Ülkeler Rehberi Bolivya – Bolivya ile ilgili bilgi, başkenti, ekonomisi, bayrağı, komşuları, coğrafi konumu hakkında bilgi
Kaynak: pixabay.com
BOLİVYA;
- Yüzölçümü: 1.098.581 km2.
- Başkenti: Sucre (yasama), La Paz (yürütme).
- Dil: İspanyolca, Keça Aymara.
- Resmi dil İspanyolcayı halkın küçük bir kesimi konuşur. Yerli dillerinden Aymara ve Keça, en yaygın biçimde konuşulan dillerdir (% 75). Ayrıca Guarani dili (% 10), alçak bölgelerde daha çok konuşulur. Kızılderililerin yam sıra, Mestizolar da yerli dillerinden birini konuşur.
- Din: Hristiyanlık (% 92.5 Katolik), Protestan (az sayıda). Bolivya’yı ele geçiren İspanyolların yaşadıkları Katoliklik, günümüzde de çoğunluğun (% 92.5), bağlı olduğu mezheptir. Az sayıda Protestan da vardır. Yerliler arasında, doğal dinlerle Hristiyanlığın birleştirildiği görülür. İkinci Dünya Savaşı öncesinde toplumsal yapı üzerinde önemli bir ağırlığı bulunmayan Katolik Kilisesi, bu tarihten sonra toplumsal yardım ve insan haklarının savunulması gibi konularda daha etkin bir rol üstlendi.
- Para birimi: 1 boliviano = 100 centavo.
- Başlıca kentleri: Santa Cruz de la Sierra, Cochabamba, El Alto, Oruro, Potosi, Tarija.
Güney Amerika’da devlet. Doğu ve kuzeyden Brezilya, batıdan Peru ve Şili, güneyden Arjantin ve Paraguay ile çevrelenen ülkenin denizle bağlantısı yoktur. Doğu-batı arasındaki en büyük uzaklık 1.287 km, kuzey-güney arasındaysa 1.448 km’dir. Ülkenin büyük bölümü, güney tropikal kuşakta yer alır.
Yüzey Şekilleri;
Ülkenin 1/3’ü dağlarla, 2/3’ü düzlüklerle kaplıdır. Andlar, ülkenin batısıyla Şili’nin kuzeyinde Arica (Şili) ve Santa Cruz arasında en büyük genişliğe (650 km) ulaşır. Yüzey şekilleri ve iklim yönünden ülkede görülen üç değişik bölge bu alanda uzanır; Andlar’ın Doğu ve Batı Cordilleraları arasında yer alan Altiplano adlı yüksek yayla; Doğu Cordilleraları’nda yüksek ve alçak vadiler (Vaileler ve Yungalar)\ doğuda geniş düzlük (Oriente). Ortalama 3.650 m yüksekliğindeki Altiplano’nun, kuzey güney uzunluğu 800 km, genişliği 130 km’dir. Doğu ve Batı Cordilleraları ile çevrelenen yayla 100.000 km2 büyüklüğündedir. Ülkenin Şili ile sınırını çizen Batı Cordilleraları’nda San Pedro (5.635 m), Ollagüe (5.364 m), Tacora (5.950 m) Sajama (6.520 m) gibi bazısı sönmüş bazısı etkin yanardağlar yer alır. Doğu Cordilleraları’nda derin boğazlar oyan birkaç ırmak, Altiplano’dan doğar. Ancak, Altiplano, geniş ve havzalara bölünmüş bir yayladır. Bunların en ünlüsü, dünyanın deniz düzeyinden en yüksek gölü (3.800 m) olan ulaşıma elverişli Titicaca Gölü’dür. Titicaca Gölü’nün suları, Desaguadero Irmağı yoluyla sığ ve tuzlu Poopo Gölü’ne taşınır. Poopo Gölü ise, Uyuni Bataklığı’ na dökülür.
Yaylanın geniş bölgeleri zaman zaman kuruyan bataklıklarla kaplıdır. Yayladaki La Paz Irmağı Vadisi içinde yer alan La Paz (yüksekliği 4.200 m), dünyanın deniz düzeyinden en yüksek başkenttir. Doğu Cordilleraları’nın eteklerinde uzanan vadilerin çoğu dardır. Bunlardan daha geniş olanlarının başında Cochabamba ve Sucre gelir. Paraguay Irmağı’ndan Andlar’ın eteklerine kadar uzanan Oriente, ovalar ve alçak yaylalardan (ortalama yüksekliği 200 m) oluşur. Kuzeyde Amazon Irmağı’nın kolları (Madre de Dios, Deni, Mamare, İtenez); doğuda ve güneyde Paraguay Irmağı ile kollarının (Otuguis, Tucabaca, San Rafael) akaçladığı Oriente, kuzeyde Amazon Bölgesi’nin tropikal ormanlarıyla birleşir. Doğu Cordillerası, Orient yaylaları üzerinde oldukça yükselir. Bu bölgedeki kumtaşı ve şistlerin çoğu iç vadilerle oyulmuştur. Tepeler, yüksekliği 4.000 m’yi aşan bir yayla oluşturur. Üzeri buzullarla örtülü yanardağ kütleleri bu yüksek yaylayı keser. İllampu (6.366 m), Huayna Potosi (6.184 m), Mururata (6.183 m) İllimani (6.466 m), bu dağların başlıcalarıdır. Oriente’nin orta kesiminde Santa Cruz Ovası, güneyinde Paraguay ve Arjantin’e kadar uzanan bataklık Chaco Ovası yer alır.
Kaynak: pixabay.com
İklim;
Bolivya, hemen tümüyle güney tropikal kuşakta yer almasına karşın, çoğunluğun yaşadığı yörelerde hava yıl boyunca soğuktur. Tropikal enlem değişimi, büyük yükselti ayrılığı, iklimi önemli ölçüde etkiler. Isının düşük olduğu Altiplano’da, mevsimler arasında önemli bir sıcaklık değişimi görülmemekle birlikte, geceyle gündüz arasında belirgin değişiklikler vardır. Kış aylarında sık sık don olursa da, bu mevsime kuraklık egemen olduğundan kar yağışına seyrek rastlanır. Kışın esen şiddetli rüzgârlar iklim koşullarını daha da sertleştirir. Ortalama sıcaklığın 10°C’yi aşamadığı Altiplano’da kasımda başlayan yağışlar, mart sonuna kadar sürer. Yılda 574 mm’yi bulan yağışlar, özellikle La Paz’da tehlikeli toprak kaymalarına yol açar.
Kuraklık bölgeleri olan Valleler, sulamayla vahaya dönüşür. Bölgede Cochabamba 528 mm yağış alır. Yungaların büyük bölümünde yıl boyunca hava ılık ve nemlidir. Yıllık yağış tutarının 800 mm’ye ulaştığı bu alçak vadilerde ortalama sıcaklık 18°C’dir. Oriente’de, genelde tropikal bir iklim egemendir. Ortalama sıcaklık 26°C olmasına karşın, bol yağış alır. Ancak, düzlüğün bazı kesimleri kış aylarında belirgin biçiminde kuraklaşır. Bu mevsimde güneyden esen soğuk rüzgârlar, sıcaklıkta kısa süreli, önemli düşüşlere neden olur. Güneyde Chaco Bölgesi’nde yağışlı mevsimde birkaç ırmak akar; yılın öteki bölümlerinde ise bölge gerçek bir çöle dönüşür. Yıl boyunca sıcak ve nemli kuzeyde Pando ve Beni Bölgesi’nde yıllık ortalama yağış tutarı 2.000 mm’dir. Oriente’nin orta kesimlerinde kuzey ve güneyin karışımı bir iklim görülür. Santa Cruz’da yıllık yağış ortalaması 1.240 mm’dir.
Bitki Örtüsü ve Hayvanlar;
Altiplano, soğuk ve kurak iklim koşullarına uyum gösteren yosunlarla sert otlardan oluşan seyrek bir bitki örtüsüyle kaplıdır. Havzada, boğa yılanı, timsah, kertenkele vb çeşitli sürüngenler yaşar. Ülkenin yüksek kesimlerinde önemli besin kaynaklarını oluşturan patates ve küçük taneli tahıllar yetiştirilir. Cordillera’nın doğu yamacından yukarı doğru çıkıldıkça rüzgârın etkisine göre bitki örtüsü giderek seyrekleşir. Yungaların yamaçları, yaprak dökmeyen ağaçlardan oluşan bir ormanla kaplıdır. 3.400 m’lik yüksekliklere kadar ağaçlara rastlanır. Öteki bölgelerde 1.200 m’den başlayan orman seyrekleşir; karma ormanın yerini 2.000 m’ye ulaşmayan kuru orman alır. Andlar’da, taşımacılıkta kullanılan, yün ve et sağlamak için yararlanılan lama ve alpaka gibi hayvanlar yaşar. Ancak, daha yüksek alanlarda bunların yerini sığır, koyun ve eşek alır. Andlar’ ın yüksek kesimlerinde Güney Amerika’ya özgü büyük bir akbaba yaşar. Oriente’nin güneyi (Chaco), birkaç ırmak kıyısı ve suyun yüzeye yakın bulunduğu küçük alanlar dışında ağaçsız ve bataklıktır.
Düzlüğün kuzeyinde Pando ve Beni’de, Amazon Havzası’ nın üst kesimlerindekine benzer sık ve uzun ağaçlardan oluşan yağmur ormanları vardır. Beni’nin bir bölümü savanlarla örtülüdür. Düzlüğün ortasındaki Santa Cruz Ovası, daha alçak bir ormanla kaplıdır. Paraguay ve Arjantin sınırına doğru yer yer palmiyelerin de görüldüğü cılız bir savan örtüsü belirginleşir. Bölgenin doğu sınırlarında, Brezilya’ya doğru büyük çayırlıklar geniş yer kaplar. Oriente’deki ormanlarda üç parmaklı devekuşu, papağan türleri, ördek, kaz, bıldırcın vb kuşlarla puma, jaguar, maymun, geyik, karıncayiyen, armadillo, kokarca, sincap, tavşan vb memeli hayvanlar yaşar. Düzlüklerde sığır ve domuz yetiştirilir.
Ekonomi;
Tarım ve Hayvancılık: Ortalama 4.200 m yükseklikteki merkezi yaylalarda, daha çok geçimlik üretim yapılırken, tropik iklime sahip alçak alanlarda çeşitli ve verimli bir tarımsal üretim yapılır. Başlıca tarım ürünleri patates, buğday, pirinç, mısır, şekerkamışı, arpa, kahve, kakao, muz, turunçgiller ve pamuktur. 2 milyon tona ulaşan şekerkamışı, en çok üretilen bitkidir. Bu ürünün yanı sıra, pamuk, kahve ve kereste dışsatım ürünleridir. Yıllık kereste ve odun üretimi 5 milyon m3, orman alanları 46.3 milyon hektardır. 5.4 milyon baş sığır, 9.5 milyon koyun, 2.3 milyon keçi, 1.7 milyon domuz, 8 milyon kümes hayvanı, 600 bin katır, 300 bin at, canlı hayvan varlığını oluşturur.
Doğal Kaynaklar: Bolivya dağları her çeşit maden açısından çok zengin olup ülkede antimuan, kalay, gümüş, tungsten, bakır, kurşun, çinko, altın, demir, kadmiyum, petrol ve doğal gaz yatakları vardır. Dünya kalay üretiminin % 15’ine sahip olup yıllık üretim 12-18 bin ton arasında değişir. Ayrıca 16 bin ton kurşun, 48 bin ton çinko, 900 bin ton petrol ve 176 milyon m3 doğal gaz üretilir.
