Asım Orhan Barut kimdir ve ne yapmıştır? Asım Orhan Barut’un hayatı, çalışmaları ve bilime katkıları nelerdir, hakkında bilgi.
Asım Orhan Barut (1926-1994)
Cumhuriyet döneminin önemli fizikçilerinden olan Asım Orhan Barut dünya çapında buluşları olan seçkin bir bilim adamıdır. O genç yaşta kaybettiğimiz Cavit Erginsoy, Erdal İnönü ve Feza Gürsey’le birlikte yakın fizik tarihimizin seçkin kişilerindendir.
Dünya literatüründe yer tutan Asım Orhan Barut hayatının büyük bir kısmını yurt dışında geçirmiştir. O birçok uluslararası nitelikte fizikçiyi Türkiye’de düzenlediği toplantılara davet etmiş ve onlarla Türk fizikçileri tanışmalarını sağlamıştır.
Asım Orhan fiziğin birçok dalında araştırma yapmıştır. Matematikle de yakından ilgilenen bilim adamı yüksek enerji fiziği ile öncelikli olarak ilgilenmiştir. Ayrıca o zayıf etkileşmelere ait vektör-aksiyel vektör (V-A) teorisi, fizik dünyası ile ilgilenmiştir. Ancak basılmak üzere dergiye gönderdiği bir yazısı geri gönderilmiştir, çünkü onun ne demek istediğini anlamamışlardır. Halbuki, aynı paralelde bir yazı daha sonra 1958’de Nuovo Çimento’da yayınlanmıştır.
Asım Osman dinamik grup teorisi üzerinde çalışmıştır. Roczka ile birlikte ilk kez İngilizce basılan ve sonra Lehçe ve Rusça yayınlanan Gruplar Kitabı klasikleşmiş ve bu konuda çalışanların el kitabı olarak kullanılmıştır.
Asım Orhan’ın yıllar boyu değerine koruyan 1964’de yayınladığı elektrodinamik, klasik alanlar ve parçacıklar konularında yazılmış kitapları vardır. Bu eserleri okumayan kişilerin elektrodinamik konusunu anlayamayacakları iddia edilmiştir.
Asım Orhan’ı tanıyanlar, onun çalıştığı konuları fişleyip, daha sonra da onları öğrencileri ile tartıştığını söylemişlerdir. Ancak o her ne kadar çok yönlü bir fizikçi idi ise, ilginç bir şekilde sanatın değişik dallarıyla da ilgilenmiştir. Onun resim, müzik heykel ve arkeoloji konularında son derecede ayrıntılı bilgi sahibi olduğu bilinmektedir.
Asım Barut’un Bilime Katkıları
- Mezon ve baryonlar için sekizli (octet) simetri diyagramları (1958’de Nuovo Cimento’da yayımlandı) (Gell-Mann ve Necman’ın 3 yıl sonraki SU(3) simetrisi);
- Poincare grubunun temsillerini kullanarak saçılma genliklerinin ilk kuruluşu (Bu çalışma, parçacık fiziğinde tamamıyla yeni bir alanın açılmasına öncülük etmiştir);
- Yüksek – mertebe Lagranjiyenleri için kuantum eylem ilkesinin ortaya atılışı;
- Relativistik Alan Teorisinde kompleks açısal momentum teorisi üzerine ilk çalışmalar,
- (2j + I) bileşenli indirgenemez spinörlerin kurulması ve toplam açısal momentuma göre genliklerin analitik uzatılması (Bu spinörlerin kurulması, daha sonra dalga denklemlerinin geliştirilmesine yardımcı olmuştu)
- Elektromagnetik ve zayıf etkileşmelerin S-Matrisi teorisi (elektronun ∝/2π değerindeki anormal magnetik momentinin bu çerçevede ilk çıkarılışı);
- “Dinamik Gruplar” teorisinin ortaya atılması ve geliştirilmesi (Bununla, matematikte yeni bir cebirsel yapıya ilk adım atıldı ve atomik, çekirdek ve parçacık fiziğinde pek çok başarılı uygulamaları oldu);
- Hadronlar, H-atomu ve leptonlar için 0(4.2) Modeli (Hem dipol form faktörünü, hem de kütle spektrumunu öngörmede başarılı oldu. SLAC’da en yüksek enerjilere kadar doğrulandı);
- Sonsuz-bileşenli yeni relativistik dalga denklemlerinin kurulması ve incelenmesi (Bu denklemler, dinamik kompozit parçacıkların yapısını, tek relativistik nesne olarak tasvir etmeyi mümkün kılmakta)
- Proton’un “dyonium” denen yeni bir magnetik tek-kutup modeli;
- SU (1,1) non-kompakt grubunun bir koherent durum temsilinin ilk onaya atılışı (Bu çalışma, kuantum alan teorisine ve kuantum optiğine uygulanmak üzere, yarı-basit Lie gruplarına genelleştirildi);
- Madelung kuralını ve onun 0(4,2) – grup simetrisini birleştirerek, elementlerin periyodik tablosuna yeni bir bakış açısı getirdi;
- “Cebirsel saçılma teorisi” ve saçılmaya non-kompakt grupların uygulanması:
- “Dinamik elektromagnctik sicim” kavramının ortaya atılması: Dirac’in monopoller üzerine ikinci makalesinin genişletilmesi ve ayrıca uçlarında noktasal kütleler bulunan sicimlerin alan teorisi;
- Üç-boyutta tam integre edilebilir N-cisim problemlerinin bir sınıfının keşfi ve incelenmesi;
- Kompakt dinamik sistemler kavramı;
- QED’nın sonlu, non-pertürbatif “öz-alan” formülasyonu (Lamb kayması ve diğer ışımasal etkilerin hesaplanması, relativistik QED’nin temellerinin araştırılmasına ışık tuttu):
- Dirac elektronunun Zitterbewegung’lu klasik spinör modeli ve Lorentz-Dirac denkleminin spini içerecek bir şekle genelleştirilmesi:
- QED’de kovaryant iki-fermiyon denklemleri:
- Olasılık yorumuna dayanan Standard kuantum mekaniğinden farklı olarak, yeni bir deterministik “tek olayların kuantum teorisi” nin kurulması (Bu teoriyle, kuantum paradokslarının çözülebileceği umuluyor).
