Rehnin Paraya Çevrilmesi Yoluyla Takip nedir, nasıl yapılır? Rehnin Paraya Çevirme yolları nelerdir, açıklamaları, hakkında bilgi.
REHNİN PARAYA ÇEVRİLMESİ YOLUYLA TAKİP (RPÇYT)
> Alacaklı, alacağını teminat altına almak için borçlu ile rehin sözleşmesi yapmışsa RPÇYT yoluna başvurur. Adi alacaklar için ilamlı ve ilamsız icra yoluna başvurulabilirken rehinli alacaklar için RPÇYT yolu düzenlenmiştir.
> RPÇYT’de alacak hakkının ödenmemesi halinde borçlunun malvarlığını haczetmeye gerek yoktur. Çünkü alacak için rehnedilen taşınır yahut taşınmaz satılarak paraya çevrilir ve satıştan elde edilen para alacaklıya ödenir.
> Rehinli alacaklarda alacaklı kural olarak RPÇYT yoluna başvurmak zorundadır. Yani alacaklı öncelikle ilamlı yahut ilamsız icraya doğrudan başvurmamaktadır.
RPÇYT’DE TAKİP YOLLARI
> Alacaklı alacağını rehinle teminat altına almışsa ve rehin hakkı yahut alacağı ilama veya ilam niteliğinde bir belgeye dayanıyorsa “ilamlı RPÇYT yolu”na başvurabilmektedir. Bununla birlikte alacak veya rehin hakkı bir ilama dayanmıyorsa “ilamsız RPÇYT yolu”na başvurabilmektedir. Bu açıdan RPÇYT’nin ilamlı ve ilamsız olmak üzere iki türü vardır.
> İlamlı RPÇYT, ilamlı icranın özelliklerini taşımaktayken, ilamsız RPÇYT de ilamsız icranın özelliklerini taşımaktadır. Bir diğer farklılık da rehnin taşınır rehni mi yoksa taşınmaz rehni mi olduğu hususunda ortaya çıkmaktadır. Bu açıdan RPÇYT’nin genel olarak şöyle özetlenmesi mümkündür:
İlamsız RPÇYT
Taşınır Rehnin Paraya Çevrilmesi Yoluyla Takip
I. Takip Talebi: ilamsız icradakin-den farklı olarak rehnedilen taşınır ve rehin hakkıyla ilgili bilgiler eklenir.
II. Ödeme Emri: Şu hususlar vardır
Takip talebindeki kayıtlar
15 gün içinde borcun ödenmesi
7 gün içinde itiraz edilmezse ve 15 gün içinde borç ödenmezse rehnedilen taşınırın satılacağı
7 gün içinde rehne itiraz edilmezse borçlunun rehin hakkını kabul etmiş sayılacağı
Borçlu yalnızca rehin hakkına itiraz ederse alacaklının ilamsız icra yoluna geçebileceği çünkü yalnızca rehin hakkına itirazın borcun kabul edildiği anlamına geldiği
III. Ödeme Emrine İtiraz: Ödeme emrine itiraz ilamsız icradakinin aynısıdır ve ödeme emrine itiraz edilmesi üzerine itirazın hükümden düşürülmesi hali de ilamsız icradakinin aynısıdır.
Taşınmaz (İpotek) Rehnin Paraya Çevrilmesi Yoluyla Takip
I. Takip Talebi: İlamsız icradakinden farklı olarak rehnedilen taşınır ve rehin hakkıyla ilgili bilgiler eklenir.
II. Ödeme Emri: Şu hususlar vardır.
• Takip talebindeki kayıtlar
• 30 gün içinde borcun ödenmesi
• 7 gün içinde itiraz edilmezse ve 30 gün içinde borç ödenmezse rehnedilen taşınırın satılacağı
• Taşınmaz rehnine (ipotek hakkına) itiraz edilemeyeceği
III. Ödeme Emrine İtiraz:
Süresi içinde ödeme emrine itiraz edilirse itirazın hükümden düşürülmesi ilamsız icradakinin aynısıdır.
Not: Borçlu burada ipotek akit tablosuna itiraz edemez. Çünkü taşınmaz rehni tapu dairesinde yapılabilir ve resmi senet niteliği taşır.
İlamlı RPÇYT
Taşınır Rehnin Paraya Çevrilmesi Yoluyla İlamlı Takip
I. Takip Talebi: Alacaklının alacak hakkı yahut rehin hakkı veya ikisi birden bir ilama dayanıyorsa alacaklı ilamlı RPÇYT için icra dairesine başvurabilir.
II. İcra Emri: Şu hususlar vardır
7 gün içinde borcun ödenmesi
7 gün içinde icranın geri bırakılması kararı getirilmemesi halinde icraya devam edileceği
7 gün içinde borç ödenmez veya icranın geri bırakılması kararı getirmezse rehne-dilen taşınırın alacaklının talebiyle satılabileceği
III. Ödeme Emrine İtiraz: Ödeme emrine itiraz ilamsız icradakinin aynısıdır ve ödeme emrine itiraz edilmesi üzerine itirazın hükümden düşürülmesi hali de ilam icradakinin aynısıdır.
Taşınmaz (ipotek) Rehnin Paraya Çevrilmesi Yoluyla Takip
Taşınmaz RPÇYT’DE iki ihtimal sözkonusudur:
a. İpotek akit tablosu kayıtsız şartsız bir para borcunu içiriyorsa:
I. Takip Talebi: İlamlı icradakinden farklı olarak ipotek akit tablosunun bir örneği eklenir.
II. İcra Emri: İcra müdürü ipotek akit tablosunu inceledikten sonra bir icra emir düzenler. İcra emrinde;
• Takip talebindeki kayıtlar
• Borcun 30 gün içinde ödenmesi
• 7 gün içinde icranın geri bırakılması kararı getirilebileceği
• Borç ödenmez ve icranın geri bırakılması kararı getirilmezse alacaklının rehne-dilen taşınmazın satışını isteyebileceği
b. Alacak hakkı veya ipotek hakkı bir ilama dayanıyorsa:
I. Takip Talebi:
II. Ödeme Emri: Şu husus vardır:
7 gün içinde borç ödenmez ve icranın geri bırakılması kararı getirilmezse rehnedilen taşınmazın satılacağı
> RPÇYT’de şu hususlara dikkat edilmelidir:
***Alacaklı, alacak hakkını borçluya ait bir taşınır veya taşınmaz malı rehnettirerek teminat altına aldığından gerek ilamlı RPÇYT’de icra emrinde, gerekse de ilamsız RPÇYT’de ödeme emrinde “Mal beyanında bulunma yükümlülüğü bulunmaz.” Çünkü borçlunun mallarının haczine gerek yoktur, alacak rehnin satılmasından elde edilen para ile ödenir.
***Taşınır RPÇYT’deki ödeme süreleri taşınmaz RPÇYT’deki ödeme sürelerinin yarısı kadardır.
***İlamsız RPÇYT’de itiraz süresi GHT’deki gibi 7 gündür.
***İlamlı RPÇYT’de ödeme emrine itiraz edilmesi söz konusu değildir. Borçlu ilamlı icrada olduğu gibi yalnızca icranın geri bırakılmasını talep edebilmektedir.
***Taşınmaz RPÇYT’de borçlu ipotek hakkına itiraz edememekteyken taşınır RPÇYT’de borçlu rehin hakkına itiraz edebilmektedir.
***Alacaklıya RPÇYT yoluna başvurma olanağı veren rehin hakkının kapsamı İİK’nin 23. maddesinde belirtilmiştir. Buna göre ipotek ve taşınır rehininin kapsamı şöyledir.
> İpotekler;
***ipotekli borç senetleri
***irat senetleri
***gemi ipotekleri
***eski hukuk hükümlerine göre taşınmaz rehinleri
***taşınmaz mükellefiyetleri
***bazı taşınmazlar üzerindeki hususi imtiyazlar
***taşınmaz eklentisi üzerine rehin muameleleri
> Taşınır rehni;
***teslime bağlı rehinler
***Türk Medeni Kanunu’nun 940’ıncı maddesinde öngörülen rehinler
***ticari işletme rehni
***hapis hakkı
***alacak ve sair haklar üzerindeki rehinler
> Taşınmaz RPÇYT’de ilamlı ve ilamsız RPÇYT birbirine karıştırılmamalıdır. Alacaklının, alacağını temin için borçlunun taşınmazını rehnettirdiği şu hallerde ilamlı RPÇYT (taşınmaz) yoluna başvurulmaktadır:
• Yalnızca alacak hakkı ilama dayanıyor ve taşınmaz rehni varsa
• Yalnızca rehin hakkı ilama dayanıyorsa
• Hem rehin hem de alacak hakkı ilama dayanıyorsa
• ipotek akit tablosu kayıtsız şartsız para borcunu içeriyorsa
MÜŞTEREK HÜKÜMLER
1. Satış
> RPÇYT’de rehinli taşınır yahut taşınmaz alacaklının talebi ile satılabilir. Bu noktada alacaklının belli bir süre içinde satış talebinde bulunması gerekir. Buna göre:
***Taşınır rehinlerinde alacaklı, icra veya ödeme emrinin tebliğinden itibaren en geç 1 yıl içinde satış talebinde bulunmalıdır.
***Taşınmaz rehinlerinde alacaklı icra veya ödeme emrinin tebliğinden itibaren en geç 2 yıl içinde satış talebinde bulunmalıdır.
***Alacaklı yukarıda belirtilen sürelerde satış talebinde bulunmazsa icra takibi düşer. Bu açıdan yalnızca RPÇYT’de süresinde satış istenmezse icra takibi düşer.
> Paraya çevirme usulü GHT’dekinin aynısıdır.
> Rehnedilen malın satışından elde edilecek paranın alacağı ödemeye yetmeyeceği anlaşılırsa icra dairesince, alacağın satıştan elde edilen para ile ödenemeyeceği tahmin edilen kısmı için alacaklıya geçici (muvakkat) rehin açığı belgesi verilir. Alacaklı bu belge ile borçlunun diğer mallarının haczini isteyebilir veya diğer alacaklıların haczine iştirak edebilir.
> Satış tutarının alacaklıların alacağının tümünü ödemeye yetmemesi halinde paraların paylaştırılmasında sıra cetveli ve pay cetveli hazırlanarak alacaklar ödenir.
2. Rehin Açığı Belgesi
> Rehin, satış isteyenin alacağına derece itibariyle rüçhanı olan diğer rehinli alacakların tutarından fazla bir bedelle alıcı çıkmamasından dolayı satılamazsa veya satılıp da tutarı takip olunan alacağa yetmezse, alacaklıya bütün veya geri kalan alacağı için bir belge verilir.
> Alacağı irat senedinden veya bir gayrimenkul mükellefiyetinden doğmayan alacaklı, bu suretle tahsil edemediği alacağı için borçlunun sıfatına göre iflas veya haciz yoluna gidebilir.
> Alacaklı, satış yapılmamışsa artırma gününden, satış yapılması halinde satışın kesinleşmesi tarihinden itibaren 1 sene içinde haciz yolu ile takip talebinde bulunursa yeniden icra veya ödeme emri tebliğine lüzum yoktur.
> Rehin açığı belgesi, borç ikrarını içeren senet niteliğindedir. İki tür rehin açığı belgesi vardır:
***Geçici rehin açığı belgesi
***Kesin rehin açığı belgesi
a. Geçici Rehin Açığı Belgesi
> Rehnin paraya çevrilmesi yoluyla takip devam ederken söz konusu rehnin satışı sonucu elde edilecek paranın alacaklının alacağına yetmediği durumda alacaklının talebi sonucu icra dairesince kendisine geçici rehin açığı belgesi verilir.
> Geçici rehin açığı belgesi alacaklıyı tekrardan rehinli takip yapma yükümlülüğünden kurtarır.
> Geçici rehin açığı belgesine sahip olan alacaklı rehin satılıp açık belirlenmedikçe haczettirdiği malların satışını isteyemez
b. Kesin Rehin Açığı Belgesi
> Burada artık ortada geçici bir durum kalmamış, RPÇYT sonuçlanmış, rehin açığı kesin olarak belli olmuştur.
> Kesin rehin açığının belgesi şu durumlarda verilir:
***Satış isteyen alacaklının alacağına derece itibariyle rüçhanı (önceliği) olan diğer rehinli alacaklının tutarından fazla bir bedelle alıcı çıkmadığı için satılamazsa
***Satılıpta satış bedeli takip yapan rehinli alacaklının alacağını karşılamazsa
> Kesin rehin açığı belgesi borç ödemeden aciz belgesi niteliği taşımaz.
> Kesin rehin açığı belgesinin sonuçları şunlardır:
***Alacaklı rehin açığı belgesini gösterip RPÇYT yaptığını ve fakat alacağını kısmen veya tamamen alamamış olduğunu ispatlayarak borçluya karşı haciz veya iflasa tabi ise iflas yoluyla takip yapabilir.
***Alacaklı 1 yıl içinde haciz yoluyla takip yaparsa, borçluya yeniden icra veya ödeme emri gönderilmesine gerek yoktur. 1 yıl geçmesi halinde alacaklının tekrardan rehin açığı belgesine dayanarak takip yapması gerekir.
***Kesin rehin açığı belgesi 68. maddenin 1. fıkrasına göre borç ikrarını içeren senet niteliğindedir.
> Rehin açığı belgesi borçlunun aczini gösteren bir belge niteliği taşımadığı için aciz belgesinin diğer hükümlerinden yararlanamaz (Rehin açığı belgesine dayanarak iptal davası açılamadığında olduğu gibi).
Kesin rehin açığı belgesi ve geçici (muvakkat) rehin açığı belgesi birbirine karıştırılmamalıdır. Kesin rehin açığı belgesi, rehnedilen malın satış bedelinin alacağı ödemeye yetmemesi halinde verilir. Yani kesin rehin açığı belgesi rehinli malın satışından sonra düzenlenir. Geçici rehin açığı belgesi ise rehnedilen malın takdir edilen kıymetinin alacağın tamamını karşılamaya yetmeyeceği anlaşılırsa alacaklıya verilen belgedir.
