Atmosferde Miktarı Değişen ve Değişmeyen Gazlar Nelerdir? Havada her zaman bulunmayan gazlar hangileridir, hakkında bilgi.
1- Miktarı Değişmeyen Gazlar:
Yaşam için büyük önem taşıyan bu gazlar, atmosferde oransal olarak bir değişime uğramazlar. Miktarı değişmeyen gazların atmosferdeki hacim oranlarına göre yaklaşık değerleri aşağıdaki grafikte gösterilmiştir.
Atmosferi oluşturan gazlar arasında büyük bir farkla en büyük oranı oluşturan, azot gazı (N2) besin zincirinin önemli bir halkasını oluşturur. Bu nedenle canlı hayatı için vazgeçilmez bir unsurdur. Oksijen canlıların solunumu için gereklidir. Canlıların aldıkları besinlerin yanmasını ve kana karışmasını sağlar. Ayrıca oksijenin iklim olayları üzerinde büyük etkileri de bulunur.
2- Miktarı Değişen Gazlar:
Karbondioksit (C02) ve su buharı (H20) atmosferde miktarı değişen gazların en önemlileridir. Bu gazların miktarı bulundukları yere, zamana ve iklim koşullarına bağlı olarak değişir.
Karbondioksit:
Havada çok az miktarda (% 0-0,03) bulunmasına karşın, iklim olayları üzerinde önemli etkide bulunur. Karbondioksit, atmosferin güneş ışınlarını emme ve saklama kabiliyetini artırır.
- Karbondioksit miktarının artması sıcaklığın artmasına, azalması sıcaklıkların düşmesine neden olur.
Jeolojik devirlerdeki iklim değişimlerinin nedenleri arasında karbondioksit miktarın değişmesi olduğu varsayılmaktadır.
Su buharı:
- Miktarı sıcaklığa, yere ve zamana bağlı olarak en fazla değişen (% 0 – 5) gazdır.
- Yerden yükseldikçe, kıyıdan uzaklaştıkça ve genel olarak Ekvator’dan (% 2-3) kutuplara (% 0,25) doğru su buharı (nem) miktarı azalır.
Su buharının etkileri şunlardır:
- Yoğunlaşma (bulut, sis) ve yağış oluşumunu sağlar.
- Suyun buharlaşmasıyla alınan enerji ve yoğunlaşmasıyla dışa verilen enerji hava olaylarının doğuşunda önemli bir etkiye sahiptir.
- Güneş ışınlarını, özellikle yeryüzünden uzaya geri dönen uzun dalga boylu ışınları tutarak atmosferin ısı kaybını azaltır. Atmosferin alt kısımlarının ısınmasını sağlar.
- Bunun yanında aşırı ısınmayı da önler. Günlük ve yıllık sıcaklık farklarını azaltır. Buna göre subuharının sıcaklığı dengelediğini söylemek yanlış olmaz.
3- Havada Her Zaman Bulunmayan Gazlar:
Ozon ve çeşitli tozlar havada her zaman bulunmayan gazlardır. Ozon Güneş’ten gelen ve canlı yaşamı için fazlası zararlı olan morötesi ışınları süzer. Sera etkisi oluşturarak atmosferin aşırı ısınmasını önler. Tozlar da sıcaklık ve yağış üzerinde etkilidir. Miktarındaki artış, sıcaklık artışına neden olur. Ayrıca, yoğunlaşma çekirdeği görevi görerek yağış oluşumunda önemli bir etkide bulunur.
