Kadın haklarını elde etmek için kimler nasıl bir savaş vermiştir? Kadın haklarının tarihçesi, gelişimi, savunucuları hakkında bilgi.
KADIN HAKLARI
Kadın hakları, kadınların birçok toplumda geleneksel olarak engellene gelen vatandaşlık haklarıdır. Kadınlar bu hakları kazanabilmek için savaş vermişlerdir.
Erkek ve kadının üstlendiği roller değişik toplumlar arasında büyük farklılıklar gösterir. Günümüzde, genel olarak kadın ve erkek eşit haklara sahip olmalıdır ve bazı ülkelerde ayrımcılığı (adil olmayan uygulama) yasadışı ilan eden kanunlar oluşturulmuştur.
ESKİ HAKLAR
Kadının toplum içindeki rolü büyük farklılıklar gösterir. Antik Yunan’da kadının çok az hakkı vardı. Onlardan evde oturmaları ve sosyal hayatın hiçbir alanında yer almamaları beklenirdi. Bazı Yunan öğretmenler kadınlara okuma öğretilmesinin yanlış olduğuna inanırlardı. Onlara göre okuma bilen kadınlar çok şey öğrenir ve erkeklerle tartışabilirlerdi. Bununla birlikte Mısırlı kadınlar toplumun her alanında yer alırlardı. Kendi işlerini yapabilir, mal edinebilir ve kocalarından boşanabilirlerdi. Bazıları kocalarının veya oğullarının ölümünden sonra yönetici olabilirlerdi.
İŞBÖLÜMÜ
Geleneksel tarım toplumlarında ailenin işleri paylaşılırdı. Erkekler çoğunlukla ağır fiziksel işleri yaparlardı. Kadınlar ev işleri ve çocuk bakımı görevini üstlenmişti. Toplumdaki diğer işler de paylaşılmıştı. Geleneksel olarak erkekler orduda savaşırken, kadınlar da yaralılara bakardı.
DEĞİŞEN HAKLAR
1800’lerdeki Sanayi Devrimi bir takım değişiklikler getirdi. Yeni sanayilerin bir çoğundaki iş, güç değil yetenek gerektiriyordu. Kadınlar birçok fabrika işini erkekler kadar iyi yapabiliyordu. Bir aile erkek yerine bir kadın tarafından desteklenebiliyordu. 19. yüzyılın sonlarına gelindiğinde çoğu sanayileşmiş ülkenin kadın hakları vardı.
Kadınlar evlendiklerinde kontrolü kocalarına vermek yerine kendi varlıklarını koruyabiliyorlardı. Anlaşmalar içine girebiliyor, kanuni evraklar imzalayabiliyorlardı. Ne var ki, kız çocuklar hala daha az eğitim alabiliyorlardı. Ve bu eğitim erken yaşlarda sona eriyordu.
KADIN HAKLARI SAVUNUCULARI
MARY WOLLSTONECRAFT
- MARY WOLLSTONECRAFT (1959-1997), İngiltere doğumlu bu kadın, ilk feminist kitaplarından birinin yazarı, “Vindication of the Right’s of Women, 1792” Daha sonraki bir kitapçık olan “Thoughts on the Education of Daughters 1797” kız çocuklarının okul hayatını eleştiriyor.
- EMMELINE PANKHURST (1828-1928), İngiltereli bir kadın hakları lideri Kadınlar Sosyal ve Politik Fonunu (1902) kurarak oy hakkı kampanyasını başlattı. O ve kızı Christabel birçok kez hapse atıldı.
- ELIZABETH CADY STANTON (1815-1902) 1848 yılında Amerika’da ilk kadın hakları toplantısını düzenledi. Adil haklar ve evli kadınların boşanması konusundaki kanunlar, eğitim ve oy hakkı konularında savaş verdi.
OY
Bazı insanlar oy vermenin varlıklı veya savaşmış insanların hakkı olduğunu düşünüyordu. Ama 19. yüzyıl boyunca bu düşünceler yıkıldı. Oy verme hakkı fakir erkeklere de verildi. Ama kadınlara verilmedi. 19. yüzyıl sonlarında dünyanın birçok yerinde, kadınlara oy hakkı verilmesi için bir hareket başladı. Hareketin takipçileri toplumu oy hakkını alabilmek için bilinçlendirme ve ikna yöntemlerini kullandılar. Diğerleri gösteriler düzenledi ve şiddete dönüştürdü. Bir İngiliz kampanyacı, Emily Davison bir yarış sırasında kendini kralın atının önüne atınca öldürüldü.
YAVAŞ SÜREÇ
Yeni Zelandalı kadınlar 1893 yılında oy kullanma hakkı alan ilk kadınlar oldu. 1920’lere gelindiğinde birçok demokrasi kadınlara oy hakkı tanıdı. Ne var ki, İsviçreli kadınlar bu hakkı ancak 1970’lerde alabildiler. Bazı Müslüman ülkeler de kadınlar hala erkeklerle eşit değil ve oy kullanamıyorlar.
DEĞİŞEN UFUKLAR
1960’lı yıllar boyunca ‘Kadın Özgürlüğü’ adında yeni bir hareket kadınları toplumsal ve ekonomik anlamda erkekle eşitlemeyi amaçladı. Kadınların, tercihleri aşamalı olarak genişledi. Günümüzde kadın doktorlar, yargıçlar ve şirket yöneticileri var. Bir kadını itfaiyeci ya da inşaatçı olarak görmek alışılmadık bir durum değil. Ayrıca bazı Batı ordularında kadınlar ön saflarda yer aldılar. Buna rağmen kariyerle annelik arasındaki denge birçok kadın için hala sorun.
■ 1996 yılında, Taliban (radikal islamcı) Afganistan yönetimini ele geçirdi. Kız çocukların okula gitmesini, kadınların çalışmasını yasakladı ve kadınları örtünmeye zorladı. Bu hükümet 2001 yılında iktidardan indirildi.
ÖNEMLİ TARİHLER
- 1893 Yeni Zelanda’daki kadınlar oy verme hakkını aldı.
- 1958 Faslı kadınlar kocalarını seçebilme hakkına sahip oldu.
- 1960 Seylan’da (şimdi Sri Lanka) Sirlmavo Bandaranaike dünyanın ilk kadın başbakanı oldu.
- 1963 Amerika’da aynı işte çalışan kadınların ve erkeklerin eşit ücret almasını sağlayan anlaşma yapıldı.
- 1971 İsviçre’deki kadınlar oy kullanma hakkına sahip oldu.
- 1975 İngiltere’de Cinsiyet Ayrımcılığı Anlaşması işlerde, cinsiyet ayrımcılığı yapılarak işlerde kadın yerine erkeğin seçilmesini yasadışı ilan etti.
- 1984 Lichtenstein’da kadınlar oy hakkı elde etti.
- 1997 Kuveyt’te kadınların oy hakkına sahip olmasını isteyen bir yasa tasarısı gündeme getirildi.
