Akarsu nedir ne gibi özellikleri vardır? Akarsu ağları ve akarsu havzalarının tanımı, özellikleri ve örnekleri ile konu anlatımı.
Kaynak : pexels.com
AKARSULAR
Yeryüzüne düşen ya da kaynaklardan çıkıp arazinin eğimine uyarak belirli bir yatak içinde akan su kütlelerine akarsu denir, akarsular, büyüklüklerine göre çeşitli isimler alırlar.
- • Akarsuların en küçüğüne dere;
- • birkaç derenin birleşmesiyle meydana gelen akarsuya ırmak;
- • birkaç ırmağın birleşmesiyle oluşan ya da boyları uzun, taşıdıkları su miktarı çok olan akarsulara da nehir denir.
- • Akarsuların çıktıkları yerlere kaynak,
- • deniz ya da göle döküldükleri yerlere ağız,
- • kaynakla ağız arasında, akarsuyun içinde aktığı araziye yatak denir.
- • Akarsu yatağının kaynak tarafındaki kısmına yukarı yatak (yukarı çığır),
- • Akarsuyun döküldüğü göl, deniz ya da okyanus tarafındaki kısmına aşağı yatak ya da aşağı çığır denir.
- • Bu iki kısım arasında yer alan akarsu yatağı parçasına orta yatak ya da orta çığır denir.
Akarsuların oluşumunda rol oynayan birçok etmen vardır. Bunların başlıcaları iklim, zemindeki toprak, kayaların özellikleri, yerşekilleri, yeraltı suları ve kaynaklar ile göl gideğenleridir.
Akarsuyun birim zamanda aldığı yola, akarsuyun hızı denir. Bu hız muline denilen bir araçla ölçülür. Akarsuyun hızı üzerinde yatağın eğimi, akım miktarı, su kütlesinin derinliği, sürtünme, vadinin biçimi… gibi unsurların etkisi vardır. Akım miktarının artması ya da derinlik, akarsuyun hızını arttırır.
AKARSU AĞLARI VE AKARSU HAVZALARI
Her akarsuyun birçok kolu vardır, akarsuyun büyüklüğü oranında bu kolların da sayısı artar. En küçük dereden ana ırmağa kadar bir akarsuyun beslenme havzası içinde tüm kollarıyla birlikte oluşturduğu suyolu örgüsüne akarsu ağı denilir.
Bazı bölgelerde akarsu ağları çok gelişmiştir. Bu bölgelerde yer yüzeyinde çok sayıda akarsu bulunur. Bazı bölgeler akarsu bakımından fakirdir. Bir bölgenin akarsu bakımından zengin ya da fakir oluşu akarsu yoğunluğu (akarsu sıklığı) terimi ile ifade edilir.
Kaynak : pixabay.com
Akarsu yoğunluğu üzerinde iklim, zeminin toprak ve kaya özelliği, yer şekilleri, bitki örtüsü, insan… gibi etmenlerin rolü vardır.
Tektonik hareketler, iklim değişiklikleri, kapmalar, heyelanlar, birikinti konileri, karsılaşma gibi nedenlerle akarsu ağlarında değişmeler meydana gelebilir.
Bir akarsuyun, tüm kollarıyla beraber suyunu topladığı alan o akarsuyun havzasını oluşturur.
Akarsu havzaları birer yükselti çizgisi boyunca birbirlerinden ayrılırlar. Havzaları ayıran bu çizgiye su bölümü çizgisi denir. Bu çizgiler, akarsu havzalarının sınırlarını oluşturur.
- Sularını denize ulaştırabilen bölgelere açık havza,
- Ulaştıramayan yerlere kapalı havza denir.
Örneğin yurdumuzda Tuz gölü ve çevresi kapalı havza durumundadır.
Akarsulardan türlü biçimlerde yararlanırız. Bunların başında içme ve kullanma sularının saklanması gelir. Sanayi su ihtiyacı da akarsulardan sağlanır. Akarsulardan geniş çapta elektrik enerjisi elde edilmektedir. Sulama, ulaşım, spor, turizm, balıkçılık… gibi alanlarda da akarsulardan yararlanılmaktadır.
