Agora ne demektir? İlkçağda agoralar ne amaçla kullanılmışlardır? Agoraların özellikleri, önemli agoralar, tarihleri hakkında bilgi.
Kaynak: pixabay.com
Agora
Agora; ilkçağda Yunanistan’daki kent devletlerinde yönetim, politika ve ticaret işlerini konuşmak için halkın toplandığı alandır. Yunanca agorazein “bir araya toplanmak, alışverişe çıkmak” fiilinden türetilmiştir. Homeros, kitaplarında agora’yı, halkın toplandığı yer, daha sonraki yazarlarsa pazar yeri olarak tanımlarlar.
Klasik Çağ’da Yunan yaşantısının özelliklerinden biri, olan agora, ya kentin merkezinde ya da liman yakınında açık bir alandır. Çevresinde Halk Meclisi, Kent Meclisi gibi kamusal yapılar, tapınaklar, sütunlu galeriler (stoa), başta ticaret tanrısı Hermes’inki olmak üzere çeşitli heykeller, sunaklar, ağaçlar ve çeşmeler vardır. Stoalarda dükkânlar bulunur. Agora’nın kökeni ve gelimesi özellikle Girit’te Minos (örneğin Aya Triada) ve Yunanistan’da Miken (örneğin Tiryns) kültürlerinden başlayarak izlenebilir. 10 5. ve 4. yüzyıllarda iki agora tipi görülür. İS 2. yüzyılda yazdığı Yunanistan Gezisi’nde Pausanias, bunların düzenlerinden birini Arkaik, ötekini Ion olarak adlandırır. 10 470′ de yapılan Elis Agorası’nı çevresindeki yapıların birbiriyle uyum içinde olmamasından dolayı arkaik tip örneği diye gösterir. Pers Savaşları’ndan sonra yapılmakla birlikte Atina Agorası da bu tiptedir.
Ion Düzeninde Agora
Ion düzenindeki agora, Hippodamos planlı kentlerde görülür. Kimi kez ızgara plan da denilen Hippodamos planında kent, birbirine eşit büyüklükte dörtgen adalara ayrılır, caddeler bu dörtgen adaları dik açılarla keser. Böyle dörtgen bir adayı kaplayan agora’nın üç yanını stoalar çevirir ve kentin önemli caddeleri agora’ya açılır. İlk örnekleri Anadolu’da Miletos, Priene ve Magnesia (Manisa)’da görülen Ion düzenindeki agora, Hellenistik ve Roma çağlarında daha gelişti. Genel mimarlık eğilimi agora’nın kentin geri kalan bölümünden soyutlanmasıydı. Bu geç dönemde agora Roma forumlarından etkilendi ve onları da etkiledi. Klasik Çağ’da bile agora yalnızca halkın toplandığı bir alan değildi. Atina’da Halk Meclisi, Akropolis’in batısındaki Pnyx Tepesi’ne taşındıktan sonra da ostrakismos toplantıları gene agora’da yapılırdı. Aristoteles, Tesalya’ da biri ticarete, öteki gösterilere ayrılmış iki agora’nın bulunduğunu yazar. Atina’daki gibi gelişmiş agoralarda satıcıların yerleri gruplaştırılmıştı. Birçok kentte agora’yı denetleyen, agoranomos adı verilen resmi görevliler vardı. Kentte tiyatro ve gymnasion yapılmadan önce, agora’da tiyatro oyunları oynanır ve spor gösterileri düzenlenirdi. Atina’da saygıdeğer kadınlar çok seyrek agora’ya giderlerdi; Dragon yasalarına göre adam öldürenlerin Agora’ ya girmeleri yasaktı. Ama, özgür yurttaşlar yalnızca iş yapmak ya da mahkemelerde jüri görevine katılmak için değil, birbirleriyle konuşmak ve zaman geçirmek için de agora’da toplanırlardı.
