Gırtlak ne demektir? Gırtlağın yapısı nasıldır? Nerededir, işlevi, görevleri nelerdir? Gırtlak fizyolojik özellikleri ve gırtlak hastalıkları hakkında bilgi.
Gırtlak; omurgalıların çoğunda ve insanda boynun ortasında yer alan içi boş organdır. Yutaktan sonra, soluk borusuyla süren, çift göreve sahip bir organdır. Bir yandan derin nefes yolları için bir koruma aygıtı, öte yandan da ses ve sözün oluşmasıyla yükümlüdür. Bir koruma organı olarak, nefes yoluyla yiyecek yolunun çarprazlaştığı yerde yabancı cisimlerin nefes borusuna kaçmamasını sağlayarak nefes yolunu denetim altına alır. Yutkunma sırasında gırtlak (larinks) yukarı doğru kalkar ve giriş deliğe gırtlak kapağıyla (epiglottis) kapanır. Bir ses aygıtı olarak, ses aralığım sınırlandıran ses dudaklarını birbirlerine yaklaştırıp gererek akciğer körüğünden üflenen havanın sese dönüşmesini sağlar.
Bu çift işlevini, gırtlak iskeletinin hareket edebilir biçimde birbirlerine kirişlerle bağlanan kıkırdaklarıyla bu kıkırdakları birbirine doğru hareket ettirebilen ve böylece uyumlu parçalarının biçimiyle gerginliğini değiştiren çizgili kaslar sağlar. Kalkansı kıkırdaklı halkamsı kıkırdağın tümü, çift olan ibriksi kıkırdakların büyük bölümü “hyalin” kıkırdak dokusundan oluşan larinks kıkırdakları ise, özellikle gırtlağın giriş bölümünde bulunur; bunlar da gırtlak kapağı kıkırdağı, çift olan boynuzcuklu kıkırdak ve yine çift olan kama biçim kıkırdaktır. Hyalin olan larinks kıkırdakları genellikle erkekte dişi cinse oranla daha erken başlamak ve daha büyük bir boyuta ulaşmak üzere, normal bir kemikleşmeye uğrar.
Halkamsı kıkırdak 50 yaşındaki erkekte ve 75 aşındaki kadında; buna karşın ibriksi kıkırdak 75 yaşındaki erkekte ve 85 yaşındaki kadında tümüyle kemikleşmiş olarak bulunur. Esnek kıkırdak dokusundan oluşan larinks (gırtlak) kıkırdakları ise normal olarak ileri yaşlarda bile kemikleşmezler. Gırtlak kasları, tümüyle çizgili kas liflerinden oluşmuştur ve yapı bakımından öteki iskelet kaslarından ayrılmaz. Gırtlak boşluğu bir kum saatini anımsatan biçimde üç kata ayrılır: üst kat, ara kat ve alt kattır.
Gırtlak Ne İşe Yarar?
Gırtlak, soluk borusu ve yemek borusu arasında bulunan bir organdır. Soluk borusu havayı akciğerlere taşırken, yemek borusu yiyecekleri mideye taşır. Gırtlak ise bu iki organdan havanın geçişini sağlamakla görevlidir.
Gırtlak, ses tellerini de içerir ve bu teller titreşerek konuşma veya şarkı söyleme gibi işlevleri gerçekleştirmemizi sağlar. Bu nedenle, gırtlağın işlevi hem solunum hem de konuşma ve ses üretimiyle ilgilidir.
Gırtlak Özellikleri Nelerdir?
Gırtlak insan vücudunda bulunan önemli bir organdır ve bazı özellikleri şunlardır:
- Konumu: Gırtlak, boyunda soluk borusunun hemen üstünde yer alır.
- Yapısı: Gırtlak, kaslar, kıkırdaklar ve diğer dokulardan oluşur. Bu yapılar, gırtlağın şeklini koruyarak solunum ve ses üretimini sağlar.
- Görevi: Gırtlak, havayolu ve yemek borusu arasında bir bölme oluşturur ve bu sayede solunum sırasında havanın doğru yere yönlendirilmesini sağlar. Ayrıca, ses telleri de gırtlağın içinde bulunur ve titreşerek konuşma ve şarkı söyleme gibi işlevleri gerçekleştirir.
- Hormon üretimi: Gırtlak, tiroid bezinin hormonlarının üretiminde de rol oynar.
- Savunma: Gırtlak, solunum yolu enfeksiyonlarına karşı savunma görevi de görür ve havadaki zararlı maddelerin akciğerlere girmesini engeller.
- Hastalıklar: Bazı durumlarda, gırtlakta enfeksiyon, tümör veya yaralanma gibi sorunlar meydana gelebilir ve bu durum solunum ve ses üretimini olumsuz etkileyebilir.
Gırtlak Hastalıkları Nelerdir?
Gırtlakta çeşitli hastalıklar meydana gelebilir. Bunlardan bazıları şunlardır:
- Larenjit: Gırtlak iltihabı olarak da bilinen larenjit, gırtlağın iltihaplanması sonucu meydana gelir ve genellikle öksürük, boğaz ağrısı, ses kısıklığı ve nefes almada zorluk gibi belirtilerle kendini gösterir.
- Gırtlak kanseri: Gırtlak kanseri, gırtlaktaki hücrelerin kontrolsüz bir şekilde büyümesi sonucu meydana gelir. Bu kanser türü genellikle sigara içenlerde ve alkol tüketenlerde daha sık görülür ve yutma güçlüğü, ses kısıklığı ve boyun ağrısı gibi belirtilerle kendini gösterir.
- Laringomalazi: Bu durumda gırtlak kıkırdakları zayıflar ve solunum sırasında daralmaya neden olur. Yenidoğan bebeklerde sık görülür ve öksürük, hırıltılı solunum, beslenme zorluğu gibi belirtilere neden olabilir.
- Reflü: Mide asidinin yemek borusuna geri kaçması sonucu yemek borusu ve gırtlakta tahriş meydana gelir. Bu durumda yutma güçlüğü, boğaz ağrısı, ses kısıklığı gibi belirtiler görülebilir.
- Gırtlak enfeksiyonları: Bakteri veya virüslerin neden olduğu enfeksiyonlar gırtlakta iltihaplanmaya ve ses kısıklığı, öksürük, boğaz ağrısı gibi belirtilere neden olabilir.
Gırtlak hastalıkları ciddi olabilir ve bir doktor tarafından teşhis ve tedavi edilmelidir.
