam gibi daha ucuz malzemelerden üretilmeye başlandı.

BİLYE NASIL OYNANIR

Advertisement

Usta bilye oyuncusunun eli titremeyecek, keskin nişancı olacak, bir de pratik deneyi çok olacak. “Kafacı” denilen bilyeyi atmak için işaret parmağı düz tutulan başparmağın ucuna doğru ve başparmaktan biraz yukarda olmak üzere bükülür. Parmağın bükülmesiyle oluşan boşluğa bilye oturtulur. Oyuncu nişan alır ve başparmağını hızla ileri iterek bilyeyi hedefe atar. Oyuncu, en iyi biçimde nişan alabilmek için çömelir, bir ya da iki dizi üzerine çökebilir. Ama bilyeyi atarken eli ileri doğru hareket ettirmek kesinlikle yasaktır.

Düzinelerle bilye oyunu türü vardır ve bunların çoğunda oyuncu sınırlaması yoktur. Ufak çocuklar için kolay bir bilye oyunu, “bombardıman” adı verilen türdür. Yere 30 cm. kadar çapında bir daire çizilir. Her çocuk bu dairenin içine iki yada üç bilye koyar. Sonra sırayla her biri eline bir bilye alır, elini göz hizasında ileri uzatarak bilyeyi yerdeki kümenin tam üzerine gelecek biçimde tutar. İşaret verilince bilye, yerdeki yığını “bombalamak” üzere atılır. Bombalanarak dairenin dışına düşen bilyeler, bombardıman yapan oyuncuya verilir. Bu oyuncu “bomba” olan bilyeyi de alır. Dairenin içindeki bilyeler bitince oyun da biter.

En yaygın ve kuşkusuz en eski bilye oyunlarından birisi de halka oyunudur. Bu oyunun birkaç türü vardır. Aşağıda halka oyununun temel yöntemini aktarıyoruz:

Yere tebeşirle 30 cm. çapında bir daire çizilir. Her oyuncu halkanın içine eşit sayıda-iki ya da üç-bilye koyar. Ufak dairenin dışına, yaklaşık 2 m. çapında ikinci bir atış halkası çizilir. Her oyuncu bu halkanın üzerinde durarak, iç halkadaki bilyeleri dairenin dışına düşürmeye çalışır ve dışarı düşen bilyeyi yutar.

Oyunun bazı yerlerdeki oynanış biçiminde, iç halkadaki bilyeyi vuran oyuncu, her vuruşta isabet ettirirse atışı sürdürür. Acemi oyuncular ise, bir seferde bir atış sınırlamasını yeğler. “Kafacı” denilen atış bilyesi, her atıştan sonra geri alınır.

Halka oyununun bir başka türünde ise, oyuncular bilyelerini birkaç santim arayla dizerek bir halka oluştururlar. Halkanın ortasına da hedef bilye yerleştirilir. Her oyuncu, halkadan birkaç metre uzağa çizilen çizgi üzerinde durarak nişan alır. Hedef bilyesini vuran oyuncu, halkadaki öjeki bilyelere ele nişan alabilir. Bilyelerden birini halka dışına fırlatırsa, o bilyeyi yutar. O zaman aynı “kafacı” ile bir başka bilyeyi nişanlayabilir. Ama, bu atışı kafacı bilyenin durduğu noktadan yapar. Nişan aldığı bilyeye isabet ettiremeyeniceye kadar oyuncunun sırası sürer. İsabet ettiremezse, “kafacı” bilye öteki oyunculara hedef bilyesi olur.

Advertisement

Bilye köprüsü oyunu ise, değişik büyüklüklerde kemerleri olan bir “köprü” ile oynanır. Her oyuncu köprüden biraz uzağa çizilmiş bir çizgiden sırayla nişan alır. Köprünün çizgiden uzaklığı deneyli oyuncular için daha fazla, acemiler için daha yakın olmalıdır.

Bilye hiçbir yere değmeden delikten geçerse, oyuncu deliğin üzerindeki kadar sayı alır. Delik ufaldıkça, sayı büyür. Bilyenin deliğin kenarlarına hiç değmeden karşı tarafa geçmesi gereklidir.

Oyunu, ya önceden kaptanmış en yüksek sayıyı tutturan kazanır, ya da belirli bir süre içinde en fazla sayı alan kazanır.

OYUN MALZEMELERİ 10×40 cm. boyutunda, 3 mm. kalınlığında üç kontrplak 9×10 cm. boyutunda, 3 mm. kalınlığında iki kontrplak 1.25 x 1.25 cm. boyutunda dört tahta. Uzunluğu 10 cm. olacaktır. Marangoz tutkalı. Boya astarı.

1.25 cm. uzunluğunda bir düzine ince tel çivi. Mavi parlak boya Beyaz yapışkan bant Büyük, beyaz, yapışkan sayıları: 2, 4, 6, 8, 10.

GEREKLİ ARAÇ GEREÇ Zımpara kağıdı, cetvel, kurşun kalem, ince testere, çekiç, astar fırçası, boya fırçası, makas.

OYUN ARACI NASIL YAPILIR?

10×40 cm. boyutundaki kontrplaklardan birisini yatay olarak önünüze koyun. Cetvelinizi tahtanın alt kenarına hizalayın ve soldan başlayarak 5 cm. 8.5 cm. 11 cm. 15 cm. 18.5 cm. 21.5 cm. 25 cm 27.5cm. 32cm. ve 34cm.de birer işaret koyun. Aynı işaretleri tahtanın üst kenarında da kenarlarına da aldıktan sonra, işaretlerin arasını çizgilerle birleştirin.

Soldaki birinci ve ikinci işaretlerin üzerine alt kenardan 4 cm. yüksekliğe işaret alın. Üçüncü ve Dördüncü çizgilere yerden 3.5 cm. beşinci ve altıncı çizgilere 3 cm. yedinci ve sekizinci çizgilere 2.5 cm. dokuzuncu ve onuncu çizgilere 2 cm. yüksekliğinde işaret koyun. Karşılıklı gelen noktaları birbirlerine çizgiyle bağlayın. Bu durumda, tabanları, tahtanın alt kenarı olan beş dikdörtgen çizmiş olacaksınız. Her dikdörtgenin üst kısmını yuvarlatarak birer kemer çizin ve testereyle bu kemerlerin içini oyun. Pütürlü yerleri zımparalayın. 9×10 cm. boyundaki tahtaların 10 cm.lik kenarlarına tutkal sürün ve bunları dik tutarak, bir taneinde beş kemer oyduğunuz iki 10×40 cm boyutundaki tahtanın arasına yapıştırın.

Bu dört köşeli çerçevenin bütün kenarları birbirine yapışmalı ve köşeler dik açı yapmalıdır.

Tutkal kururken, uzun tahtaların sağ ve sol köşelerine tel çivi çakarak sağlamlaştırın. Tutkal kurumadan önce çerçeveyi, kemerler tezgaha gelecek biçimde yerleştirin ve çerçevenin üst kenarlarını tutkallayın. Üçüncü 10×40 cm. boyutundaki tahtayı çerçevenin üzerine kenarları tam üst üste gelecek biçimde oturtun. Hafifçe bastırdıktan sonra kurumasını bekleyin. Köprüyü sağlamlaştırmak için, iç köşelerine 10 cm. uzunluğunda tahta yapıştırın. Tutkal kuruyunca tel çivileri çıkarın.

Advertisement

Köprünün dış yüzüne bir kat astar çekin Astar kuruduktan sonra hafifçe zımparalayın. Boyayıp kurumaya bırakın İyice kuruduktan sonra, yapışkan sayıları, kemerlerin üzerine yerleştirin. Bilye köprünüzü ince plastik, yapışkan, beyaz şeritlerle süsleyin.


3 yorum

Leave A Reply